chalmers0114

116 Teorie jako struktury

Newtona w kontekście sytuacji problemowej, w jakiej znaleźli się Leverrier i Adams, którzy chcieli rozstrzygnąć trudności związane z orbitą Urana. Uczeni ci postanowili zmodyfikować pas ochronny programu sugerując, że nieprawidłowe są warunki początkowe. Ich propozycje miały charakter naukowy, ponieważ były niezależnie sprawdzalne i jak się później okazało, prowadziły do odkrycia nowej planety, Neptuna. Ale w opinii Lakatosa naukowy charakter miałyby również inne rodzaje reakcji na tę sytuację. Inni uczeni mogliby zaproponować modyfikacje w teorii optycznej opisującej działanie teleskopów używanych w tych badaniach. Krok ten miałby charakter naukowy, gdyby na przykład umożliwiał przewidywanie nowych rodzajów zniekształceń obrazu, które to przewidywania mogłyby zostać potwierdzone. Inny krok polegać by mógł na zakwestionowaniu któregoś z założeń w pasie ochronnym, na przykład dotyczącego załamania światła w atmosferze Ziemi. Takie posunięcie byłoby naukowe, gdyby umożliwiało przeprowadzenie nowych eksperymentów prowadzących być może do odkrycia nieznanych cech atmosfery Ziemi.

Metodologia Lakatosa wyklucza dwa rodzaje posunięć. Do pierwszego należą hipotezy ad hoc, tj. hipotezy, których nie można poddać niezależnemu sprawdzianowi. Na przykład byłoby rzeczą nienaukową twierdzić, że nieregularny ruch Urana jest taki, ponieważ jest to jego naturalny ruch. Wykluczone są również posunięcia, które kwestionują twardy rdzeń, jak już wcześniej mówiłem. Uczony, który usiłuje rozważać problem orbity Urana twierdząc, że siła grawitacji pomiędzy Uranem i Słońcem podlega jakiemuś innemu prawu niż prawo grawitacji Newtona, wykracza poza newtonowski program badawczy.

Za pozorną czy rzeczywistą falsyfikację odpowiedzialność może ponosić którakolwiek z ogromnej liczby przesłanek teoretycznych, co stawia poważną trudność przed falsyfikacjonistą głoszącym swoją prostą metodę hipotez i obaleń. Nieumiejętność wykrycia źródła problemu jest w świetle jego teorii sytuacją metodologicznego chaosu. Teoria Lakatosa posiada strukturę umożliwiającą uniknięcie tej konsekwencji. Porządek zostaje utrzymany dzięki nienaruszalności twardego rdzenia programu oraz dzięki towarzyszącej mu heurystyce