Charakterystyka hodowlana drzew leśnych (15)

które powodowane jest najprawdopodobniej przez wspólne oddziaływanie czynników abiotycznych, biotycznych i antropogenicznych. Procesy, które wpływają na żywotność lasu, są różne, zależnie od kombinacji typu klimatu, gleby i rodzaju zanieczyszczenia powietrza (Schlacpfcr, Hacmmerli 1990).

Obecna dyskusja w Niemczech dotycząca przyczyn obumierania lasu koncentruje się głównie na hipotezie, która postuluje wyraźny udział imisji w powstawaniu nowego rodzaju szkód w lcsic. Najbardziej prawdopodobne są hipotezy, które opierają się na wszechstronnych badaniach specyficznych typów szkód. Dobrze znany jest np. obecnie kompleks przyczyn, który powoduje żółknięcie igieł starszych drzewostanów świerkowych w wyższych położeniach Średnio-górza w Niemczech.

Według Robertsa chlorozy są powodowane bezpośrednio brakiem magnezu w igłach (Schlaepfer, Haemmcrli 1990). Niewielkie ilości magnezu pozostającego do dyspozycji drzew w kwaśnych glebach wyższych położeń w Europie środkowej są spowodowane powolnym uwalnianiem magnezu w procesie wietrzenia. Względnie wysokie ilości kwaśnych opadów i właściwości świerkowych monokultur przyspieszają w glebie wymywanie substancji odżywczych, zakwaszenie i uwalnianie aluminium. Niezadowalający stosunek Mg : Al i zła penetracja płytko przebiegających korzeni świerka w dolnych warstwach gleby powoduje, że przyswajanie Mg przez korzenie ulega zmniejszeniu. Obecne dodatkowe dostarczanie azotu z powietrza zwiększa rozmiar chlorozy igieł, gdyż azot jako nawóz wzmaga wzrost i roślina ze swej strony zwiększa zapotrzebowanie na substancje odżywcze.

Zmniejszona fotosynteza w żółknących igłach oraz zredukowany transport substancji w dół pnia powodują gorszy wzrost korzeni, co przyczynia się dodatkowo do zmniejszenia przyswajania Mg (Schlaepfer, Haemmcrli 1990).

Symptomy indywidualne mogą się w pewnym zakresie różnić w różnych rejonach, wykazywać specyfikę gatunkową. Podane one zostały przy omawianiu zagrożeń dla niektórych gatunków. W przypadku interesującej nas sosny są one podobne do świerka, lecz następują później niż u jodły. Cechami charakterystycznymi są: chloroza i przebarwienie igieł (głównie starszych i po zewnętrznej stronie), zrzucanie starszych roczników igieł, rozpoczynając od dolnej i wewnętrznej części korony. U sosny, podobnie jak i u świerka, nie obserwuje się w odróżnieniu od jodły spadku przyrostu, dopóki utrata igieł r»ie osiągnie 30-50% (Laskowski 1989).

3. Wzrost i produkcyjność

Sosna jest gatunkiem szybko rosnącym, w młodym wieku spośród naszych drzew iglastych ustępuje pod tym względem tylko modrzewiowi. W najmłodszych latach życia osiąga średnio następujące wysokości: w wieku:    5 lat — około 1,0 m,

8 lat — około 2,2 m, 11 lat — około 3,0 m

(Biihler 1918, Pogrebnjak 1968) (por. też tab. 11 1 12).

Bardzo szybko przyrasta jej korzeń palowy, zwłaszcza w najmłodszych latach życia, który w pierwszym roku jest 3-4 razy dłuższy niż część nadziemna. Na wysokość przyrasta sosna bardzo szybko, na dobrych siedliskach osiąga kulminację w wieku 10-20 lat (Materiały ETH).

Tabela 11

Średnic wysokości niektórych gatunków drzew leśnych w wieku 11 lat

(Biihler 1918)

Gatunek	Średnia wysokość (cm)
Gatunki	iglaste
Abies alba	90
Larix decidua	350
Larix lepto lep is	300
Picea abies	110
Pinus cembra	74
Pinus syhestris	300
Gatunki	liściaste
Acer campestre	176
Acer platanoides	280
Acer pseudoplatanus	260
Alnus glulinosa	375
Alnus incana	440
Carpinus betulus	220
Fagus sylvatica	185
Fraxinus excelsior	286
Prunus avium	209
Quercus robur	300
Quercus sessilis	270
Tilia cordata	265
Filia plalyphyllos	350
Ul mus glabra	374
Ul mus campestris	150
Ulmus effusa	75