CCF20081215022

378

Józef Kozielecki

Myślenie twórcze i nietwórcze

Z kolei myślenie produktywne dzieli się na myślenie twórcze i nietwórcze. Wynik myślenia twórczego jest nie tylko nowy dla podmiotu, ale jest on obiektywnie nowy. Innymi słowy, wzbogaca on dotychczasową wiedzę nagromadzoną przez pokolenia. Jeśli uczeń samodzielnie wykryje prawo Archimedesa lub sformułuje wzór na dodawanie kolejnych liczb, to jego myślenie ma bez wątpienia charakter produktywny; nie jes: to jednak myślenie twórcze, ponieważ zarówno prawo Archimedesa, jak i wzór na obliczenie kolejnych liczb znane są od dawna. Myślenie, którego celem jest wykrycie przyczyny raka, skonstruowanie nowej metody produkcji samochodów czy napisanie oryginalnej powieści, jest myśleniem twórczym, ponieważ wzbogaca ono o nowe treści obiektywną wiedzę o rzeczywistości.

Dzięki myśleniu twórczemu ludzie poznają prawa przyrody, opracowują nieznane technologie i tworzą nowe systemy społeczne. Myślenie twórcze wpłynęło na rozwć-nauki i sztuki.

Rola myślenia w rozwiązywaniu problemów

W działalności życiowej ludzie często muszą rozwiązywać różnorodne problemy. Wyjaśnienie przez ucznia skomplikowanego zjawiska fizycznego, poszukiwanie przyczyn wywołujących raka płuc, konstruowanie niezawodnych urządzeń technicznych czy też opracowywanie różnych wariantów operacji bojowych, to nieliczne przykłady problemów. Froblem jest rodzajem zadania, którego podmiot nie może rozwiązać za pomocą posiadanych wiadomości, umiejętności i nawyków. Rozwiązanie problemu jest możliwe przede wszystkim dzięki myśleniu produktywnemu. Zwrócimy uwagę na cechy problemów: i. Problemy mają charakter podmiotowy, są zawsze czyjeś. 'Aby stwierdzić, czy jakieś obiektywnie istniejące zadanie Z jest problemem dla osoby X, trzeba zbadać, czy poziom wiedzy tej osoby pozwala osiągnąć cel w zadaniu Z. Jeśli zasób tej wiedzy jest zbyt wąski, osoba X staje przed problemem. W eksperymencie B. Puszkina (1970) z układanką położono na stole osiem żetoników leżących w jednym rzędzie; na czterech z nich nie było żadnego znaku; na pozostałych czterech zaś znajdowały się krzyże. W sytuacji początkowej żetoniki były ułożone według schematu:

ooooxxxx

Za pomocą czterech ruchów należało ułożyć je w następujący łańcuch:

oxoxoxox

Ruch polega na tym, że bierze się dwa sąsiadujące ze sobą żetoniki i przenosi je na lewo bądź na prawo. W sytuacji końcowej nie może być okienek, czyli odstępów między żetonikami. Dla osób, które nigdy nie stykały się z tą łamigłówką, jest ona dość trudnym