PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA - wykład, dn. 11.05.2011
STEREOTYPY
*Aronson, Wilson, Akert - przekształcenie się elementów postaw:
-Elementy postaw:
Element poznawczy - stereotypy.
Element emocjonalny - uprzedzenia.
Element behawioralny - dyskryminacja.
*Czym są stereotypy:
Lippmann - „obrazy w naszych głowach”, odzwierciedlenie psychicznych wyobrażeń ludzi.
Kofta i Jasińska-Kania - poglądy nadmiernie uogólnione, będące składnikami jednostkowego obrazu świata (perspektywa psychologiczna).
Brown - stereotypy, podobnie jak kategorie, z którymi są powiązane, są psychicznymi reprezentacjami, które wprowadzają znaczenie i porządek do świata spostrzeganego przez każdego z nas.
Ogólnie: generalizacja, a więc uproszczenie tego, co dotyczy grupy ludzi. Wszystkim członkom tej grupy przypisywana jest taka sama charakterystyka.
*Funkcje stereotypów:
Usprawiedliwianie „porządku świata”.
Usprawiedliwianie podziału na „lepszych” i „gorszych”.
Usprawiedliwianie Ja.
Usprawiedliwianie faworyzowania grupy „własnej”. Im silniejsze poczucie przynależności do grupy uprzywilejowanej i silniejsze zagrożenie społecznej tożsamości, tym silniejsza aktywizacja uprzedzeń i stereotypów uzasadniających uprzywilejowanie. Nie jest już jednak jasne, czym jest owa „grupa”. Efekt faworyzacji grupy własnej nie pojawia się, gdy zostają wyodrębnione przynajmniej trzy grupy.
Usprawiedliwianie terminu „wszyscy” („wszyscy murzyni… są jacyś…”).
Uproszczenie świata, swoista „oszczędność poznawcza”.
Czynnikiem usprawiedliwiającym są cechy, które wchodzą w skład stereotypu.
(Kiedy mówimy o stereotypach, tak naprawdę mówimy o zbiorze cech).
*Sposób istnienia informacji będącej zawartością stereotypu:
Zestaw właściwości danej grupy, w postaci schematu grupowego. Jest to abstrakcyjna wiedza, która nadaje znaczenie informacji o społecznych właściwościach obiektu. Pozwala na szybsze przetwarzanie informacji i szybkie uruchomienie związanego ze stereotypem zachowania. Np. silny - słaby, ma władzę, jest członkiem…, bywa w…, jest bogaty/biedny… itp.
Oparte na pojęciu „prototypu grupowego”. Mianem tym określa się konstrukcje umysłowe, w ramach których następuje skojarzenie nazwy danej grupy społecznej z przypisywanymi jej cechami. Np. że członkowie PO są tacy (mają cechy…), członkowie PIS tacy…, a Samoobrońcy tacy… .
Na określenie wiedzy używa się pojęcia „egzemplarz”. Tutaj zakłada się, że każda z osób która jest nosicielem stereotypu posiada indywidualne doświadczenia (które funkcjonują w postaci wspomnień) z przedstawicielami grup, do których odnoszą się stereotypy. Kontakt z osobami, które są w jakiś sposób podobne do tych ze wspomnień (z owymi egzemplarzami) może uruchomić odpowiednie zachowanie. Istnieje tu przeświadczenie, że przynajmniej część stereotypu jest przechowywana w postaci wspomnień o kontaktach z konkretnymi osobami (egzemplarzami), a nie tylko w postaci abstrakcyjnej wiedzy o cechach czy atrybutach.
„Ekologiczne podejście do stereotypizacji” - ludzie są szczególnie wrażliwi na wygląd zewnętrzny, ponieważ dostarcza on informacji niezbędnej dla uaktywnienia różnorodnych procesów przetwarzania. Jednym z istotnych elementów wiedzy o stereotypach jest ich treść, której zawartość w dużej mierze stanowią atrybucje czynione na podstawie wyglądu zewnętrznego.
*Cechy centralne a cechy peryferyczne:
Cechy centralne zawarte w stereotypie silniej niż peryferyczne „porządkują świat”. Takie właściwości „porządkujące” mają określone cechy, wchodzące w skład stereotypu, dla których pozostałe stanowią specyficzne tło. Ani jednie ani drugie występując oddzielnie, nie prowadzą do odpowiednich zachowań. Dopiero tworząc całość uzyskują znaczenie i „moc porządkowania świata” wyznaczając odpowiednie zachowania.
*Eksperci a stereotypy:
Schematy (jako źródła stereotypów) ekspertów są bardziej złożone i zorganizowane - szybsze i bardziej efektywne przetwarzanie.
Łatwiej wychwytują i przetwarzają informacje niezgodną z dotychczasową wiedzą.
łatwiej formułują sądy bardziej wyważone.
Mogą też być bardziej sztywni w swoich poglądach i odporni na informację niezgodną z ich stereotypami (trudniej akceptują wyjątki od reguły).
*Stereotypy a kształtowanie zachowań wyborców:
Stereotypy mogą zostać uaktualnione zależnie od bieżącej sytuacji politycznej.
Stereotypy narodowościowe mogą pełnić określoną rolę w podejmowaniu decyzji wyborczych (bo upraszczają proces podejmowania decyzji w obliczu różnorodnej i często sprzecznej informacji).
Negatywne stereotypy mogą służyć jako punkt odniesienia dla dokonywanych wyborów politycznych (wybierani są ci, którzy nie wpadają w obręb stereotypu).
Takie decyzje często bywają nieracjonalne ale i trwałe.
Stereotyp jako źródło podejmowanych decyzji prowadzi często do spiskowej teorii dziejów i personifikacji polityki (przypisywanie władającej roli pojedynczym ludziom, co często prowadzi do zjawiska „heroizacji polityki).
UPRZEDZENIA
-Są związane ze spostrzeganiem społecznym.
-Są emocjonalnym składnikiem postaw.
-Uprzedzenie jest emocjonalną gotowością do podjęcia działań określonego rodzaju.
-Działa na nasze poznanie zanim zetkniemy się z obiektem uprzedzenia. Występuje uprzednio.
-Czy uprzedzenia to pozytywne czy negatywne ustosunkowanie się do czegoś?
-Uprzedzenie, tak jak i stereotyp jest uogólnionym stosunkiem emocjonalnym.
-Przykłady:
1. Przeciwna płeć.
2. Picie mleka.
3. Przedstawiciele innej rasy.
Itp.
-Powoduje w stosunkach międzyludzkich powstanie lepszych i gorszych.
*Geneza uprzedzeń:
Kara i nagroda a uprzedzenie (wzmocnienie).
Uprzedzenia a struktura osobowości (osobowość autorytarna - bardzo łatwo powstają uprzedzenia).
Uprzedzenia a proces socjalizacji.
Uprzedzenia a przynależność do grupy (wobec przedstawiciele innych grup zwłaszcza).
Samoocena (przy niskiej łatwiej tworzą się uprzedzenia.
*Obiekty uprzedzeń:
-Różne obiekty mogą być przedmiotem uprzedzenia, jednak najczęściej są nimi inni ludzie bądź my sami.
-Najczęściej przedmiotem uprzedzenia jest grupa ludzi (innej płci, wieku, rasy, grupy itp.).
-Przykład eksperymentu Elliot.
-Uprzedzenia dotyczą wszystkich obiektów danej grupy.
*Grupa wlasna a grupa obca”:
-Eksperyment Tajfela z tzw. grupami minimalnymi.
-Uprzedzenia prowadzą do dyskryminacji.
-Dyskryminacja jest związana z uprzedzeniami negatywnymi.