7862366287

82 Iwona Anna Ndiaye

przyznaje: „y nac, b 3MHrpaitHH, TauaiiTOB, kohchho, hc Gonbiiie. Ho y nac

OCTanaCb HCnpHKOCIIOBCIIUOH UHMIiaH TBOpHCCKaK OTBCTCTBCHHOCTb - JKHBOTBO-pamee ycuoBHe bchkoto nyxoBiioro co3H/taiiH», y nac ocrauocb npaBO Bbióopa, coMiieiiHH h HCKaiiHH, h no3TOMy b neKOTopbix o6jiacTHX naM b caMOM ąeue cywneno óbiuo npcncTaBHHTb Ty Pocchio, ronoc KOTopoił na po.aiioir 3Cmuc 6bin b TeneuHe copona c jihuiiihm ueT 3arjiyuieir”¹⁶.

Z kolei Edward Brown w książce Literatura rosyjska po rewolucji podaje następujące czynniki warunkujące osobliwości literatury emigracyjnej:

-    konieczność umocnienia twórczości jako swojego rodzaju protestu,

-    wolność od cenzury,

-    brak bezpośrednich kontaktów z rosyjskim czytelnikiem i osiągnięciami literackimi w ojczyźnie,

-    bezpośredni kontakt z nierosyjskim środowiskiem socjalnym i literackim,

-    a jako czynnik najważniejszy wskazuje - doświadczenie literackie w warunkach życia na emigracji¹⁷.

Literatura ukształtowana w takich warunkach, pomimo rozproszenia na całej kuli ziemskiej, pozbawiona narodowej przestrzeni, zdołała zachować i rozwijać najcenniejsze tradycje kultury narodowej. Wraz z poszczególnymi etapami tej „drogi przez mękę” wykrystalizował się także kulturowy łańcuch: powstanie w diasporze rosyjskich centrów, organizacji społecznych, czasopism, gazet, kół literackich, wydawnictw¹⁸. Jednym słowem, określona atmosfera niezbędna do powstania dorobku literackiego. W stosunkowo krótkim czasie rosyjska diaspora stworzyła swoją odrębną historię, z kolejnymi okresami: próbą „przeciwstawienia” - rezygnacją - ucieczką - rozproszeniem - nostalgią - oceną przeszłości -uświadomieniem misji.

Aby emigracja nic przekształciła się w zwykłą ucieczkę do miejsc, gdzie żyje się łatwiej i bezpieczniej, powinna mieć swoje głębokie wytłumaczenie, zewnętrzne - w czynach, wewnętrzne - w świadomości. Sens własnego istnienia, uświadamiany przez samych emigrantów, przekształcił się w misję: „B »pyccKOM hcxo.tc« - yimiH co cbohx iiacn>Keiiiibix MecT MHnnnonbi nioiteit, [...] jnoąu 3th pacccajiHCb no \inpy, nccs c coóon Bcio/iy sjicmchm CTapon pyccKoit KynbTypbi, cnaceinroH ot KaTacTpotjiHHecKoro uiKBaua. M noTOMy, Kyna 6bi nx iih 3anocH.no, OIIH IICCUH C COÓOH apOMaT pOflHHbl, KOTOpblH BblTpaBUHUCH HO Ma OTHCM H MCHOM,

¹⁶    r. A;uimobh'i, Btcnad pyccnou 3Muzpaifuu e Mupoeyw Kyjibmypy, llapn/K 1961, s. 13.

¹⁷    E. Brown, Russian Literaturę sińce the Revolution, London 1982; podaję wg: A. A. Honrina, 06u{ci>1 xapaKinepucmuKa Jiumepamypbi pyccKoao 3apyóeołCb# (nepean eon na) e oifeHKe coepeMeuuou amjio-H3biHHou cnaeucmiiKu, MocKBa 1995, s. 22.

¹⁸    Zob. Jlumepamypa pyccKOPo 3apy6entcbHs. 30-31.