filozofia egzamin3

302 PI.ATON I ODKRYCIU THOO CO PONADZMYSfe)*,

Zaślubiny będą regulowane przez państwo i uznane za fwięj_e Będzie się dążyć do tego. aby nąjlepaze kobiety łączyły się z najlep. szymi mężczyznami, by możliwie najlepiej reprodukować ich rasę Nadto państwo będzie stosowało wszelkiego rodzaju wybiegi, aby sprawić. by najlepsze łączyły się z najlepszymi możliwie najeżę. ścicj. Dzieci zrodzone z tych par będą utrzymywane przy życiu, natomiast dzieci par gorszych nie; nikt jednak nie może o tym wic-dzieć. Będzie się fingowało, że łączenie w pary następuje droga losowania, ale ciągnieniem losów trzeba będzie tak manipulować by uzyskać pożądany skutek³⁸.

Dzieci będą natychmiast odbierane matkom; matki i ojcowie nie powinni znać swoich dzieci. Nadto tylko mężczyźni między trzydzic-stym a pięćdziesiątym rokiem życia, a kobiety między dwudziesty*] a czterdziestym będą mieli prawo płodzić dzieci. Jeżeli dziecko zostanie poczęte ze związku mężczyzn i kobiet niezgodnie z reguła wieku, nic pozwoli mu się ujrzeć świata, a jeśli się urodzi, zostanie porzucone i nie będzie karmione³⁹.

Wszystkie dzieci urodzone między siódmym a dziesiątym miesiącem od dnia, w którym mężczyzna i kobieta zawierali zaślubiny, będą uznawane za ich synów i córki. Ci ostatni z kolei będą nazywali ojcami i matkami wszystkich mężczyzn i wszystkie kobiety, które zawarły zaślubiny między dziesiątym a ósmym miesiącem poprzedzającym datę ich urodzenia. W konsekwencji wszyscy urodzeni w okresie, w którym ich ojcowie i ich matki wydawały na świat dzieci, między sobą nazywać się będą braćmi i siostrami .

Wiadomo, że to te prawa platońskiego państwa wywołały najżywsze reakcje i przez wielu zostały osądzone jako po prostu absur-i dalne. Zanim się jednak oceni ich wartość, trzeba wniknąć w kierujące nimi intencje. Platon chce odebrać strażnikom ich własną małą rodzinę, aby ofiarować im rodzinę bardzo wielką. Nie tylko bowiem posiadanie dóbr materialnych dzieli ludzi, lecz także posiadanie tego

³⁸    Por. Państwo. V. 458 e nn.

³⁹    Por. Państwo, V. 460 b nn.

⁴⁰    Por. Państwo, V, 461 d.

szczególnego dobra, jakim jest rodzina, na różne sposoby pobudza ludzki egoizm. Dlatego jeżeli wspólna będzie także rodzina, strażnicy nie będą mieli już niczego, o czym by mogli powiedzieć •jest moje*, albo lepiej. «jest moje» będą mogli powiedzieć o wszystkim, jako że wspólne będzie absolutnie wszystko, z wyjątkiem własnego ciała.

Oto najbardziej znamienny tekst w tym względzie, który trzeba koniecznie przemyśleć, jeśli chce się zrozumieć szczególny sens platońskiego komunizmu:

„A czy mamy coś gorszego dla państwa niż to zło. które je rozsadza i robi wiele państw, zamiast jednego? I większe dobro niż to, które je wiąże i umacnia jego jedność?

-    Nie mamy.

_ a prawda, że wspólność przyjemności i przykrości wiąże? To wtedy, kiedy, ile możności, wszyscy obywatele przy okazji powstawania i zatraty tych samych rzeczy podobnie się cieszą i smucą?

-    Ze wszech miar - powiada.

-    A indywidualizacja takich rzeczy rozkłada państwo, kiedy jedni cierpią niewymownie, a drudzy się bawią znakomicie przy sposobności tych samych zdarzeń w życiu państwa i tych, którzy w państwie żyją?

-Czemu nie?

-    A czy to się nie bierze stąd, że w państwie nie padają równocześnie z różnych ust takie słowa, jak «to moje»i «to nie moje*. A tak samo, jeżeli chodzi o to, co obce?

-    Całkowicie tak przecież.

?'* - Więc w którymkolwiek państwie jak największa ilość obywateli mówi te słowa o tych samych rzeczach i z tego samego względu •to moje* i •to nie moje*, to państwo jest najlepiej zorganizowane? r -Bez porównania.

-Także i to, które jest najpodobniejsze do jednego człowieka. Tak, jak kiedy u kogoś z nas palec zostanie zraniony, to cała wspólnota cielesna, do której i dusza należy i wraz z nią tworzy jeden układ w niej panujący, spostrzega to i cała równocześnie wraz z tym palcem cierpi - cała, chociaż palec to tylko jej część. My też tak mówimy, że człowieka boli palec. I poza tym u człowieka tak jest, czyby szło o cierpienie, czy o przyjemność, kiedy jakaś jego część przychodzi dc siebie?