CCF20090625021

28 Niemiecki romantyzm i Rewolucja Francuska, II

język, ale samoodniesienie innowacyjnie nowego stylu. Znak burzy od początku podaje ton:

„Po nocy upalnej, gdy nieustannie spadały Błyskawice niosąc chłód i z dala Jeszcze grom rozbrzmiewa”¹.

Grzmoty i pioruny, które z pozoru odnoszą się jeszcze do bukoliczno-sielskicj scenerii, gdzie poeta jest równie bliski naturze jak wieśniak, zaczynają układać się w obraz historii.

„Natura obudziła się z chrzęstem oręża 1 z wysokości Eteru aż do dna przepaści Według twardego prawa, jak niegdyś wywiedzione

ze świętego Chaosu

Natchnienie czuje się znów Wszechtworzącym duchem

I jak płomień błyszczy w oku mężczyzny Gdy zamierzył czyn wielki: tak teraz Ogień zapala się w duszy poetów.

Od nowych znaków, od czynów świata.

A co przedtem się działo, ledwie przeczute Teraz dopiero staje się jawne”².

Próba odczytania tutaj narracji o polityczno-histo-rycznych zdarzeniach 1789 roku była podejściem powierzchownym. Należałoby raczej rozpoznać, w jakiej mierze specyficzna metaforyka wzniosłego „zdarzenia" jest inscenizowana niezależnie od jego denotacji treściowej. „I z dala jeszcze grom rozbrzmiewa” jest laką centralną metaforą, która w zupełnie innym kontekście powraca w hymnie Patmos. Nie można jej odczytywać jako znaku wprawionej w ruch realności spoza wiersza, ale jako ruch wiersza, jako stereotyp ruchu Hólderlinowskiej wizji „istoty zdarzeń”.

Hólderlin traktuje współczesne zdarzenia historyczne jako materiał, którego nic reprodukuje w postaci tematu, ale który radykalnie spożytkowuje, budując nastrój „pieśni". Z pewnością jest poetą, któiy rozumie „czyny świata", a są to burzycielskie zdarzenia lat dziewięćdziesiątych XVIII wieku, także czyny Napoleona, generała zwycięckiej Republiki! Ale powtarzany znak błyskawicy, „zapalanej świętym płomieniem”, „szybko tra-liony” dotyczy „duszy"poety, „śpiewu" niesionego „w głębie czasu" przez pamięć. Konotacja znaku błyskawicy i poety kulminuje w strofach:

„becz nam trzeba pod burzami Boga Stać z głową odkrytą, poeci!

Piorun Ojca. jego samego

Uchwycić własną ręką, i wręczyć ludowi

Dar nieba spowity w poezję"³.

Hymn, którego pierwsza opublikowana wersja w tym miejscu się kończyła, prowadzi do refleksji o szczególnym, uprzywilejowanym stosunku poety do pojawiania się bogów w błyskawicy oraz o warunku, by go ta błyskawica nie spaliła. Znak błyskawicy jest wprawdzie mitologicznie poręczaną metaforą bogów, a jednocześnie od czasu pisma Pseudo-Longinosa jest on teoretycznie skodyfikowany w estetyce wzniosłości. Tu wszakże metafora ta została hermcncutycznie zaktualizowana: sam jej zdarzeniowy charakter wskazuje na specyficzną strukturalną przesłankę hymnu Hólderlina. Stoi on pod znakiem emfatycznego „Teraz!". Owo „Teraz" zostaje wielokrotnie powtórzone w strategicznym miejscu procedury przedstawienia. Jak gdyby zapowiadając historyczny czas nastającycłi wydarzeń, mówi: „Lecz teraz wstaje dzień”⁴, podkreślana symul-taniczność hymnu poety i „czynów świata” zaznacza się dobit nie w powtarzanym „teraz", a prawdziwa tego świadomość jest po raz trzeci kodyfikowana w „Teraz”.

„A co przedtem się działo, ledwie przeczute Teraz dopiero staje się jawne"⁵.

1

   p. Hólderlin. Poezje wybrane, tłum. Mieczysław Jastrun. PIW. Warszawa 1964, s. 73.

2

   Tamże, s. 74.

3

'^,0 Tamże. s. 75.

4

   Tamże. s. 73.

5

   Tamże. s. 74.