DSCN6606 (Kopiowanie)

wydzielinę) nazywamy holokrynowym. Niektóre gruczoły łojowe mają specjalne funkcje- np. gruczoły tarczkowe powiek (których wydzielina chroni spojówki oka przed wysychaniem i zakażeniem), gruczoły okolic narządów płciowych itp.

Gruczoły potowe są również wytworem naskórka, choć mieszczą się w skórze właściwej (ryc. 8-38). Są to gruczoły cewkowe, nierozgałęzione; wyróżnić możemy dwa ich rodzaje. Gruczoły potowe zwykłe występują w całej skórze i produkują swoją wydzielinę — pot — w następstwie wzrostu temperatury ciała albo temperatury otoczenia. Jak pamiętamy, umożliwia to regulację temperatury poprzez utratę ciepła; poza tym wraz z potem wydalane są trujące produkty przemiany materii, co dodatkowo wspomaga pracę nerek. Na wydzielanie gruczołów potowych duży wpływ wywierać może psychika („pocenie się z emocji”). Gruczoły potowe drugiego rodzaju nazywano niegdyś „wonnymi” lub „apokrynowymi”; występują one w okolicy narządów płciowych, w skórze pach, w okolicy brodawki sutka, a także w przewodzie słuchowym zewnętrznym (gdzie produkują woskowinę). Są większe od gruczołów potowych zwykłych i— pod wpływem emocji, a u kobiet także pod wpływem hormonów płciowych— wydzielają płyn gęstszy od zwykłego potu, lecz bezwonny; substancje zawarte w tej wydzielinie bardzo szybko ulegają rozkładowi przez bakterie, co powoduje powstanie charakterystycznego zapachu. Wszystkie gruczoły potowe wydzielają sposobem merokrvnowvm. tzn. zawarte w komórce ziarna wydzielnicze łączą się z błoną komórkową, a znajdująca się w nich substancja wydostaje się na zewnątrz.

8.6.3. Gruczoł mleczny (glandula mammaria)

Gruczoły mkwpe czyli sutkowe są przekształconymi gruczołami potowymi. Ich rozwój -z ektodermalnych zawiązków naskórka — rozpoczyna się w 6-7 tygodniu życia zarodkowego. Aż do okresu pokwitania budowa sutków jest u obu płci jednakowa—dopiero z chwilą rozpoczęcia dojrzewania u dziewcząt rozpoczynają się intensywne zmiany, prowadzące do rozwoju gruczołów mlekowych. Zmiany te są głównie wynikiem działania hormonów— przede wszystkim żeńskich hormonów płciowych, ale także prolaktyny, somatotropiny, insuliny i innych. Pełna dojrzałość gruczołów mlecznych ma miejsce dopiero w momencie laktacji, czyli wytwarzania i wydzielania mleka.

W okresie dojrzałości płciowej w sutku kobiety (ryc. 8-40) można wyróżnić ciało gruczołu mlecznego, brodawkę oraz otoczkę brodawki sutka. W okresie spoczynku ciało sutka składa się z 15-25 płatów, z których każdy posiada własny przewód mlekonośny. otwierający się na szczycie brodawki. Zasadniczy zrąb gruczołu stanowi w tym okresie tkanka łączna włóknista, zawierająca bardzo liczne skupienia tkanki tłuszczowej. Komórki gruczołowe są nieliczne i nieczynne (ryc. 8-40c).

Podczas ciąży następuje rozrost elementów gruczołowych. Zachodzi on pod wpływem hormonów: prolaktyny (wydzielanej przez przysadkę), estrogenów i progesteronu (wydzielanych przez jajniki) oraz pod wpływem hormonu laktogennego łożyska (HPL). Komórki tłuszczowe zanikają, a zawarte w nich substancje zostają zużyte do podziałów komórek gruczołowych i do podjęcia intensywnej czynności wydziclniczej. Pod koniec ciąży komórki gruczołu mlecznego produkująsiacs - wydzielinę bardzo bogatą w białko (którego 60% stanowią immunoglobuliny, czyli przeciwciała, chroniące przewód pokarmowy noworodka przez zakażeniem prze/

Ryc. 8-40. Gruczoł mleczny. A - nieczynny, zbudowany głównie i tłuub tłuszczowej: U - w okresie produkcji mleka: C - obraz mikroskopowa gruczołu nieczynnego: D - gruczołu czynnego (jD).