DSCN6689 (Kopiowanie)

138 Biologia - repetytorium dla maturzystów i kandydatów na uczelnie medyczne

pojemności, zwana pojemnością całkowita nłuc. wynosi - zależnie od powierzchni ciała człowieka od ok. 5,0 do 5,5 dm* powietrza. Pojemność płuc mierzy się za pomocą tzw. spirometru. Spirometr zbudowany jest z dwóch naczyń w kształcie walca, z których jedno jest wypełnione wodą, a drugie znajduje się wewnątrz pierwszego i jest odwrócone do góry dnem. Powietrze wydychane jest przez rurkę do drugiego naczynia, unosząc je. Ilość wydychanego powietrza odczytuje się na skali.

Bardzo ważnym elementem w pęcherzykach płucnych jest surfaktant (glikokaliks), czyli czynnik powierzchniowy. Składa się on przeważnie z tłuszczowców (głównie fosfatydylochoiiny) i ma za zadanie zapobiegać zlepianiu się pęcherzyków płucnych w czasie wydechu. Surfaktant stanowi pierwszy element bariery powietrze-krew (porów. ryc. 8-94). Bariera ta istnieje w miejscu, gdzie nabłonek pęcherzyka płucnego znajduje się w bezpośrednim kontakcie z naczyniem krwionośnym. Na barierę powietrze-krew od strony pęcherzyka składają się następujące warstwy:

-    surfaktant;

•    pneumocyt I typu (jego cytoplazma),

•    błona podstawna wspólna dla pneumocyta I typu i dla komórki śródbłonka;

■ cytoplazma komórki śródbłonka (endoteliocyta);

-    cienka warstwa glikokaliksu na powierzchni endoteliocyta.

Gazy dyfundują zgodnie z gradientem stężeń - to znaczy z tych miejsc, gdzie cząsteczek danego gazu jest dużo, do tych miejsc, gdzie jest ich mało. Tlenu jest dużo (21%) w powietrzu atmosferycznym i niewiele mniej w pęcherzyku płucnym, natomiast mniej we krwi. Ciśnienie parcjalne (cząsteczkowe) tlenu w pęcherzykach płucnych wynosi około 13,3 kPa, natomiast we krwi żylnej dochodzącej do naczyń włosowatych płuc około 5,3 kPa - a zatem cząsteczki tlenu wędrują z pęcherzyków do krwi. W odwrotną stronę przepływają cząsteczki dwutlenku węgla, których więcej jest we krwi (ciśnienie parcjalne rzędu 6,1 kPa) niż w pęcherzyku płucnym.

Bardzo istotną funkcję w regulacji oddychania pełnią czynniki chemiczne - a przede wszystkim stężenie dwutlenku węgla. Zwiększenie ilości dwutlenku we krwi krążącej powoduje pobudzenie odpowiednich chemoreceptorów (np. w zatoce szyjnej), co z kolei prowadzi do przyspieszenia oddychania i zwiększenia głębokości oddechów. Również wzrost zakwaszenia krwi (prawidłowe pH krwi wynosi 7,4) prowadzi do nasilenie wentylacji płuc.

maksymalny wioch —

otjętośś wdechowa zapasowa

maksymalny wydsch —

oOjętoSć

Płuca pełnią również funkcje wewnątrzwydzielni-czą- wytwarzają i wydzielają do krwi hormon angioten-synęl.

Ryc. 8-9J. Objętość płuc i jej zmiany podczas oddychania

W przypadku chorób płuc podstawowym zabiegiem diagnostycznym jest opukiwanie i osłuchiwanie. W warunkach prawidłowych jest odgłos opukowy jawny, a w słuchawkach lekarskich słyszymy dwa szmery -wdechowy i wydechowy. W stanach patologicznych może być odgłos opukowy wzmocniony lub osłabiony; pojawiają się dodatkowe objawy osłuchowe - np. furczenia i świsty. Jednym z częściej stosowanych badań dodatkowych jest badanie radiologiczne układu oddechowego; umożliwia ono wykrycie ognisk zapalnych, nowotworów, rozedmy i innych chorób. Istnieje też możliwość oglądania drzewa oskrzelowego od wewnątrz jest to tzw. bronchoskopia.

Spośród szeregu czynników wpływających szkodliwie na układ oddechowy nu pierwszym miejscu