DSCN6492 (Kopiowanie)

201

t. Przegląd świata Istot żywych i ich kltisyjlkacja

i wysuwane do ryjka; niektóro gatunki mają tylko jeden ząb. Na przykład stożki (rodzaj Conus) posiadają ząb, połączony z gruczołem jadowym i zaopatrzony wewnątrz w rynienkę, przez którą jad spływa do ciała ofiary. Jad ten jest groźny także dla człowieka; dlatego też, choć muszle stożków są bardzo cenione przez kolekcjonerów, ich pozyskiwanie może być niebezpieczne.

W odróżnieniu od przodoskrzclnych, które są najliczniejszą grupą ślimaków, tyłoskrzelnc są stosunkowo nieliczne pod względem liczby gatunków i prawic zupełnie nieznane szerszemu ogółowi |ptMdŚs wszystkim zapewne dlatego, że w przeważającej większości nic wytwarzają muszli. Żyją tylko w morzach, niejednokrotnie osiągają duże rozmiary; nie posiadają oczu, natomiast mają zwykle przedziwne kształty (np. Aeolis papillosa). Niektóre gatunki są przepięknie ubarwione - np. dziwaczna Thetysfimbria, mieniąca się najróżniejszymi odcieniami czerwieni i żółtymi plamami; ten trujący dla ewentualnych drapieżników ślimak pływa nad rafami koralowymi, unosząc swe ciało w falistych, wężowatych ruchach.

Następną bardzo ważną gromadą w pod typie muszlowców są małże czyli blaszknskrzelne (Lamellibranchiata lub Bivalvia). Są to organizmy mało ruchliwe, często pędzą osiadły tryb życia. Znamy ich ponad 20 tysięcy gatunków, z czego w Polsce żyje 35 (8 w Bałtyku). Schemat budowy małży przedstawia ryc. 7-134. Żyją one wyłącznie w wodzie i oddychają skrzelami; ze względu na

trzewiowy

9Ktzee

Ryc. 7-134. Schemat budowy wewnętrznej małża (po lewej w przekroju podłużnym, po prawej w przekroju poprzecznym), m.z. - mięsień zwieracz (przekrojony) (JD).

budowę skrzel małże dzielimy na cztery rzędy: picrwoskrzelne, nitkoskrzclnc, blaszkoskrzelne właściwe i zrosloskrzelne (ryc. 7-135). Małże mają dwuklapową muszlę, po stronie grzbietowej połączoną sprężystymi wiązadłami (a czasem także za pomocą zamka); sprężystość powoduje stałą tendencję do otwierania muszli, dzięki czemu małż może wysunąć potężną, mającą kształt ostrza siekiery nogę, a także syfon. Muszle martwych małżów, dzięki sprężystości wiązadła, są zawsze otwarte. Natomiast zamknięcie muszli jest możliwe dzięki skurczowi dwóch mięśni zwieraczy, przyczepionych do wewnętrznej warstwy obu połówek muszli. Wysuwana na zasadzie “hydraulicznej” noga umożliwia małżom pełzanie, natomiast syfon zawiera dwie rurki, z których jedna służy do pobierania wody. a druga do jej wydalania; jest on najsilniej rozwinięty u gatunków zagrzebujących się w mule. N iektóro gatunki nie mają syfonów - u nich woda do jamy płaszczowej dostaje się przez szczelinę dopływową, a odpływa przez szczelinę grzbietową. Ruch wody odbywa się dzięki ruchom rzęsek nabłonka, który pokrywa skrzcla oraz wyścieła jamę płaszczową Wraz z wodą przynoszone są drobne cząstki mułu,

r drobnoustroje itp.___

zawiesiny przy- <**kwos*<kzeu* mtkoskrzelne blaszkoskrzelne zrosłokoskrzelns

lepiance się do Ryt. 7-13S. Schcmsty budowy przedstawicieli c/tcrcch rzędów małży (JD).