PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - wykład, dn. 12.01.2011
*Gesty:
-Są ruchami ciała, które funkcjonują w taki sposób jak wyrażenia językowe i często mogą je zastępować.
-Rodzaje gestów wg Ekmana i Friesena:
Emblematy:
Posiadają odpowiednik słowny i występują zwykle w postaci „gestów”.
Najczęściej występują zamiast mowy.
Są wyuczone.
Są używane w sposób świadomy i wyuczony.
Mogą być tworzone przez dowolne części ciała, choć najczęściej są to twarz i ręce.
Mogą być utworzone arbitralnie (niepodobne do tego, co przedstawiają) i tym samym ich znaczenie i stosowanie są dostępne tylko członkom tych społeczności, które je utworzyły.
Lub mogą być utworzone ikonicznie (przypominają wizualnie to co przedstawiają toteż ich znaczenie może być dostępne innym ludziom).
Regulatory:
Gesty, które regulują przebieg rozmowy (zabieranie głosu, kończenie lub rozpoczynanie wypowiedzi, itp.).
W zdecydowanej większości przypadków są nieuświadamiane.
Są wyraźnie odbierane.
Mają znaczenie aktualne, które tworzy się i zanika w toku konwersacji
Ilustratory:
Ich zadaniem jest „podeprzeć” słowo gestem czy szczególnie uwydatnić znaczenie słów.
Są spontaniczne.
Są nieświadome.
Nie mają stałego, niezmiennego znaczenia.
Odzwierciedlenia emocji:
Są to głównie różnego rodzaju zmiany fizjologiczne, których pojawienie się ujawnia istnienie emocji (tzw. „emocje”).
Zachowania adaptacyjne:
Są to zachowania, których celem jest obniżenie napięcie wywołanego stanem emocji (aspektu energetycznego emocji, np. po to, by nadal kierować uwagą dowolną).
Są spontaniczne.
Są indywidualne.
Nabierają znaczenia sytuacyjnego.
*Niektóre gesty są zadziwiająco podobne znaczeniem i formą do gestów wykonywanych przez naczelne!
*Komunikaty paralingwistyczne:
-Jest to przekaz informacji, który pojawia się towarzysząc wypowiedziom językowym.
-Jest dodatkową porcją informacji, która może wzmocnić, osłabić bądź zmienić znaczenie informacji przekazywanej językowo.
-Postać komunikatów paralingwistycznych:
Zmiany sposobu wypowiadania się (przyspieszenie lub spowolnienie, przerwy, zmiana natężenia głosu) - generalnie: wszelkie zmiany w sposobie przekazania wypowiedzi słownej.
Wtręty językowe („achy” i „ochy”, ulubione powiedzenia itp.).
Jakość głosu (ton, typ głosu, akcent) - komunikują emocje i postawę, właściwości osobowości, przynależność grupową; mogą aktywizować stereotypy i związane z nimi atrybucje.
Cechy wokalizacji (wysokość głosu, akcentowanie, regularność) - budują kontekst wypowiedzi i pozwalają koordynować wypowiedzi.
Rodzaj głosy (śmiech, płacz, pogwizdywanie, ziewanie, pokasływanie, dyszenie itp.).
*Cechy komunikatu paralingwistycznego wpływające na kierunek atrybucji:
Wysokość głosu - najsilniej wpływa na atrybucję do osoby (traktowana jako czynnik stały):
Głos donośny, ciepły i niski - przypisanie sumienności i stabilności emocjonalnej.
Głos ostry i głośny - przypisywanie ekstrawersji i asertywności.
Siła głosu - najsilniej wpływa na wnioskowanie o cechach sytuacji (jest to traktowane jako czynnik zmienny): gdzie ma miejsce wypowiedź, kto jest jej odbiorcą (np. płeć, relacja władzy itp.).
-Wg Scherera przypisywanie przebiega następująco:
Wnioskowanie o cechach wewnętrznych opiera się na wysokości głosu.
Wnioskowanie o cechach interpersonalnych opiera się na energii głosu.
*Wpływ lęku i strachu na komunikaty paralingwistyczne:
-„Uszkodzenie” wypowiedzi (wahanie, długie i częste pauzy, wzrost liczby wtrętów itp.).
-Aby to wyjaśnić, Siegman odwołuje się do koncepcji Hulla-Spence'a (opartej na prawach Yerkesa-Dodsona) - sprawność wypowiadania się jest funkcją lęku i stopnia opanowania emisji wypowiedzi (im silniejszy lęk i większa trudność wypowiedzi, tym silniej uszkodzona wypowiedź).
*Zmiany wielkości źrenic:
Wielkość zmian - od 2 do 8 mm.
Prawidłowość ogólna: związane z więzią, jaka łączy osobę (obiekt) z osobą, u której zmiana wielkości źrenic następuje.:
Im bardziej pozytywny związek, tym większe źrenice na widok obiektu.
Im bardziej negatywny związek, tym mniejsze źrenice.
W każdym przypadku mamy do czynienia ze zmianą od wielkości w danym momencie do wielkości docelowej.
Przykład:
Wielkość źrenic u kobiet zwiększa się na widok mężczyzn i dzieci.
U Mężczyzn zwiększa się na widok kobiet.
A co z homoseksualistami? ;d
Przekaz trudny (a właściwie niemożliwy) do świadomej kontroli.
*Komunikaty interakcyjne kontakt wzrokowy:
Informowanie się wzrokiem, że partnerzy są świadomi swej obecności (aby to osiągnąć, partnerzy patrzą sobie w oczy; przy odległości przekraczającej 5 m patrzą sobie w twarz i mamy wtedy do czynienia z kierunkiem patrzenia).
Wg Morrisa, kontakt wzrokowy poprzedza i stwarza warunki niezbędne do wszelkich innych kontaktów międzyludzkich: porozumiewania się, tworzenia norm, struktur itp.).
Jest związany z tzw. uwagą wzrokową. Jest to takie ukierunkowanie wzroku, które informuje partnera, że osoba utrzymująca kontakt wzrokowy jest zainteresowane nim i tym, co się jej przekazuje.
Taki komunikat składa się z:
Nawiązania kontaktu
Zerwania
Zmiany w trakcie jego trwania
Może pojawić się jako groźba, ostrzeżenie lub środek obrony terytorium.
Najczęściej występuje w roli regulatora konwersacji: mówiący patrzy na słuchającego i od dostrzeżonej reakcji uzależnia dalszy tok wypowiedzi (kontynuuje, powtarza, wyjaśnia wątpliwości itp.). Sygnalizuje także koniec wypowiedzi i chęć zabrania głosu.
Najczęściej spotykany wzorzec (wg Argyl'a): 60% to spoglądanie tylko jednego z partnerów, z tego 75% wtedy, gdy słucha, 40% gdy mówi. Przeciętne spojrzenie trwa ok. 3 sekund. Rzeczywisty kontakt wzrokowy to 30% czasu i w tym czasie przeciętne spojrzenie trwa ok. 1,5 sekundy.
*Dystans interakcji:
Jest to odległość, jaką utrzymują między sobą członkowie interakcji - początkowa, końcowa i zmiany w trakcie jej trwania.
Jest to informacja zarówno dla członków interakcji, jak i tych, którzy są jej obserwatorami.
Informuje o stopniu bliskości emocjonalnej, stopniu znajomości lub różnicy ról społecznych:
Mniejsza odległość.
Większa odległość.
Taka odległość nazywana jest dystansem interakcji - jest to odzwierciedlenie w odległości fizycznej relacji emocjonalnych, poznawczych i społecznych, łączących partnerów interakcji.
Zdaniem Halla, przestrzeń interpersonalna jest związana z wielkością (fizyczną) czterech stref: osobistej (personalnej), indywidualnej (osobniczej), społecznej, publicznej.
Centymetrowa wielkość dystansu jest kształtowana kulturowo. Wyróżniamy podział na:
Kultury kontaktowe (odległość kontaktów „neutralnych” tak, że partnerzy mogą się dotknąć fizycznie).
Kultury dystansowe (odległość „na wyciągnięcie ręki”).
W obrębie danej kultury odpowiednia odległość jest uważana za właściwą dla przebiegu stosunków międzyludzkich.
*Komunikaty przestrzenią:
Przestrzeń personalna:
Wg Sommera jest to „obszar o niewidzialnych granicach otaczający ciało jednostki, do którego intruzi nie są wpuszczani”. Przestrzeń ta różni się wielkością lecz wtargnięcie w nią wyzwala zawsze reakcje negatywne u osoby, której przestrzeń naruszono.
W naszym kręgu kulturowym rozciąga się na ok. 30-50 cm do przodu i 20-30 cm po bokach i z tyłu.
Przykłady badań:
W szpitalu psychiatrycznym (siadanie na ławce bez słowa, zajmowanie „stałego” miejsca w świetlicy).
W czytelni uniwersyteckiej.
Osoby przekraczające przestrzeń personalną również odczuwają emocje negatywne (z objawami takimi jak: opuszczanie głowy, spoglądanie w podłogę, zamykanie oczu itp.).
Manipulacje przestrzenią wpływają na przebieg procesów fizjologicznych (oddawanie moczu, GSR, potliwość dłoni, EEG, napięcie mięśni, akcja serca).
Możliwość zachowania przestrzeni personalnej nienaruszonej wpływa na kierunek pobudzenia emocjonalnego (stykające się i niestykające krzesła) i jego atrybucyjną interpretację
Czynniki regulujące przepuszczalność granic:
a) bezosobowość
b) rodzaj interakcji - niezwiązani ze sobą; pasywne audytorium oglądające wystawę; rozmawiający ze sobą; prowadzący ożywioną konwersację
c) normy kulturowe (np. grzeczności)
d) właściwości osobnicze