CCF20140217033

6.2. Proces planowania zasobów ludzkich 177

charakter naturalny. Ludzie odchodzą z firmy w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego, z przyczyn zdrowotnych (renty zdrowotne); niekiedy stosunek pracy wygasa na skutek śmierci pracownika. Poza tym są odejścia na własną prośbę pracownika, w związku ze zmianą miejsca zamieszkania, brakiem zadowolenia z pracy czy innymi przyczynami. Załoga wykrusza się również w związku ze zwolnieniami inicjowanymi przez kierownictwo firmy, na skutek zmian technologicznych, organizacyjnych itp. W efekcie w dłuższym przedziale czasu w każdej firmie następuje mniejszy czy większy ubytek zatrudnienia.

Godziny nadliczbowe są praktykowane jako sposób pokrycia zadań przekraczających możliwości zatrudnionych w normalnym czasie pracy. W niektórych firmach skala zjawiska godzin nadliczbowych jest wysoka, gdyż kierownictwu bardziej opłaca się wypłacić dodatki za godziny nadliczbowe niż zatrudniać nowych ludzi i tworzyć dla nich nowe miejsca pracy. A i pracownicy są zadowoleni, gdyż mogą powiększyć swoje zarobki bez konieczności poszukiwania nowej pracy. Redukcja godzin nadliczbowych obniża zatem podaż siły roboczej, co pozwala przynajmniej częściowo dostosować ją do obniżającego się popytu na pracę.

Większość firm tylko część załogi zatrudnia na umowy o pracę na czas nieokreślony. Dotyczy to najbardziej wartościowych pracowników, na których im szczególnie zależy. Tak więc część pracujących dla firmy to osoby związane z nią czasowo (zatrudnieni na czas określony, na umowę wykonania określonej pracy, pracownicy tymczasowi i kontraktowi). W przypadku tej grupy osób upływ czasu zatrudnienia kończy współpracę. Nieprzedłużenie umów czy kontraktów terminowych powoduje zatem automatyczny ubytek zatrudnionych.

O faktycznej wielkości zatrudnienia w firmie nie decyduje sama liczba zatrudnionych. Ważny jest także wymiar czasu zatrudnienia. W ostatnich latach upowszechnia się praktyka stosowania niepełnego wymiaru czasowego pracy w celu elastycznego dostosowania zapotrzebowania na pracowników do nierytmicznego przebiegu procesów pracy. Przykładowo, w zakładach komunikacji miejskiej czy handlu, które działają przez większą część doby, szczyt zapotrzebowania na pracę trwa jedynie kilka godzin, a poza szczytem popyt na pracę raptownie spada. W przypadkach kryzysowych, np. obniżenia zapotrzebowania na produkty firmy, pracodawca może nie dokonywać redukcji etatów, a jedynie zmniejszyć wymiar czasowy zatrudnienia. Pozwoli to ludziom utrzymać pracę i środki do życia, a pracodawcy - uniknąć problemów powstających w przypadku zwolnień wymuszonych. Zauważmy, że zmniejszenie wymiaru czasu pracy o jedną godzinę (przeniesienie pracowników na 7/8 etatu) jest równoznaczne ze zmniejszeniem stanu zatrudnienia o 12,5%.

Sposobem na redukcję zatrudnienia bez konieczności wymuszonego zwalniania ludzi są wcześniejsze emerytury. Oczywiście wiąże się to ze zwolnieniem z pracy, jednak odchodzący nie pozostaje bez środków do życia, gdyż ma zagwarantowane świadczenie emerytalne. Wcześniejsza emerytura to świadczenie przy-