POWSTAWANIE MOCZU:

- krew dopływająca do kłębuszków naczyniowych, zanieczyszczona zbędnymi produktami przemiany materii, poddawana jest filtracji

- mocz pierwotny, który wówczas powstaje ulega obróbce polegającej na resorpcji (zwrotnemu wchłanianiu) oraz sekrecji (wydzielaniu) określonych substancji

- końcowym produktem jest mocz ostateczny usuwany drogami moczowymi na zewnątrz

MECHANIZM POWSTAWANIA MOCZU:

- w procesie filtracji wykorzystywany jest prosty mechanizm

- tętniczka doprowadzająca krew do kłębka naczyniowego jest nieco szersza niż tętniczka odprowadzająca

- dopływająca krew napiera na ściany naczyń włosowatych

- w kłębuszku naczyniowym powstaje nadciśnienie hydrostatyczne, powodujące wyciskanie płynnych składników krwi do światła torebki nefronu

- powstający w torebce nefronu mocz pierwotny ma skład chemiczny podobny do osocza krwi

- z przepływającego przez kanalik nerkowy moczu pierwotnego resorbowana jest woda, niektóre jony, aminokwasy i glukoza

- szczególną rolę odgrywa tu długa pętla nefronu pozwalająca znacznie zwiększać stężenie moczu

- do światła kanalika nerkowego wydzielane są między innymi jony wodorowe, barwniki oraz niektóre leki przyjmowane w czasie choroby

- ponieważ sam mocznik nie ulega resorpcji, jego stężenie w moczu ostatecznym bardzo wyraźnie wzrasta

SPRAWNOŚĆ FILTRACJI

- w ciągu minuty przez nerki przepływa około 1dm³ krwi (20% rzutu minutowego serca), z tego 15% ulega przefiltrowaniu do światła nefronów

- przeciętnie podczas doby w nerkach powstaje ponad 200 dm³ moczu pierwotnego

- pozwala to na kilkunastokrotne przefiltrowanie całej wody i soli mineralnych zawartych w organizmie

- wydajność resorpcji przekracza 99%, dzięki czemu w ciągu doby powstaje zaledwie 1,5-2 dm3 silnie stężonego moczu ostatecznego

- mocz powstaje w nerkach przez całą dobę

- proces podlega kontroli układu nerwowego (ośrodek wydalania moczu znajduje się w części krzyżowej rdzenia kręgowego), a przede wszystkim dokrewnego

WYTWARZANIE HIPERTONICZNEGO MOCZU

- w nerkach człowieka i innych ssaków wykorzystuje się do tego mechanizm wzmacniaczy przeciwprądowych i wymienników przeciwprądowych

- wzmacniaczami przeciwprądowymi są ramiona pętli nefronów (mocz płynie w nich w przeciwnych kierunkach)

- w ramieniu zstępującym pętli woda wydostaje się na skutek osmozy, przez co przesącz kanalikowy ulega zagęszczeniu

- woda opuszcza ramię zstępujące pętli nefronu, nie może natomiast wrócić do ramienia wstępującego (jest ono prawie nieprzepuszczalne dla wody)

- jednocześnie komórki ramienia wstępującego pętli aktywnie transportują jony sodu do przestrzeni okołokanalikowej (płynący do góry mocz oddaje sód, który zwiększa stężenie płynu tkankowego, powodując, że mocz, płynący ramieniem zstępującym „w dół” oddaje wodę)

- podtrzymywanie działania wzmacniaczy przeciwprądowych wymaga nieustannego odbierania wody i części jonów Na+

- zadanie to spełniają naczynia krwionośne oplatające pętle nefronów (naczynia te tworzą wymienniki przeciwprądowe - odbierające wodę i jony sodu)

CHOROBY NEREK

a) kamienie nerkowe

- grudki zawierające m.in. szczawiany wapnia oraz fosforan wapnia (nierozpuszczalne w wodzie)

- rosnące kamienie moczowe mogą przemieszczać się do pęcherzyka moczowego, wywołując niezwykle bolesne ataki kamicy nerkowej,

- kamienie nerkowe mogą w nim niekiedy osiągnąć rozmiary piłeczki tenisowej i wręcz blokować wypływ moczu z pęcherzyka moczowego

- kamienie można usuwać operacyjnie - mechanicznie za pomocą wprowadzonego przez cewkę moczową cystoskopu albo stosując wysokoenergetyczne ultradźwięki

b) moczówka prosta

- choroba objawiająca się nadmiernym wydalaniem moczu

- powstaje przy niedoborze jednego z hormonów

c) sztuczna dializa pozaotrzewnowa

- pozaustrojowe oczyszczania krwi w urządzeniu zwanym sztuczną nerką

UKŁAD WYDALNICZY

PARA NEREK

- kształt powiększonych ziaren fasoli

- znajdują się po obu stronach kręgosłupa, za żołądkiem i wątrobą (lewa wyżej od prawej)

- z każdą nerką związane są duże naczynia krwionośne: tętnica nerkowa oraz żyła nerkowa

- do górnej powierzchni nerek przylegają naczynia nadnercze

- na przekroju nerki widać bardzo silnie ukrwiony miąższ, zróżnicowany na jaśniejszą korę nerki oraz ciemniejszy rdzeń nerki

- rdzeń nerki współtworzą piramidy nerkowe, podstawami zwrócone do kory, natomiast wierzchołkami do wewnątrz

- w wierzchołków każdej piramidy znajdują się ujścia przewodów wyprowadzających mocz przez kielichy nerkowe do lejkowatej miedniczki nerkowej

- z miedniczki mocz przepływa do moczowodu i dalej do pęcherzyka moczowego

- z pęcherza moczowego mocz usuwany jest na zewnątrz przez cewkę moczową

MOCZOWODY

- z każdej nerki prowadzi pojedynczy moczowód

- mocz przepływa tu z miedniczki

PĘCHERZ MOCZOWY

- jest nieparzystym narządem - zbiornikiem moczu o bardzo rozciągliwych ścianach

CEWKA MOCZOWA

- usuwany jest przez nią mocz z pęcherza moczowego

BUDOWA

NEFRON

- podstawowa jednostka czynnościowo-strukturalna nerki

- zbudowany z ciałka nerkowego oraz długiego kanalika nerkowego

KANALIK NERKOWY

- tworzony przez nabłonek jednowarstwowy sześcienny, którego komórki mają bardziej rozwiniętą zdolność do aktywnego transportowania jonów i są słabo przepuszczalne dla mocznika

- w kanaliku nerkowym uwagę zwracają proste odcinki kanalika, tworzące tzw. pętlę nefronu, składającą się z dwóch ramion biegnących w różnych kierunkach

- wszystkie odcinki kanalika nerkowego oplecione są drobnymi naczyniami krwionośnymi

- kanaliki nefronów uchodzą do przewodów zbiorczych

CIAŁKO NERKOWE/MALPIGHIEGO

TOREBKA NEFRONU/BOWMANA

- ściany torebki nefronu zbudowane są z bardzo cienkiego nabłonka jednowarstwowego płaskiego o dużej przepuszczalności dla wody, jonów i innych substancji dobnocząsteczkowych

KŁĘBUSZEK NACZYNIOWY

- niewielkie skupienie naczyń włosowatych otoczone torebką nefronu

ZAKŁÓCENIA FUNKCJONOWANIA

- Próg nerkowy dla glukozy - średnie stężenie glukozy we krwi nie przekraczające poziomu 8,5-10 milimoli/dm3

- cukromocz - pojawienie się glukozy w moczu, prowadzi do tego przekroczenie progu nerkowego dla glukozy, może być objawem cukrzycy

- białkomocz - pojawienie się białka w moczu, powodowane niektórymi chorobami, np. zapaleniem ciałek nerkowych oraz cięższymi zatruciami

- prawidłowe wyniki badania moczu:

barwa - słomkowa (brązowy - problemy z pęcherzykiem żółciowym, żółtaczka, mętnoczerwony - krwiomocz, pomarańczowy - skutek zażywania leków)

przejrzystość - klarowny

bakterie - nieliczne

odczyn - kwaśny lub obojętny

cukier i białko - brak

bilirubina (produkt przemiany hemoglobiny) - brak

urobilinogen (produkt przemiany hemoglobiny) - w normie

ciała ketonowe - brak

osad moczu: nabłonki - pojedyncze, erytrocyty i leukocyty - do kilku w polu widzenia

---