chalmers0122

124 Teorie jako struktury

paradygmat newtonowski kierował się następującym założeniem: „Cały świat fizyczny można wyjaśnić jako mechaniczny system działający pod wpływem różnych sił operujących zgodnie z prawami ruchu Newtona”. Siedemnastowieczny program Kartezjusza natomiast zawierał zasadę: „Próżnia nie istnieje i wszechświat fizyczny jest rodzajem ogromnego zegara, w którym wszystkie siły mają charakter popchnięć”. Wreszcie, wszystkie paradygmaty zawierają bardzo ogólne zalecenia metodologiczne w rodzaju: „Staraj się dopasować swój paradygmat do świata przyrody” lub „Brak zgodności między obrazem przyrody, jaki wynika z twojego paradygmatu, a samą przyrodą musisz uważać za poważny problem teoretyczny”.

Nauka normalna polega na próbach szczegółowego formułowania paradygmatu, która to czynność ma na celu doprowadzenie do zgodności pomiędzy naturą i paradygmatem na poziomie szczegółowych ustaleń. Paradygmat jest zawsze dostatecznie nieprecyzyjny i otwarty, aby pozostawiać wiele miejsca na tego rodzaju zajęcie.³ Kuhn opisuje naukę normalną jako rozwiązywanie łamigłówek zgodnie z regułami paradygmatu. Łamigłówki mają charakter zarówno teoretyczny jak i eksperymentalny. W paradygmacie newtonowskim na przykład typowe łamigłówki teoretyczne polegały na wynajdowaniu technik matematycznych, służących do opisu ruchu planet, na które oddziałuje więcej niż jedna siła przyciągania, oraz rozwijanie odpowiednich założeń, za pomocą których można byłoby stosować prawa Newtona do ruchu płynów. Łamigłówki eksperymentalne polegały na doskonaleniu obserwacji teleskopowych i rozwijaniu technik eksperymentalnych, dzięki którym można byłoby otrzymać poprawne pomiary stałej grawitacji. Naukowcy trudniący się rozwiązywaniem łamigłówek muszą uznawać, że paradygmat zawiera środki rozwiązywania takich problemów. Niemożliwość rozwiązania łamigłówki uważa się raczej za porażkę uczonego niż za słabość paradygmatu. Łamigłówki, które nie dają się rozwiązać, uznaje się za anomalie, nie zaś za falsyfikacje paradygmatu. Kuhn twierdzi, że każdy paradygmat zawiera jakieś anomalie (np. anomalią w teorii Kopernika były pozorne rozmiary Wenus, a orbita Merkurego była ano-

³ Por. nieco bardziej precyzyjne pojęcie heurystyki pozytywnej u Lakatosa.