DSCF0482

31

HISTORIA I DEFINICJE

afekt powstały u obserwatora różni się od afektu obserwowanego, ale jest bezpośrednią reakcją na jego doświadczenie. Innym skutkiem reaktywnym, któremu w ostatnim czasie poświęcano uwagę, jest tendencja do odczuwania dyskomfortu i niepokoju na widok obserwowanych znajdujących się w potrzebie. Jak zobaczymy, trudno jest zaklasyfikować tego rodzaju stany afektywne jako ściśle analogiczne lub reaktywne. Jednak ze względów, które zostaną opisane w rozdziale szóstym, umieszczam tego rodzaju zjawiska w obrębie kategorii skutków reaktywnych.

Skutek reaktywny w wielu wypadkach pojawia się jako efekt bardziej złożonych procesów poznawczych niż skutek analogiczny. Ten ostatni może się na przykład pojawić jako wynik dość prymitywnego naśladowania motorycz-nego i/lub historii warunkowania (conditioning history). Doświadczenie emocji lub afektu reaktywnego, innego niż obserwowany wymaga najprawdopodobniej przetwarzania wyższego rzędu, które umożliwiałoby rozpoznanie i zinterpretowanie otrzymywanych wskazówek. Skutki analogiczne wykazują również tendencje do nabierania charakteru reakcji skoncentrowanych na „ja”, na przykład zmarnienie, a skutki reaktywne są bardziej nastawione na innych (na przykład współczucie komuś lub gniew odczuwany „w czyimś imieniu”).

Skutki nieafektywne

Nie wszystkie skutki powstające w wyniku kontaktu z innymi mają charakter afektywny. Niektóre z nich sąprzede wszystkim poznawcze. Do takich właśnie skutków zaliczamy trafność interpersonalnego spostrzegania, czyli udaną próbę przybliżonego określenia czyichś myśli, uczuć i cech charakterystycznych. Tego rodzaju oceny interpersonalne rozpatruje się jako wynikające w pewnym stopniu z poznawczego procesu przyjmowania ról (Dymond, 1950; Kerr i Speroff, 1954). Tego rodzaju zapatrywania zgodne są z teoretycznymi założeniami Meada i Piageta. Ostatnio pojawiły się także sugestie dotyczące wpływu procesów związanych z empatią na atrybucyjne sądy⁶ formułowane przez obserwatorów ze względu na zachowania obserwowanych (np. Regan i Totten, 1975; Gould i Sigall, 1977).Zgodnie z zarysowanym wcześniej podziałem na procesy i skutki procesów, atrybucja zachowań osoby obserwowanej oraz adekwatne oceny dotyczące innych, klasyfikuje się jako skutki i oddziela wyraźnie od opisywanych w tym modelu procesów przyjmowania ról.

| Atrybucja - w psychologii społecznej przypisywanie przyczyn, szczególnie zachowaniom własnym i zachowaniom innych ludzi. (Przyp. tłum.)