DSC04554 (3)

46 Rozdział i Teorie rozwoju w ciągu życia

TiMi *3 SMMuytyty w rozwoju psychospołecznym według Eriksoni

Stadlum/kryzys	Wiek	Osoby zaangażowana w relacje	Pomyślna rozwiązania kryzysu
Zaufanie lub nieulność		Rodzlce/oplekunowle	Nadzieja
Autonomia tub poczuci wstydu * zwątpienia	1-3	Rodzice/bpiekunowls	Wola
Inicjatywa lub pootudt winy	3-6	Rodzina	Cel
Przedsiębiorczość loo poczucie niższości	6-11	Sąsledzi/szkola	Poczucie korrpatancjl
Tożsamość lub rozproszenie (Pomieszanie) ról	Dorastanie	Grupy rówieśnicze	Zaufanie
Intymność lub samotność	Wczesna Dorosłość	Przyjadete/małżonBk	Miłość
Produktywność lub stagnacja (Zaabsorbowanie sobą)	Środkowa Dorosłość	Interakcje rodzinne/ współpracownicy	Troska
Integracja tub rozpacz	Starość	Wszyscy ludzie	Mądrość

NETYCZNA

aj zapropono-zez Eriksona schematy epi-ie. Czy i jakie sz pomiędzy e? Czy zga-:zy też nie ipropono-stadiów? lub dla-

Ci, którzy nie potrafią lub nie chcą dzielić się z innymi, cierpią wskutek poczucia samotności lub izolacji.

Siódme stadium Eriksona jest nazywane produktywnością lub stagnacją (środkowa dorosłość). Pozytywny biegun tego wymiaru - produktywność - oznacza, iż dorośli mają ochotę patrzeć poza siebie i wyrażać zainteresowanie przyszłością świata Postawa troski jest kierowana na przykład ku udoskonaleniu społeczeństwa i przyszłych pokoleń. Jednostka zaabsorbowana sobą jest nadmiernie skłonna zajmować się własnym samopoczuciem i zyskiem materialnym.

Ostatnim stadium jest integracja lub rozpacz (późna dorosłość). Osoby, które ukształtują poczucie integracji, zwykle pozytywnie rozwiązały poprzednie kryzysy psychospołeczne i potrafią spoglądać wstecz na swoje życie z godnością, satysfakcją i poczuciem osobistego spełnienia Niepomyślne rozwiązanie poprzednich kryzysów może wzbudzić poczucie rozpaczy. Ludzie ci postrzegają minione lata jako serię rozczarowań, błędów i porażek

Inne Teorie Psychodynamiczne

Teoria Roberta Packa, inna nieciągła teoria rozwoju osobowości została stworzona przez Roberta Packa (1968) Rozszerzył on teorię rozwoju osobowości zaproponowaną przez Enksone. Podobnie jak on. Peck wprowadził pojęcie serii kryzysów, z którymi powinni uporać się ludzie dorośli. Szczegółowo opracował psychologiczne rozwiązania kryzysów pojawiających się w okresie średniej i późnej dorosłości. Poniżej zamieszczamy streszczenie tych rozwiązań (pełne ich zestawienie znajduje się w odpowiednich rozdziałach książki).

PSYCHOl OGICZNF ROZWIĄZANIA ŚREDNIEJ DOROSŁOŚCI

• Cenienie mądrości lufo cenienie $11 fizycznych Jednostki, które starzeją eję najbardziej szczęśliwie są tym. które .odwracają" swoją poprzednią hierarchię wartości, przyznając zdolnościom umysłowym wyższą pozycję niż sprawności fizycznej, zarówno jako standardom samooceny, jak i głównym środkom służącym rozwiązywaniu problemów

• Uspołecznienie lub nacechowanie seksualnością w związkach z Inftymi ludźmi Starzenie wę mott motywować mężczyzn i kobiety do cenienia się nawzajem przede wszystkim jako poszczególne osobowości, a nie jako obiekty seksualne Element seksualny może stawać się coraz mniej istotny w miarę tego, jak kontakty Interpersonalne obejmują nowe wymiary empatii, zrozumienia i współczucia

• Katektyczne łatwość przystosowana się lub katektypżne zubożenie KaśeMycznś plastyczność. zdolność do emocjonalnej elastyczności jest decydująca w wieku średnim, z powodu występowania takich psychologicznie krytycznych wydarzeń, jak utrata rodziców lub opuszczenie przaz dzieci domu rodzinnego W tym okresie ważne jest pozytywne przystosowanie się do tych zmian poprzez znalezienie nowych obiektów w celu skupienia na nich emocji

• G/ętkośd umysłowa lub sztywność umysłowe Kluczowym wymogiem jest tu pozostawanie giętkim we własnych przekonaniach i działaniach, podobnie jak bycie otwartym na nowe pomysły Elastyczny dorosły będzie starał ślę panować nad swoimi doświadczeniami Życiowymi osiągnąć pewien dystans w stosunku do nich, i stosować te doświadczenia jako prowizoryczne wskazówki do rozwiązywania nowych problemów

PSYCHOLOGICZNE PRZYSTOSOWANIA PÓŹNEJ DOROSŁOŚCI

• Różnicowanie się ego lub nadmierne zaabsorbowanie rolą związaną z pracą. Po przejściu na emeryturę jednostka musi zmienić kryteria własnej wartości I dokonać jej ponownego oszacowania tak. by mogła czerpać satysfakcję z tych form aktywności, które wykraczają poza rotę związaną z pracą Istotną kwestią jest ustalenie różnorodności cenionych atrybutów ja tak. aby satysfakcji mogła dostarczać jedna z kilku możliwych alternatyw

• Wykraczanie poza ciało lub nadmierne zainteresowanie ciałem W trakcie kolejnych tal emerytury, wraz ze wzrostem bólów i cierpień cielesnych, widoczna jest tendencja do spadku odporności na choroby i osłabienia zdolności powracania do zdrowia Do ważnych kwestii należy nauka przystosowania się do tych zmień fizycznych połączona z podtrzymywaniem życiowej satysfakcji i poczucia spełnienia

• Przekraczane ego (poczucie wykraczania poza granice własnego /a) lub rmdrńema zaabsorbowanie ego Przełomowym przystosowaniem u schyłku żywa jest zaakceptowanie nieuchronności własne) śmierci Takie zadanie wymaga głębokiego, aktywnego wysiłku, którego celem jest uczynienie życia bardziej znaczącym i satysfakcjonującym Wysięk ten ułatwia wiara w życie po śmierci Postępując tak. jednostki doświadczają żywotnego, gratyfikującego zaabsorbowania przyszłością i robią wszystko, co mogą. atry uczynić świat dobrym dla tych. którzy są wokół nich.

Teoria Jane Loevinger. Inspirowana pracą Freuda i Eriksona. Jana Loevtnger (1966,1976,1979, Loevinger, Wessler i Redmore, 1970a, 1970b; Loewnger i in., 1985) stworzyła unikalną, nieciągłą teorię rozwoju. Położyła ona nacisk na rozwój ego oraz na sposób, w jaki wiąże on i utrzymuje w równowadze różne komponenty osobowości. Loewnger uważa, że proces, dzięki któremu jednostki dochodzą do rozpoznawania siebie jako unikalnych istnień i do utrzymywania się stabilnego obrazu ja, jest dość długi. Rozwój ego przebiega w siedmiu stadiach, z których każde ujawnia jakościowo różny poziom funkcjonowania Poniżej zamieszczono krótki przegląd tych stadiów:

• Przedspoieczne (niemowlęctwo). Podczas tego wczesnego stadium rozwoju ego*, niemowlęta nie zdają sobie sprawy z potrzeb i pragnień tych, którzy znajdują się wokół nich interesują się jedynie zaspokojeniem własnego ego I gratyfikacją

' Zdaniem Jane Loewiger, właściwie nie można mówić o Istnieniu ego przed końcem tego stadium, bowiem uwarunkowane jest ono wykształceniem się zdolności językowych (przyp tłum ).