E Mounier, Wprowadzenie do egzystencjalizmów18

1. W_y j ś ć po za siebie. Osoba jest istnieniem zdolnym do wyjścia poza siebie, do opuszczenia siebie, do odwrócenia uwagi od siebie samej, żeby oddać się do dyspozycji drugiego. W tradycji personalistyczncj (zwłaszcza chrześcijańskiej) asceza opuszczenia siebie jest centralną ascezą życia osobistego; tylko ten może wyzwolić świat i innych, kto najpierw wyzwolił sam siebie. Ongiś mówiono o walce przeciw miłości własnej: my dzisiaj nazywamy to zwalczaniem egocentryzmu, narcyzmu, indywidualizmu.

2. .Rozumieć, zaprzestać widzieć mnie z mojego własnego punktu widzenia, ale zobaczyć się z punktu widzenia drugiego człowieka. Nie szukać siebie w kimś wybranym, podobnym do mnie, nie opierać znajomości drugiego człowieka na ogólnie przyjętej wiedzy (zamiłowanie do psychologii nie oznacza jeszcze zainteresowania drugim człowiekiem), ale objąć jego wyjątkowość moja wyjątkowością w akcie przyjęcia i w wysiłku przekroczenia siebie. Być całym dla wszystkich, nie przestając zarazem być sobą: jest bowiem pewien sposób „rozumienia wszystkiego”, który jest równoznaczny z niekochaniem niczego i nie bycia niczym; byłoby to rozproszenie się w drugim człowieku, a nie zrozumienie go.¹³

3. Wziąć na siebie, przyjąć trud, radość, zadania drugiego człowieka, „narazić własną pierś na ból”.T

4. Dawać. Żywą siłą porywu osobowego nie jest ani rewindykacja (drobnomieszczański indywidualizm), ani walka na śmierć (egzystencjalizm), ale „wspaniałomyślność” lub „hojność”, to znaczy ostatecznie ofiara bez miary i bez oczekiwania na rewanż. Ekonomika osoby to ekonomika ofiary, a nie kompensacji i wyrachowania. Wspaniałomyślność przebija otaczającą nas nieprzejrzy-stość i unicestwia samotność podmiotu nawet wtedy, kiedy pozostaje bez odpowiedzi: wstrząsa ona ciasnym szeregiem instynktów, interesów, rozumowania. Rozbraja odmowę, ofiarując drugiemu człowiekowi wartości cenne w jogo własnych oczach, w chwili kiedy mógł oczekiwać, że zostanie odrzucony niby krnąbrny przedmiot. Udzielając się mu, ta wspaniałomyślność go zdobywa: stąd wynika wyzwalająca wartość przebaczenia, zaufania. Ustępuje ona

tylko wobec nienawiści bardziej tajemniczych niż interes, które zdają sic* być skierowane nawet przeciw obojętności.

5. Wierność. Przygoda osoby jest przygodą ciągnącą się od urodzenia do śmierci. Oddanie się osobie, miłość, przyjaźń są więc doskonałe jedynie, gdy są trwałe. Trwałość ta nie jest uszeregowaniem ani jednostajnym powtarzaniem, jakie znajdujemy w^r materii i logice, ale odnawiającą się ciągle spontanicznością. Wierność oso-1 bowa jest wiernością twórczą. ¹

Ta dialektyka wymiany osobowej rozwija i potwierdza byt każdego z partnerów.

Traktuję drugiego człowieka jak przedmiot, kiedy traktuję go jak nieobecnego, jako zbiór informacji dla mojego użytku (G. Marcel) albo jako narzędzie zdane na moją łaskę i niełaskę; albo kiedy kataloguję go nieodwołalnie, co oznacza właściwie zwątpienie w niego. Traktować go jako podmiot, jako byt obecny, znaczy przyznać, że nie mogę go zdefiniować, sklasyfikować, że jest niezgłębiony, pełen nadziei, i że on sain dysponuje tymi nadziejami to znaczy dać mu kredyt. Zwątpić w kogoś, to wydać go na łup zwątpienia. Przeciwnie, kredyt wspaniałomyśl ilości daje plon nieograniczony. Jest on apelem, „inwo kacją” (Jaspers) i ten apel jest odżywczy. To nieprawda że miłość upodabnia. Jest to prawdziwe tylko w odnie sieniu do sympatii, ² do rozmyślnie w^rvbranych zna jo mości, w których szukamy jeszcze jednego dobra do przyswojenia sobie, oddźwdęku nas samych w kimś podobnym Miłość pełna jest źródłem odmienności, uznaniem i pra jnenlem^kogoś drugiego jako kogoś odmlennegor^Sympatia przynależy jeszcze do natury, miłość jest już nową fornu bytu. lVJiłośr-7wraęa^się do swego przedmipl«--frt>«adjego naturą, chce jego u rzeczy wnstnienia^się^- Jako osoby, jego w'oln^ścI7^niezależńię od jego zaleF~czy jego wad, które nie liczą się w jej spojrzeniu: miłość jest ślepa, lecz jest ^tn ślepota jasno wid z ą Ca.

Wyzwalając tego, kogo wzywa, wspólnota wyzwala i po*

Na lemat wierności pisze C. Marcel w swoich dzidach: Elre ct avoir i Du refus a Vinvocation.

To Sehder rozróżnia sympatię i miłość: Naturę et forma dc la sympathie (Payot). Zoh. również Madinier, op. cit.; Le Senne: Introduetion a la psychologie, rozdz. IX.