Postrzeganie zmienności.
Ludzie zmieniają rzeczywistość, którą uważają za niedoskonałą. Rzeczywistość się zmienia, ale trwa, jest ciągła. Zmienność kontynuacji. Zmiany o charakterze kierunkowym- wyraźnie możemy stwierdzić, że jest sekwencja powiązanych ze sobą etapów. Zmiany o charakterze reprodukcyjnym- powtarzające się+ nowe elementy.
Dynamiczna strona życia człowieka-
interpretacja o charakterze cyklicznym. Na początku (u starożytnych), świat człowieka podlega tym samym regułom, cykliczność, kosmos=ład, porządek. „nic nowego pod słońcem się nie dzieje”- wszystko się powtarza. Koło (gr. Kyklos)- cykliczna wizja dziejów. Życie człowieka dokonuje się według takiej samej zasady, jest cos stałego, względnie uniwersalnego. Zycie społeczne to tylko taka gra, dramat na scenie historii, gra/sztuka życia. Ludzie przychodzą i odchodzą, aktorzy się zmieniają.
Nietsche- w świecie człowieka realizuje się powtarzający się rytm. Wypełnia się przesłanka, potencjał. Potem znowu to samo.
Szpendler- rytm dziejów, to czego człowiek w sensie jednostkowym nie potrafi uchwycić.
Kierunkowe myślenie ewolucjonistyczne- linearne- metafora ma obrazować jak interpretujemy to co się dzieje. Koncepcje te sa równie dominujące, jak to myslenie cykliczne. Konflikt dynamizuje dzieje. Inni sądzą, że harmonia, współpraca, równowaga, a że konflikt dezorganizuje.
Zmienność dotyczy rzeczywistości społecznej, stanowi całość, strukturę systemu. Jeśli w danym systemie, wzorach kultury można zauważyć różnicę jaka się pojawia w czasie, w stosunku do jakiegoś stanu polegająca na zmianie elementów składających się na ten system.
Sztompka- zmiana społ., róznica jaka występuje w czasie, w stosunku do danego stanu społeczeństwa. Tak rozumiana zmiana określa zmiany jednorazowe. Sekwencyjne powiązanie ze sobą zachodzących zmian w wyraźnym kierunku- to proces społeczny. Te procesy- zmiana, mikroskopowa kategoria- można róznie charakteryzować:
- linearne- jeśli opisują cechę i tendencję przejawiającą się w jednolitym ciągu.
- unilinearne
- multilinearne- tendencja realizuje się w wielu możliwych ujęciach, różnymi drogami.
- progresywne- tendencja wzrastająca
- regresywne- ten. malejąca.
Rozwój- podnoszenie się na wyższy poziom; wzrastają cechy opisujące daną tendencję. Mogą mieć pozytywne wartości- to kategoria postępu.
Globalność- procesy globalne rujnują; potrzebne jest nowe podejście.
Procesy: endogenne(wewnętrzne czynniki) i egzogenne (zewnętrzne czynniki), mogą mieć charakter materialny lub ideowy. Te procesy mogą być niesione przez ruchy społ. grupy dążące do zrealizowania jakiegoś celu, programu. Mogą być gwałtowne lub mieć charakter reformatorski (oczekiwanie poprawy) lub ekspresywny (ludzie eksponują wartości, które są dla nich ważne).
Pierwsi filozofowie- świat człowieka, ze swoim porządkiem, ładem posiada określony rytm i powtarzalność. Powtarzalność tego przekładano zasady na świat człowieka, na osobę. Zmieniają się aktorzy na scenie historii.
Czas jest podobny do koła- Anaksymander
Myślenie linearne i kierunkowe- później gdy człowiek swojemu istnieniu oznaczył porządek; wyznaczył cel, kierunek do którego zmierza. Fazy następujące po sobie prowadzące do celu. Inne metafory, do których ludzie nawiązują: metafora fali.
TEORIE CYKLICZNE:
1. GIAMBATTISTA VICO (1668-1744)
zapoczątkował nowa epokę, filozofię historii (HISTORIOZOFIA). Panuje prowidencjalizm, linearna doktryna, która mówi ze swiat jest rządzony przez opatrzność. Dokonuje rewizji tego poglądu. Vico urodził się w Neapolu, ojciec księgarz, słabego zdrowia, uzdo pracował, zytał, doktor, dostał stanowisko profesora retoryki na Uniwer. W Neapolu. 1725r. ogłasza chęć wydania swojego dzieła życia „Nauka nowa”. Dedykuje ją kardynałowi, potem papieżowi Klemensowi XIX- nie przyjmuje, a to oznacza, że nie ma pieniędzy na wydanie jej. Wydaje za swoje pieniądze, zyskuje odgłos szczególnie we Włoszech. 1730r. drugie wydanie + komentarze. Trzecie wydanie 1743- krótko przed śmiercią. W tym czasie zupełnie inaczej opisuje dzieje człowieka i jego historię. Badania literackie, poetyckie, języków, mitów.
- Mówi „historia jest dziełem człowieka”- człowiek powinien zajmować się tym, co sam stworzył. Bóg stworzył świat, przyrodę i powinien się tym zajmować.
- z tego co możemy z analizy materiału historycznego wyciągnąć jako wniski, podział dziejów jaki się jawi nie jest niczym uzasadniany. W historii widzimy powtarzające się cykle. To tendencje przechodzące od barbarzyństwa do sfery uspołecznienia. Ale potem znowu się to powtarza. Można to przedstawic jako całość składająca się z 3 epok:
I barbarzyństwo
- bogów(zmysłowa, wyobrażenia ze strachu, surowe prawa, człowiek widzi istotę poza światem)
- bohaterów- (silniejsi głoszą poglądy, że są lepsi od innych, pojawia się zróżnicowanie, heroiczna)
- ludzi (ludzie zwracają uwagę na jednostkę, indywidualizacja, rozwiązanie społeczeństwa, więzi społecznych. Przestaje funkcjonować zbiorowy charakter życia).
II barbarzyństwo- rozpoczyna kolejny cykl/fazę. Znowu nawrót takich saych tendencji (bogów, bohaterów, barb.) -spirala. Ze strachu ludzie łączą zadania. Spirala w znosząca się.
Włącza jeszcze jeden element. Ludzie w swoim krótkim życiu nie są w stanie zauważyć skutków swoich działań. Vico odczytał to historii. Cała ta logika to opatrzność, która czuwa żeby świat się kręcił. Bieg historii nad którą czuwa opatrzność.
2. OSWALD SPENGLER- (1880-1936)
Niemiec. Niemiec dzieciństwie fascynowały go mity i baśnie. Odbywał studia w Berlinie i Monachium. Studiował matematykę, nauki przyrodnicze. Szerokie zainteresowania, filozofia, historia, literatura, sztuka. Pracuje jako nauczyciel. Robi doktorat, dostaje propozycję katedry, ale nie przyjmuje. Dostał spadek- nie musi pracować. Poświęca się pisaniu prac, czyta. 1918r. książka” Zmierzch zachodu”- olbrzymie zainteresowanie. Lata 20 i 30- znacząca postać; specjaliści chcą z nim nawiązać kontakt. Ale nie daje się. Hitlera uważa za prostaka. Do 1933r. probowali go przekonać. Ukazuje się kolejna praca „ostateczne rozwiązanie” potem wchodzi cenzura, zakaz.
Dokonał olbrzymich badań. Historia rozumiana jako podział na starożytność, średniowiecze, nowożytność nie ma sensu. Ludzkość jest pojęciem zoologicznym. Ludzie to narody, które są skupione w określonych kulturach samoistnych, które są nieprzystawalne, są autonomiczne, nie mają kontaktu wpływającego na siebie.
Podział kultur:
- babilońska
-egipska
- chińska
- hinduska
- arabska
- antyczna
- zachodnia
- meksykańska
- prawosławna- tłumiona, nie może się rozwijać.
Świat podzielony jesy na kultury- zamknięte organizmy, która się rodzi, rozwija, umiera. Przechodzi przez okresy jak człowiek, ok. 1000 lat żyje kultura. Każda kultura ma swoją duszę, pierwiastek organizujący ją, przesłankę metafizyczną. Porównuje kulturę antyczną i zachodnią. ANTYCZNA- opolińska, cielesność, zmysłowość, autentyczność, przywiązanie do kultury. ZACHODU- Faust- nieskończona przestrzeń, ekspansja. Pokonanie przyrody.
Pozostałe kultury mają duszę magiczną. Symbol jaskini- człowiek skierowany do wewnątrz. Na zachodzie- za zewnatrz.
Cywilizacja pojawia się kiedy umiera kultura. To schyłkowy etap kultury.
- ISTNIENIE BEZWIEDNE dotyczy mometu gdy kultura się rozwija, żyje, emanuje to co żywe (to kobieta).
- ISTNIENIE CZUWAJĄCE to cywilizacja, miasta, kamienie, pustynie; nastawienie na pieniądz, a nie na wartości (to wyrachowany mężczyzna).
Symptomem schyłku kultury jest podział na metropolie i prowincje. Zastąpienie autentycznych relacji kultem pieniądza. To powoduje, że potencjał wyczerpał się. Resztki swojej energii wyładowuje na ekspansję zewnętrzną. Jej miejsce zajmuje inna, dominująca kultura.
Kultura zachodu- ostatnie westchnienie to Culturum Germanicum.
Zafascynowani nim byli różni myśliciele=>
3. ARNOLD TOYNBEE (1889-1980)-
ang. Prof. Historii. Gdy przeczytał spenglera to doszedł do wniosku, ze nie ma o czym pisać. Ale napisal XII tomów „studium historii”. Pisze o tym, czego Spengler nie rozważał. Wyróżnia 22 kultury. Dokonuje ogromnych badań. Zostało ich teraz 5:
- zachodnia
- muzułmańska
- prawosławna
- hinduska
- dalekowschodnia
Chciał odp. Na pytanie jak powstaje kultura. Buduje mechanizm wyzwania i odpowiedzi. Kultury rodzą się tam gdzie przed człowiekiem powstają wyzwania o określonej mocy. Tam gdzie jest zbyt duza lub mała, tam nie powstają. Musi być odpowiedniość między wyzwaniem, a możliwością odpowiedzi, podołania temu zadaniu. Element wyzwania i odpowiedzi- daje życie kulturze. Każda z tych kultur prowadzona jest przez mniejszość - elitę. Kiedy elita degraduje się, to kultura umiera. Można by przedłużyć życie kultury, gdyby ludzie na nowo zaufali elicie, uznaliby ich za przywódców. Religia może pobudzić kulturę.
4. VILFREDO PARETO (1848 - 1923)
każde społeczeństwo to system utrzymujący pewną równowagę (equilibrium)
działania ludzkie dzieli na:
logiczne: środki dobrane adekwatnie (świadomie, obiektywnie i subiektywnie) do określonych celów; występują w nauce (tylko!)
pozalogiczne: człowiek działający nie optymalizuje za każdym razem tego, co czyni
RESIDUA - stałe dyspozycje, skłonności instynktów, odpowiadają za to, jak człowiek działa
Innowacyjne (kombinowane) - kierują w stronę nieustannej zmiany, ulepszenia
Konserwacji (zachowania) - kierują w stronę bezpieczeństwa, ciągłości, unikania ryzyka
Egzaltacji (uczuć) - kierują w stronę emocji
Uspołecznienia
Indywidualizmu
Seksualne
Człowiek dąży do realizowania swoich interesów; nadaje myślom treść słowną, werbalizuje. Chce w ten sposób nadać myślom logiczność, uzasadnienie.
TEORIA CYKLICZNEJ WYMIANY ELIT
ELITA - ci, którzy w danej dziedzinie osiągają najwyższe wskaźniki
Pareto zwraca uwagę przede wszystkim na ELITY RZĄDZĄCE, wykorzystują siłę polityczną w celu osiągnięcia własnych celów
Instrumenty do osiągania władzy: Siła i Demagogia - wpływanie na umysły ludzi, by poprzez derywacje zdobyć lub utrzymać władzę
Trzeba mieć pewien „zestaw” residuów, które pozwolą uzyskać i utrzymywać władzę; te residua określają, czy dany człowiek nadaje się do rządzenia
Wg Pareto ci, którzy obiecują reformy, nigdy ich nie spełniają i nie ma z tego tytułu żadnych konsekwencji
Elity już na starcie zaczynają się osłabiać, „z góry wcale nie jest lepiej widać” , pojawiają się inne, silne osobniki również mające na celu dostanie się do elity. Co pewien czas jedne elity są zastępowane przez nowe, powstałe z mas
Historia to cmentarzysko arystokracji
Ludzie to głupiutkie ofiary oszukiwania samych siebie
5. PITIRIM SOROKIN (1889 - 1963)
Rosjanin, malarz ikon, co ciekawe alkoholik
Zdobywa stypendium, które pozwala mu rozpocząć naukę
1905 - rewolucja, działa aktywnie („zawodowy rewolucjonista”)
Studiował psychologię, prawo; działalność polityczna
„Systema socjologii”, „Głód jako wskaźnik socjologiczny”
1923r. - opuszcza Rosję jako banita, wyjeżdża do Pragi, a potem do USA
Założył katedrę socjologii na Uniwersytecie Harvarda, „rozpoczął” socjologię amerykańską
Nauczyciel Parsonsa, Mertona
Teorie rewolucji: cykliczny charakter
najpierw do głosu dochodzą siły radykalne, głoszące potrzebę nowych idei i zmian
do władzy dochodzą siły umiarkowane, dążące do przywrócenia dawnego ustroju
DYNAMIKA SPOŁECZNO-KULTUROWA
4 tomy wizji dziejów wg Sorokina
W układzie społ. należy supersystemy społeczno-kulturowe
SUPERSYSTEM SPOŁECZNO-KULTUROWY - zamknięta całość składająca się z ludzi i ich osobowości, społeczeństwa i kultury
3 modele supersystemów:
IDEACYJNY - duchowy; każdy z supersystemów ma własne wyobrażenie świata
- w świecie zmieniają się mentalności - one oddziałują na ludzi, w nich pojawiają się kultury, organizują sobie życie
- przesłanki metafizyczne
SENSUALISTYCZNY - nastawiony na wartości materialne, cielesny
- powierzchowne przeżywanie zewnętrznych elementów świata
- zmysłowe przeżywanie elementów
- substytuty: np. seksualność zamiast miłości
INTEGRALNY - wypośrodkowany, idealistyczny
Wg Sorokina świat od ok. XVIw. Znajduje się w supersystemie sensualistycznym, który obecnie jest u schyłku - sztuczne, zatracenie poczucia bezpieczeństwa
Katastrofizm optymistyczny - skończy się ten świat, ale jego miejsce zajmie nowa formuła
6. NORBERT ELIAS (1987 - 1990)
Jeden z najwybitniejszych socjologów wszechczasów
Napisał „Przemiany obyczajów cywilizacji zachodniej”
Urodzony we Wrocławiu, tam studiował medycynę, filozofię, psychologię
Był Żydem
W 1933 wyjeżdża z Niemiec do Francji, potem do Anglii
Jego studentem był Anthony Giddens
Jego specjalizacja to socjologia codzienności
Do „polskiego obiegu” myśli socjologicznej wprowadził go P. Sztompka i J. Szacki
Kategoria współzależności - ludzie wchodzą w układy współzależności
Dla Eliasa np. chowanie się pod parasolami przed deszczem jest działaniem społecznym - bo jest społecznie wyuczone
SOCJOLOGIA CODZIENNOŚCI
Socjologia jest nauką o procesach społecznych
„Proces cywilizowania się”
Opisuje, jak człowiek cywilizacji zachodu dochodzi w tym procesie ukształtowaliśmy się takimi, jakimi jesteśmy; badania zaczął od średniowiecza
Np. jedzenie posiłków, historia plucia, załatwianie potrzeb fizjologicznych -> prowadzi do kategorii: GUST, SMAK, STYL. Są one wynikiem pewnego procesu.
HABITUS - druga, wyuczona natura człowieka, którą nabiera nieświadomie w procesie socjalizacji
Napisał również książkę o habitusie niemieckim
SOCJOLOGIA FIGURACYJNA
Człowiek działający to płynne pole
Socjologia figuracyjna to metafora tańca:
Tańczymy z partnerem, szukamy kooperacji, współdziałania
Są określone figury i rytm, tańczymy po swojemu, dopasowując się do rytmu, cały czas orientując się na partnera
Mamy możliwość tworzenia nowych figur
Za każdym razem tańczymy inaczej
7. SAMUEL HUNTINGTON (1927 - 2008)
Szef rady bezpieczeństwa USA, politolog
„Trzecia fala demokratyzacji” - akcentuje charakterystyczny, cykliczny wzór pojawiających się kolejnych „fali” demokracji i jednoczesnego odchodzenia od nich
1828 - 1926 -> I fala (więcej niż 50% mężczyzn miało prawa wyborcze)
1922 - 1942 -> I fala odejścia od demokracji (marsz Mussoliniego na Rzym)
1943 - 1955 -> II fala
1958 - 1962 -> II fala odejścia (głównie Ameryka Pd i Azja, władzę sprawuje reżim wojskowy)
poł. lat 70-tych - lata 90-te -> III fala (od rewolucji goździkowej w Portugalii , obalenie reżimów wojskowych)
czy pojawi się III fala odejścia od demokracji - wg Huntingtona - tak.
„Zderzenie cywilizacji” - świat dzieli się na cywilizacje, które żyją według własnych, głęboko zakorzenionych przesłanek metafizycznych; to religia wyznacza cywilizacji tę główną cechę
Cywilizacje:
Chińska
Hinduska
Buddyjska
Japońska
Prawosławna
Latynoamerykańska (meksykańska)
Afrykańska
Zachodnia
Muzułmańska
Jedne słabną, inne rosną w siłę; Huntington bada względy demograficzne, tendencje
Dwie cywilizacje rosną w siłę: muzułmańska i chińska, są pod każdym względem na stopie wzrostu
Cywilizacja zachodnia próbuje ukazać, że jest uniwersalna, narzuca innym swój wzorzec - słabnie
Huntington opisuje, co się dzieje na granicach cywilizacji (obecne wojny są właśnie na rubieżach)
8. TRADYCJA
Traditum - przekaz z przeszłości do teraźniejszości
Przekazywane sa obiekty materialne lub ideowe z przeszłości do teraźniejszości
Oddolnie - przekazywane z pokolenia na pokolenie
Odgórnie - przez królów, władców, polityków
Transmitowane jest to, co jest oczekiwane i służy teraźniejszości
Przeszłość taka, jaka była, nie istnieje - istnieją jedynie jej różne interpretacje
Interpretacje przepuszczane są przez filtr użyteczności dla teraźniejszości
Funkcje tradycji:
Źródło mądrości
Legitymizowanie tego, co robimy (robię tak, bo tak już robiono)
Podtrzymywanie tożsamości
Ucieczka, gdy teraźniejszość jawi się jako zagrożona, nie spełnia naszych oczekiwań (np. pod zaborami - uciekamy w przeszłość, w tradycję, nadzieja, ze jeszcze wrócą dobre czasy)
Dysfunkcje tradycji
Przywołuje treści, których przypominać się nie powinno (np. nazizm, faszyzm)
Świat wymaga nowych działań, podczas gdy my trzymamy się starych, utartych wzorców
Koncepcje ewolucjonistyczne - sugeruj, w historii że możemy zaznaczyć jakąś jedną tendencje rozwojową. Te koncepcje są wtórne, późniejsze od tych cyklicznych.
W myśli socjologicznej te koncepcje były wiodące. Przybrały metaforę organizmu i wzrostu. Potem organizm został nazwany pojęciem systemu.
9. A.COMTE
kryterium rozwoju to rozwój umysłu; wprowadził prawo trzech stadiów (teologiczne, metaliczne, pozytywne). . Umysł człowieka szukał innych wyznaczników tej rzeczywistości, aby w końcu rozpocząć to stadium pozytywne (naukowe). Nauka daje siłę motoryczną rozwojowi historii człowieka.
10. H.SPENCER
socjolog, zakładał, że ewolucja (zmiana, rozwój, postęp) a wiec pewna rosnąca złożoność (dyferencjacja). Wyznacza ona trajektorie dziejów; historia we wszystkich aspektach ( świata organicznego i nieorganicznego i ponad organicznego) opiera się na prawie ewolucji, ewolucja jest rozwojem, jeżeli przeważa dezintegracja materii .
Ruch i materia to podstawowe kategorie świata - Proces przemieszania się materii jest podobny w świecie organicznym, nieorganicznym i ponad organicznym.
Spencer używa analogi organistycznej, porównując organizmy żywe ze społecznymi. Wraz ze wzrostem masy pojawia się zróżnicowanie funkcjonalne.
Między organami społecznymi zachodzi związek i potrzeba koordynacji, tak jak w organizmie żywym.
Człowiek jest wkomponowany w reguły tego świata. Komunikacja w świecie społecznym odbywa się za pomocą symboli. Komunikacja w organizmie żywym ma krwiobieg - bezpośredni związek z organizmem.
Inni myśliciele tego okresu np. L. Morgan miał podobne wyobrażenia o historii.
11. LEWIS HENRY MORGAN
wyróżnia studium dzikości, barbarzyństwa, cywilizacji.
Lester Ward - przejście od pierwszego formowania się rzeczywistości (kosmogeneza), poprzez fazę biogenezy, potem antropogenezy i wreszcie poprzez socjogenezy.
- Wymiar kiedy działanie odbywa się na mocy samorzutnego przekształcenia (faza genezis).
- faza, kiedy pojawia się ludzki wpływ to faza telesis.
12. E.DURKHEIM
za kryterium rozwoju można przyjąć podział pracy ( książka „O podziale pracy społecznej”. Świat społeczny staje się coraz bardziej złożony. Zarysowanie typologii zaczęło się od społ. o solidarności mechanicznej, do społ. o solidarności organicznej; tym co wyznacza tendencje rozwojową jest przemiana rodzajów więzi -> solidarności ( skupień ludzkich)
Społ. o solidarności mechanicznej - przewaga prawa karnego, przewaga sankcji represyjnych;
Społ. o solidarności organicznej - regulacje o prawie kooperacyjnym (prawo cywilne, administracyjne), sankcje restrykcyjne, w prawie restr. oczekuje się przywrócenia naruszonego stanu.
Nowoczesność - w aspekcie historycznym, okres wyznaczony historycznie okres po 3 wielkich rewolucjach (amerykańskiej, angielskiej, francuskiej)
- w sposób analityczny to co najbardziej charakterystyczne:
1) indywidualizm - jednostka staje w centrum zainteresowania, uwagi zostaje wyłączona z różnego rodzaju uwarunkowań i zależności. Te procesy się pogłębiają, niektórzy uważają to za niezwykle szkodliwe, gdyż może prowadzić do rozwiązania społeczeństwa.
2) dyferencjacja - ( złożoność, komplikowanie się struktur) - życie staje się coraz bardziej „gęste”.
3) racjonalność - rozum staje się tym głównym kryterium, rozum staje się podstawową miarą rzeczywistowsci,
4. ekonomizm
5. ekspansja
Cechy nowoczesnej osobowości:
np wiara, przekonanie w skuteczność, możliwość różnych działan
- szczególna orientacja wobec czasu, nastawienie na czas teraźniejszy
- gotowość do wyrabiania sobie nowych opinii na różne tematy
- ufność człowieka w przekonalność i regularność reguł, kalkulowanie
KONFLITKOWE TEORIE PROCESÓW SPOŁECZNYCH
13. KAROL MARKS (1818 - 1883)
Perspektywa makrostrukturalna (całościowa)
Podstawowe sprzeczności wielkich grup społecznych tworzą między nimi pewien antagonizm, walka między nimi o dobro organizują życie społeczne
2 klasy
Stosunek do środków produkcji - jedni je posiadają, a drudzy nie, jednak je uruchamiamy
Praca w kapitalizmie jest nieekwiwalentna
ALIENACJA - zjawisko, które powoduje, że robotnik w czasie pracy jest tak odizolowany i odczłowieczony, że praca jego cecha gatunkową, nie daje mu żadnej satysfakcji (mimo że z natury powinna mu ją dawać - jest od niego jakby odłączona)
Państwo to aparat ucisku, w rękach klasy posiadającej środki oddziaływania medialnego
To koncepcja postępu, dokonuje się skokowo
14. GEORG SIMMEL (1852 - 1917)
Konflikt jest stałym składnikiem życia zbiorowego, jest naturalny
Perspektywa mikrostrukturalna
Społeczeństwo to:
Zespół uspołecznionych jednostek tworzący materiał ludzki
Suma stosunków społecznych
Socjologia to nauka o formach uspołeczniania
Prekursor teorii stawania się
Konflikt trzeba uwzględniać, biorąc pod uwagę jego właściwości:
Natężenie (N)
Gwałtowność (G)
Intensywność (I)
Jeżeli popatrzymy na konflikt o niskich N, G i I - nie prowadzą one do zmiany podstawy tego, co istniało; są konstruktywne (pozytywne), wzrasta tożsamość grupowa
W sytuacji konfliktu pojawia się praktyka skierowana na innowacje, modernizacje
Sprzyja integracji, zwiększa się ilość interakcji, oczyszcza atmosferę
W konflikcie jednostka może zademonstrować swoją wartość
DIALEKTYCZNE TEORIE KONFLIKTU
15. RAPLH DAHRENDORF (1929)
ZIS - zrzeszenie imperatywnie skoordynowane
Instytucjonalizacja pociąga za sobą podział na role dominujące i podporządkowane
Quasi grupy wraz ze wzrostem świadomości przekształcają się w grupy konfliktu
Przejście od konfliktu utajonego do jawnego
Podstawowym dobrem jest wiedza
Po reorganizacji nawiązuje się nowa forma konfliktu utajonego
16. LEWIS COSER (1919)
Konflikt pojawia się, wtedy, gdy pojawi się odmowa prawomocności przywódcom/władzy
Aby się rozwijał, musi nastąpić pobudzenie emocjonalne
Względna deprywacja (ludzie postrzegają swoje położenie przez porównanie siebie z innymi jednostkami)
Jeżeli żądania są realistyczne, konflikt ma niską gwałtowność, jeżeli nierealistyczne, ma wtedy dużą gwałtowność
17. DANIEL BELL (1919)
Nowojorczyk
„Koniec ideologii”, „Nadejście społeczeństwa postindustrialnego”, „Kulturowe sprzeczności kapitalizmu”
Społeczeństwo postindustrialne = ponowoczesne
Bell dzieli dzieje na epoki:
Preindustrialną
Industrialną
Postindustrialną
Istnieją 3 sektory:
Techniczno-ekonomiczny (produkcja) - hierarchia ról, ludzi nie traktuje się jako osób
Polityczny (władza)
Kultury - gra między ludźmi, potrzeba realizacji samego siebie
Zachłanność i zawiść to najbardziej zinstytucjonalizowane cechy
- człowiek wykształcił poczucie sprawiedliwości rozdzielczej, że jego wkład, praca, wynagrodzenie za prace, musi opierać się na pewnych zasadach opartych na sprawiedliwości.
- przywiązanie dużej wagi do wykształcenia i edukacji
- szacunek dla ludzkiej godności
18. GIDDENS 4 rodzaje możliwych zachowań
Postawa pragmatycznej akceptacji - świat staje się coraz bardziej nieprzejrzysty, coraz mniej zrozumiały, akceptujemy to, co jest, bo nie mamy na to wpływu.
Konsekwentny optymizm - człowiek był nie raz przed różnymi problemami, wiec i teraz da sobie rade, poradzi sobie.
Cyniczny optymizm - człowiek uważa, że pewne procesy go przerastają. Grozi mu katastrofa.
W warunkach ryzyka - są ludzie, którzy wykazują postawę radykalnej walki.
Modernizacja
- pozytywne zmiany, ulepszenie czegoś
- używane przez tych, którzy chcą opisać przejście od społ. tradycyjnego do nowoczesnego. Pojawia się nowa jakość.
- niezbędny wysiłek pewnych społeczeństw, krajów, które są zapóźnione w rozwoju i ten wysiłek pozwoliłby im wejść na pewną równowagę rozwojową.
Świat 1 - najbardziej rozwinięte kraje
Świat 2 - kraje bloku wschodniego
Świat 3 - kraje zapóźnione w rozwoju
Teoria Modernizacji dotyczy świata pierwszego i trzeciego, wejście na drogę rozwoju, jak rozpocząć start. Jedni uważali, że doganianie tych rozwiniętych może trwać około 100 lat, inni, że trochę krócej.
Teorie konwergencji - convergere, zbierać się, upodabniać się; dot świata 1 i 2, w rozwoju społ. Dominującą siłą jest technologia. Kraje drugiego świata starają się dążyć, aby za pomocą modernizacji dojść do 1 świata. Proces upodobniania się do siebie kultury, gospodarki czy systemów prawnych wynikające z globalizacji oraz integracji państw narodowych.
Samuel Huntington
głosił Teorie Konwergencji w 60 latach.
Uważał, że siła ideologii technologicznej pokazuje ze kraje świata drugiego będą musiały przynajmniej częściowo zrezygnować ze swojej teorii i przejąć te mechanizmy rynkowe.
Teoria modernizacji i konwergencji miały swoje dalsze kontynuacje. Było to krytykowane, poddane refleksji.
Pojawiły się:
teorie zależności (Wallersteina) - przede wszystkim w krajach A.Łacińskiej wejście krajów opóźnionych na drogę rozwoju nie osiągnie zrzeszonego celu bo świat jest podzielony na centrum i peryferie. Kraje centrum eksploatują kraj peryferii. W krajach peryferyjne pojawiają się układy z krajami centrum.
Teorie rozwoju zależnego: mówi, że, nadchodzi eksploracja i nawet w krajach eksploatowanych potencjał rośnie.
Malezja - np. ten kraj wcześniej był ubogi, teraz jest wśród krajów rozwiniętych.
Walleistein chce pokazać charakterystyczną koncepcje rozwojową : kapitalizm - system świat. System ten normuje się w oparciu o pewne cykle ekonomiczne . Występuje faza fi(wzrostu) i B (bez wzrostu).
Świat wchodzi w cykl turbulencji :
CYKLE:
- logistyczne: długie, 150 letnie, po koniunktorze, następuje dekoniunktura.
- (nie mogę się odczytać nazwy) kono..?? ok. 50, 60 letnie, zmiana koniunktory na dekoniunktorę.
Wallestein mówił, że gdy będą te wszystkie cykle AiB to na przełomie XX i XXI wieku wszystkie cykle wchodzą w fazę FI ( wzrostu) . jest to tzn. przełom bifurkacji - trudno przewidzieć jak będzie wykładał przebieg zdarzeń. -> np. kryzys finansowy, gospodarcze turbulencje.
DAROS- Ośrodek światowego forum gospodarstwa.
PORTO ALEGIE - światowe forum społeczne.
19. PIERRE BOURDIEU (1930-2002)
strukturalizm konstruktywistyczny = strukturalizm konstruktywny
Przemoc symboliczna - pewne działanie, nieuświadomione, w którym bierze udział sam podmiot. Narzędziem są STEREOTYPY.
1. Teoria INTERDYSCYPLINARNA - Bourdieu nie jest kanonicznym socjologiem, badania terenowe w Algerii wśród Kabulów; nawiązanie do antropologii, filozofii (Arystoteles - habitus), socjologii, psychologii społecznej (Freud), językoznawstwa; nauk ekonomicznych (pod względem metodologii)
Funkcjonalizm za determinizm społeczny, holizm, to, że jednostka jest postrzegana przez
Interakcjonalizm i fenomenologię - za brak analizy interakcji w kontekście makrostrukturalnym
Bourdieu - struktury społeczne są złożone z grup walczących ze sobą
Utylitaryzm i teorie racjonalnego wyboru - za postrzeganie człowieka jako racjonalna istotę, ciągle kalkulujacą w kat. zysków i strat
Bourdieu - człowiek jest ukształtowany przez habitus, który narzuca jednostce pewne normy, reguły, zasady
- jednostki dostosowują się do posiadanego habitusu
- jednostki działają w sposób bezrefleksyjny
Strukturalizm językoznawczy - F. de Saussurre - analizował budowę języka:
Element umysłowy - język właściwy, kompetencja językowa, langue
- posiada uniwersalne struktury wspólne dla wszystkich ludzi na całym świecie
W interakcji ze społeczeństwem langue przybiera pewną formę - parole - mowa, wykonanie językowe, wykorzystywanie
zbiór klocków, które człowiek posiada langue
Bourdieu:
kompetencja językowa nie jest czymś z czym się człowiek rodzi, jest ona częścią habitusu
nie wszyscy ludzie mają ten sam potencjał językowy (gramatyczny, stylistyczny) i nie wszyscy mogą jej używać tak jak się im podoba
kompetencja językowa jest socjalizowana. Zależy od tego kto posiada władzę w społeczeństwie, w jakim polu jest wychowywana; z jakiej klasy jednostka pochodzi. Kompetencja jest skutkiem relacji społecznych w jakie jest uwikłana jednostka
jest narzucona grupom podporządkowanym przez klasę dominującą
3. Relacje między teorią socjologiczną a empinią
- teoria ma służyć empinii
- teoria ma służyć do analizy i opisu empirii / rzeczywistości empirycznej
U Parsona - najpierw teoria, potem empiria,
U Bourdieu - na podstawie rzeczywistości empirycznej budować system teoretyczny (spójny)
- Elementami budującymi teorię socjologiczną są pojęcia uczulające dość swobodnie powiązane między sobą
Gdy teoria nie jest spójna wewnętrznie wydaje się być abstrakcyjna, trudna do zrozumienia
Teoria ma mieć funkcję praxis - praktyczną
Szukając źródeł działania czł. Bourdieu zwraca uwagę na fenomeny, które wywierają wpływ na działanie i myślenie jednostki
Habitus - ma subiektywny charakter, naturę obiektywną, wewnętrzno-zewnętrzną, jest nabywany w procesie socjalizacji
Pole - zespół nawykowych dyspozycji jednostki, które wytyczają jej myślenie i działanie, są one subiektywno-obiektywne, tzn. że człowiek ma zinternalizowany habitus na poziomie swojego umysłu czy też myślenia, ale habitus jest konsekwencją procesu socjalizacji
relacja między pozycjami społecznymi wyspecjalizowanymi w szerszej dziedzinie (naturze) społecznej
ma naturę obiektywną, istnieje niezależnie od człowieka
np. edukacyjne, polityczne, rodzinne, medyczne, sztuki
Kapitał - zasoby, którymi dysponuje jednostka w swoim życiu, Kapitałem jest np. wiedza, kultura, pieniądze, Kapitał wpływa na działanie i myślenie jednostki, zależy od jakiej fakcji i klasy jednostka jest uzależniona.Na polu odgrywa się przemoc symboliczna. Wszystko jest ze sobą w współpracy
Fakcje - miejsca, które różnicują pozycje jednostek w klasach ze względu na posiadany kapitał.
Klasy + FAKCJE
Przemoc symboliczna - realizuje się w języku (narzędzie mające funkcję perswazyjną - perswazuje ideologie, Stereotypy) Habitus wpływa na pole. Habitus jest częścią kapitału. Klasy zależą od posiadanego kapitału. Habitus zależy od przemocy symbolicznej.
HABITUS -
nie ma natury subiektywnej, coś pomiędzy dyspozycjami psychicznymi jednostki, a strukturą społeczną, nie jest czysto indywidualny, są podobne w różnych społeczeństwach , nawyk, wiedza czł. i zdolność do oceniania i interpretowania świata nabywana w procesie socjalizacji, nieświadomość zbiorowa (habitus jest nieuświadomiony), dlatego, że jednostka działa jak wszyscy w jego grupie, mimo iż posiada indywidualne wzory, reguły, jest trudny do zmiany, bo ma dość sztywną strukturę, ale jednostka ma zdolność do przemiany habitusu, jest wszystkim tym co wykorzystujemy w analizie świata, dotyczy naszego gustu, smaku, wyznacza nasz język, wyznacza to jak zachowujemy się w każdej sytuacji, jest przekazywany z pokolenia na pokolenie, jest najbardziej widoczny na poziomie HEXIS (praktyki, które jednostki podejmują w życiu społecznym, związane z naszym ciałem, np. poczucie bólu, piękna, zdrowia), habitus jest wpisany w nasza cielesność, ciało jest konstruktem społecznym, uwarunkowane kulturowo, język jako element habitusu
POLE
Relacje między wyspecjalizowanymi pozycjami społecznymi, Jest częścią większej struktury społecznej, Jest obiektywne, niezależne od jednostek, istnieje nawet, gdy nie ma jednostek, Miejsce interakcje między pozycjami zajmowanymi przez jednostki, Miejsce, w którym zderzają się pewne ideologie, które ze sobą walczą, W każdym polu są pozycje dominujące i podporządkowane, które walczą ze sobą ideologicznie
Rodzaje walk:
Dyskursywne (językowe) - walki, które dzielą się pomiędzy tymi pozycjami tworzącymi pole, np. walki polityczne) Narzędziami walk są ideologie polityczne, mitologie polityczne, kampanie polityczne np. debata Tusk - Kaczyński
Manifestacje (strajki) - walki namacalne np. widzimy manifestujących na ulicy; mają źródło ideologiczne - dyskursywne
Przenika się z innymi polami - badając dane pole trzeba mieć to na uwadze,Wpływa na habitus jednostki, a habitus wpływa na pole w którym działa jednostka
KAPITAŁ -
rodzaje/typy przenikają się nawzajem, przekształcają się w inne kapitały, Zasoby, które posiada jednostka, Jest zależny od pola, w którym jednostka funkcjonuje, Odzwierciedla położenie klasowe jednostki, Jest częścią habitusu, bo jest w naszych głowach, zwłaszcza kapitał symboliczny, Zależy od pola oraz klasy, Można rozwijać kapitał, ale także go stracić
Rodzaje
a) Ekonomiczny - konkretne dobra materialne, pieniądze
b) Społeczny - pozycje społeczne, relacje, interakcje z innymi ludźmi, znajomości
c) Kulturowy - język, gust, styl, smak, wiedza, edukacja
d) Symboliczny - zdolności jednostek do odczytywania świata, zdolności jak analizować rzeczywistość społeczną np. jak wykorzystać swoje pieniądze, wiedzę, jak coś wykorzystać co mam
KLASY I FAKCJE
Zbiorowość pozycji społecznych, które posiadają podobny kapitał różnego typu, a które są podzielone na fakcje
Dominująca podporządkowana; fakcje: dominujące, pośrednie, zdominowane. Klasy są wewnętrznie skomplikowane, dzielą się na 3 fakcje. Relacja w społeczeństwie pomiędzy klasami jest relacją konfliktu. Klasy walczą o przechwycenie kapitału, który pozwoli im dojść do władzy na danym polu.
Fakcje mogą ze sobą także walczyć, prowadzić konflikt od wewnątrz np. milionerzy pracownicy banku, mali przedsiębiorcy, przedsiębiorcy, szefowie większych firm.
PRZEMOC SYMBOLICZNA
Wyraża się głównie poprzez język, Wpływa na habitus jednostki, Pewne działania perswazyjne, które wywodzi swoje źródła z pozycji społecznej i przez język wpływa na habitus, Autorytet perswazyjny pochodzi z kontekstu języka, Tekst wyrwany z kontekstu nie tworzy przemocy symbolicznej, Język sam w sobie nie jest perswazyjny, Pewne działania ideologiczne, którego źródła są zlokalizowane w polu, Poprzez język te działania kształtują habitus jednostki, Musi być pozycja społeczna, konkretny autor, aby język (tekst) mógł wytworzyć wpływ
Właściwości: Odbywa się w sposób nieuświadomiony, Przemoc bez buntu - za zgodą odbiorcy, Przekazuje informacje, które przyjmujemy w sposób naturalny, Jest czymś naturalnym, Definiuje za nas świat, ułatwia nam życie
20. ALVIN TOFFLER
amerykański pisarz, socjolog i futurolog, znany głównie z pracy na temat cyfrowej rewolucji, rewolucji komunikacyjnej, rewolucji korporacyjnej oraz osobowości technologicznej.jest przedstawicielem nurtu tzw. "nauki stosowanej". Głównym pojęciem, do którego Toffler odwołuje się w swoich pracach, jest technologia. Cała historię ludzkości rozpatruje on w kontekście 3 NASTĘPUJĄCYCH PO SOBIE FAL TECHNOLOGICZNYCH:
1.pierwsza fala - agrarna - związana była zdaniem Tofflera z pojawianiem się około 10 000 lat temu wynalazkami i umiejętnościami związanymi z rolnictwem i upowszechnieniem osiadłego trybu życia
2.druga fala - przemysłowa to związane z wynalazkiem druku i maszyny parowej pojawienie się industrializmu; wzbierająca około 300 lat temu fala przyniosła wytwarzanie stali, elektryczność, nowe środki transportu i masowej komunikacji, standaryzację i uniformizację
3.trzecia fala - doświadczana zdaniem Tofflera obecnie, związana jest bezpośrednio z powstaniem nowych technologii umożliwiających nieograniczoną komunikację między jednostkami dzięki rozwojowi usług i odejściu od masowej produkcji; trzecia fala jest jedynie w początkowej fazie i spotyka opór obrońców drugiej fali
Teza o nachodzeniu na siebie różnych form i faz cywilizacyjnych - wg niego Zjawisko to przybiera na sile zwłaszcza w ostatnim półwieczu, kiedy to nastąpiło ogromne przyśpieszenie rozwoju technologicznego przy jednoczesnej globalizacji i wciągnięciu niemal wszystkich krajów w wir gospodarki światowej.
Wnioskiem, jaki wyciąga Toffler z tezy o nakładających się na siebie falach cywilizacyjnych jest nieprzewidywalność procesów historycznych. Przewidywanie takie jest możliwe w ramach jednej, określonej fali, wszelkie przewidywania natomiast tracą na wartości gdy występują zderzające się rożne fale i żadna nad innymi nie góruje. W obliczu takich zmian tracą na wartości zastane podziały na prawicę, lewicę, konserwatyzm, reakcję czy awangardę.
Toffler swą myśl opiera na tym co nazywa “rewolucyjną przesłanką” na optymizmie przekonującym, że pomimo wstrząsów, przewrotów jakie następują szczególnie przy przybieraniu fali trzeciej, ludzkość nie wyniszczy się całkowicie. Jednocześnie zakłada on, że zmiany mają charakter kumulatywny - powodują przeobrażenia wszystkich aspektów życia, powodując kolejne fale przemian - zdrowa i upragniona przyszłość nie jest więc w tym modelu możliwa. Wizja Tofflera daleka jest więc od końców historii czy wojen cywilizacji, jakie prezentują inni obserwatorzy teraźniejszości.