Początek formularza

ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM

Opracowanie: dr inż. Julianna Bartosewicz

WYKŁAD 2

 

Przedsiębiorstwo nie może funkcjonować bez uregulowanej formy organizacyjno-prawnej, wymaganej przez ustawodawstwo gospodarcze. Przed założeniem przedsiębiorstwa należy dokładnie zapoznać się z przepisami oraz  warunkami w kierunku wytyczenia prawidłowej drogi działania firmy i stworzenia warunków jej funkcjonowania zakończonego sukcesem.
 

2. FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE I KLASYFIKACJA PRZEDSIĘBIORSTW
 

2.1. PRZEKROJE KLASYFIKACYJNE PRZEDSIĘBIORSTW
Przedsiębiorstwa różnią się między sobą wieloma cechami, np.:
1) formą organizacyjno-prawną; 2) rodzajem prowadzonej działalności; 3) wielkością czy złożonością podmiotową.

Kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw (wg S. Sudoła):
1) forma własności; 2) forma prawna; 3) notowania lub nienotowania na giełdzie papierów wartościowych; 4) rodzaj i zakres działalności; 5) terytorialne rozczłonkowanie oraz zakres internacjonalizacji.

Kryteria klasyfikacji przedsiębiorstw:
1) forma organizacyjno-prawna; 2) rodzaj (charakter działalności); 3) sektory własności; 4) kryterium wielkości;5) kryterium podmiotowości; 6) obszar działania [Engelhardt, 2009, s. 105-106].

2.2. FORMY ORGANIZACYJNO-PRAWNE PRZEDSIĘBIORSTW

Podział przedsiębiorstw, według formy organizacyjno-prawnej, jest najważniejszy względem innych podziałów klasyfikacyjnych. Stanowi podstawę jego funkcjonowania. Każdy podmiot gospodarczy prowadzący działalność gospodarczą musi posiadać określoną formę prawną po to, aby wykonywać związane z nią obowiązki i korzystać z przysługujących uprawnień.

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw  wynikają z obowiązującego w danym kraju ustawodawstwa gospodarczego. W krajach z gospodarką rynkową podstawowe formy zarządzania przedsiębiorstwem, nie wykazują zasadniczego zróżnicowania.

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw występujące w polskim ustawodawstwie gospodarczym:
przedsiębiorstwa osób fizycznych:
1) spółki cywilne; 2) spółki handlowe; 3) spółdzielnie oraz przedsiębiorstwa państwowe, jako forma charakterystyczna dla okresu tzw. gospodarki uspołecznionej czy planowej funkcjonujące jeszcze w Polsce pomimo upływu wielu lat od rozpoczęcia okresu transformacji ustrojowej [Engelhardt, 2009, s.106].

2.2.1. PRZEDSIĘBIORSTWA OSÓB FIZYCZNYCH

Przedsiębiorstwa osób fizycznych mogą być prowadzone przez jedną osobę oraz zatrudniać nawet kilka tysięcy osób

nie ma w tym zakresie formalnych ograniczeń, według zasady swobody prowadzenia działalności gospodarczej i możliwości,

np. zakupu przez osoby fizyczne wielkiej fabryki.

W praktyce, przedsiębiorstwa osób fizycznych - w większości bardzo małe firmy, jednoosobowe lub rodzinne albo zatrudniające do kilkunastu osób. Są antidotum na bezrobocie i sprzyjają rozwojowi gospodarczemu państwa. W przypadku znaczniejszego rozwoju takich  przedsiębiorstw ich właściciele decydują się na ogół na przejście do bardziej dogodnej formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa w postaci spółki. Prowadzenie działalności gospodarczej w formie przedsiębiorstwa osoby fizycznej reguluje ustawa z 2 lipca 2004 roku o swobodzie działalności gospodarczej oraz wiele innych ustaw obejmujących wszystkich przedsiębiorców. Ustawa ta definiuje działalność gospodarczą jako: zarobkową działalność wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodową, wykonywaną w sposób zorganizowany i ciągły.

Działalność gospodarczą prowadzić mogą przedsiębiorcy, do których zalicza się osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonujące we własnym imieniu działalność gospodarczą oraz wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Przedsiębiorców prowadzących swoje przedsiębiorstwo, jako osoby fizyczne, dzieli się na dwie grupy: 1) zwykłych, kwalifikowanych, w tym rzemieślników; 2) osoby wykonujące wolne zawody.
 Przedsiębiorcy zwykli - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą niewymagającą przedkładania władzom publicznym specjalnych dowodów kwalifikacyjnych, choć wymagającą określonych kwalifikacji zawodowych (np. działalność handlowa, gastronomiczna, transportowa, usługi hotelarskie).

Przedsiębiorcy kwalifikowani - rzemieślnicy, wykonują zawody rzemieślnicze mające dowód posiadania kwalifikacji  w postaci dyplomu mistrza w zawodzie  lub czeladnika albo robotnika wykwalifikowanego (dowodami kwalifikacji zawodowych rzemieślnika są również: dyplomy lub świadectwa ukończenia szkoły wyższej (dyplomy), średniej lub zawodowej o profilu technicznym lub artystycznym w zawodzie odpowiadającym dziedzinie wykonywanego rzemiosła).

Przedsiębiorcy kwalifikowani - wolne zawody:
lekarz, prawnik, architekt, naukowiec, rzeczoznawca, biegły rewident, artysta i wiele innych.

Wolny zawód nie jest równoznaczny z działalnością gospodarczą dopóki jest wykonywany osobiście, a świadczenie usług odbywa się w ramach zawodowo-gospodarczej samodzielności i niezależności osoby, która ten zawód wykonuje (określonej w ustawach dotyczących poszczególnych zawodów).

Cechy wyróżniające przedsiębiorców wykonujących wolne zawody:
1) posiadanie kwalifikowanego, przeważnie wyższego wykształcenia (np. lekarz, architekt, prawnik);
2) potwierdzenie wymogów kwalifikacyjnych (egzaminy państwowe, wpis na listę prowadzoną przez samorząd zawodowy); 3) podjęcie samodzielnej działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów prawa działalności gospodarczej [Engelhardt, 2009, s. 108-108].

 

2.2.2. SPÓŁKI CYWILNE
 

Spółka cywilna jest regulowana przepisami kodeksu cywilnego, bardzo ogólnymi oraz elastycznymi, pozwalającymi na zawiązywanie spółek cywilnych nie tylko w celu prowadzenia działalności gospodarczej  oraz w innych celach, czego przykładem są spółki cywilne określane jako ad hoc lub a vista, zawierane tylko w celu przeprowadzenia jednej lub kilku transakcji. Spółka cywilna przyjmuje formę przedsiębiorstwa wówczas, gdy tworzący ją wspólnicy określają przedmiot jej działania jako prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy o swobodzie  działalności gospodarczej. W praktyce gospodarczej, w formie spółek cywilnych są prowadzone drobne/małe przedsiębiorstwa wytwórcze, handlowe, usługowe i rzemieślnicze. Spółka cywilna nie ma osobowości prawnej ani nawet zdolności prawnej; nie jest traktowana jako przedsiębiorca. Przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej, którzy odpowiadają za jej zobowiązania całym swoim majątkiem.

W umowach spółki cywilnej wspólnicy określają:
1) cel - przedmiot działania spółki; 2) siedzibę; 3) czas, na który została zawarta (oznaczony/określony lub nieoznaczony/ nieokreślony); 4) wnoszone wkłady; 5) sposób objęcia udziałów w zamian za wkłady; 6) sposób prowadzenia i osoby uprawnione do prowadzenia spraw spółki; 7) sposób uczestnictwa wspólników w zyskach i pokrywaniu strat [Engelhardt, 2009, s. 108].

 

2.2.3. SPÓŁKI HANDLOWE

 

Spółki handlowe (nazwa pochodzi od zasad jej działania wg Kodeksu Spółek Handlowych (KSH)), wprowadzonego na mocy ustawy z 15 września 2000 roku, zasadniczej dla wszystkich spółek handlowych. Wiele innych ustaw modyfikuje i uzupełnia niektóre jego przepisy (np. prawo: bankowe, ubezpieczeniowe, obrotu papierami wartościowymi). Spółki handlowe dzieli się na: 1) osobowe - jawna, partnerska; 2) komandytowa i komandytowo-akcyjna; 3) kapitałowe - z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjna [Engelhardt, 2009, s. 108].

 

 

 

 

 

 

2.2.4. SPÓŁKA JAWNA

 

Spółka jawna jest podobna do spółki cywilnej pod względem formalno-prawnym. Różnica polega na posiadaniu przez spółkę jawną statusu przedsiębiorcy oraz tzw. ułomnej osobowości prawnej, a także niemożność prowadzenia przez spółkę cywilną działalności gospodarczej w większym rozmiarze, ponieważ po przekroczeniu progu obrotów powodującego obowiązek prowadzenia pełnej rachunkowości musi się ona przekształcić w spółkę jawną.

W umowie spółki jawnej wspólnicy określają co najmniej jej treść minimalną wskazaną w KSH, w szczególności:
1) firmę i siedzibę spółki; 2) cel - przedmiot działania spółki; 3) czas, na który została zawarta (oznaczony/ określony lub nieoznaczony/nieokreślony); 4) wnoszone przez każdego wspólnika wkłady i ich wartość. Wkłady wspólników mogą być w postaci: 1) gotówki; 2) własności rzeczy ruchomych oraz nieruchomości; 3) różne prawa majątkowe, w tym wierzytelności, 4) inne świadczenia na rzecz spółki. Majątek spółki jawnej, podobnie jak cywilnej, ma charakter majątku łącznego [Engelhardt, 2009, s. 109].

2.2.5. SPÓŁKA PARTNERSKA

Spółki partnerskie powstają w Polsce od 2001 roku, zgodnie z Kodeksem Spółek Handlowych (KSH). Ten rodzaj spółki to spółka osobowa utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo jako własną firmę. Założycielami i partnerami w spółce partnerskiej mogą być osoby wyłącznie fizyczne, uprawnione do wykonywania zawodów: 1) adwokat; 2) aptekarz; 3) architekt; 4) inżynier budownictwa; 5) biegły rewident; 6) broker ubezpieczeniowy; 7) doradca podatkowy; 8) makler papierów wartościowych; 9) doradca inwestycyjny; 10) księgowy; 11) lekarz dentysta; 12) lekarz weterynarii, 13) notariusz, 14) pielęgniarka położna, 16) radca prawny, 17) rzecznik patentowy, 18) rzeczoznawca majątkowy, 19) tłumacz przysięgły. Spółka partnerska, dzięki posiadaniu zdolności prawnej, stwarza korzystne warunki do prowadzenia wspólnej działalności gospodarczej przez przedstawicieli wolnych zawodów. Umożliwia stworzenie wspólnej bazy materialnej prowadzenia działalności w zakresie wolnych zawodów (nabycie nieruchomości, lokalu, wyposażenia, administrowanie lokalami lub nieruchomościami przez spółkę) przy zachowaniu pełnej autonomii wykonywania wolnego zawodu. Zarząd spółki działa wówczas na podstawie przepisów KSH dotyczących zarządu w spółce ...

Dół formularza

---