6

196 TRZY WYMIARY UCZENIA SIĘ

pozycja jest daleko bardziej zakorzeniona w praktycznym doświadczeniu. Rozwój korzystnej wymiany miedzy formalna wiedza a praktycznym doświadczeniem oznacza włączenie praktyki do kształcenia, w którym najważniejszy rzeczą staie sie utrzymanie wzajemnego oddziaływania pomiędzy ioorety^r'⁷ⁿy^m p™T?>gjtmą|iympm a praktycznym doświadczeniem. Schón sugeruje także, aby w kształceniu formalnym sprawa priorytetowy uczynić pracę metodą projektów. Dzięki temu będzie można osiągnąć zgodność pomiędzy propozycjami bardziej realistycznych rozwiązań ze strony tych, którzy reprezentują uczenie się praktyczne, oraz sugestiami tych, którzy opierają swoje idee edukacyjne na koncepcji doświadczenia i koncepcjach podobnych (zob.: rozdział 8.).

W tym kontekście jedna rzecz wydaje się być oczywista. Edukacyjne problemy współczesnego społeczeństwa nie zostaną rozwiązane przez wołanie o uzawodowienie kształcenia i wzrost liczby kursów zawodowych. W Danii dużym problemem jest znalezienie odpowiedniego kandydata, który spełniałby wymagania, jakie stawiane są praktykantom i stażystom. Poprawa tej sytuacji nie jest realna.

Dzisiaj uczenie się w praktyce nie jest czymś tak oczywistym, jak miało to miejsce w krajach słabo uprzemysłowionych. We współczesnych kapitalistycznych strukturach społeczeństwa gospodarka pmlmju-zrzn-cić z siebie wszelkie niedochodowe formy działalności i scedować je na państwo, wliczając~w"to także zabezpieczenie wykwalifikowanej siły roboczej. Przeciwdziałać tej tendencji mogą przedsiębiorstwa, które wezmą odpowiedzialność za przygotowanie kadr. Można też stworzyć system szkolenia zawodowego, który byłby finansowo wspierany dotacjami państwowymi. W pierwszym przypadku istnieje niebezpieczeństwo, że uzyskane kwalifikacje zawodowe byłby niewystarczające lub nieadekwatne do potrzeb gospodarki.

Każda firma funkcjonująca w kapitalistycznym społeczeństwie będzie musiała z konieczności liczyć się - w mniejszym lub większym stopniu - z tym, co można nazwać kalkulowaniem praktykowania (apprenticeship ailculation).\V tej kalkulacji koszty praktyk (pośrednie i bezpośrednie) muszą być zrównoważone przez subwencje lub odpowiednio długą pracę nisko opłacanego praktykanta. Te niskie zarobki zostaną zrekompensowane odpowiednim wzrostem dochodów w okresie późniejszym.

Nawel jeśli te wszystkie warunki zostaną spełnione, to wydaje się, że tylko niektóre firmy będą zainteresowane podjęciem się tego zadania. Chodzi tu przede wszystkim o firmy operujące wysokimi technologiami oraz charakteryzujące się produkcją zautomatyzowaną. Jednakże w większości przypadków, supernowoczesne i zautomatyzowane firmy mają nieliczne stanowiska dla niewykwalifikowanego personelu. Obawiają się również konsekwencji produkcyjnych i dodatkowych kosztów związanych z przyjęciem praktykanta (opóźnienia, błędy, automatyzacja produkcji etc.).

Patrząc z edukacyjnej perspektywy, należy podkreślić, że uczenie się p rzez praktykę uczestniczącą, staże i zawodową praktykę wprowadzają -cą, szkolenie w miejscu pracy i tym podobne jest, tak jak i inne rodzaje uczenia się, zdeterminowane przez otaczające je struktury. Jeśli jest to uczenie się nieformalne (podobne do lego, które zachodzi w różnych sytuacjach życia codziennego społeczeństw słabo uprzemysłowionych), to będzie to indywidualna sytuacja, której kontekst wpływa na proces uczenia się. Jeśli jednak jest to sytuacja uczenia się formalnego lub kursów szkoleniowych, to w procesy uczenia się będą ingerować różne zinstytucjonalizowane struktury.

Krytyka koncepcji Lave i Wengera podkreślała znaczenie władzy i autorytetu jako czynników wpływających na proces uczenia się przez praktykowanie. Jest oczywiste, że czynniki te zostały wyidealizowane przez autorów koncepcji „peryferyjnego uczestnictwa”, w tym także negatywne aspekty władzy i autorytetu pedagogicznego, wyrażającego się podporządkowaniem i uległością. Jakakolwiek aktywność związana z uczeniem się wymaga świadomości, że „to jest tak, jak to się robi" Jeśli praktykant ma pozytywny stosunek do tego czegoś', Ij. do tradycji i tych, którzy ją reprezentują, wówczas może pojawić się tendencja do bezkry-tycznej i ograniczonej asymilacyjnej adaptacji. Jeśli natomiast zachodzi odwrotna sytuacja, w której praktykant ma negatywny stosunek do całej "sytuacji uczenia się, wówczas bardzo larwo może on uruchomić zachowania obronne, zamykające jednostkę na nowe doświadczenia, albo za -chowania mające charakter konstruklywneyojjporu (zob.: rozdział 6.").

W żadnych oiwlicznosciaćh praktykowanie nie spełnia warunków wstępnych do formowania s ie do świadczenia ,w_k t órym lo procesie uczą-' ćy się pTTćtnuol byłby aktywny i sanioświadoniyfzob.: rozdział 7fJ. Nic