18 kwietnia 2011 r.
28 kwietnia 2011 r.
Ćwiczenia nr 10. Organy władzy wykonawczej
Prezydent RP
Ustrojowa pozycja Prezydenta
a) organ władzy wykonawczej posiadający uprawnienia związane z zapewnieniem współdziałania i równoważenia władzy
art. 132 - nie może pełnić innych funkcji, ani wykonywać innych zadań, z wyjątkiem tych które są związane z urzędem.
b) jest głową państwa (art. 126 Konstytucji)
najwyższy przedstawiciel państwa i gwarant ciągłości państwowej
czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji
stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności terytorium
arbiter polityczny
wpływa na inne organy przez kształtowanie ich składu, struktury organizacyjnej, kierunków działania
wybory zob. ćwiczenia dotyczące prawa wyborczego
1.3. Wakat na urzędzie Prezydenta
art. 131 Konstytucji
a) przejściowa niemożność do sprawowania urzędu
Prezydent zawiadamia Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta.
Jeśli Prezydent nie może zawiadomić Marszałka Sejmu, o stwierdzeniu przeszkody do sprawowania urzędu rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu.
b) opróżnienie urzędu
śmierć
stwierdzenie nieważności wyboru Prezydenta
nieobjęcie urzędu przez Prezydenta po wyborze
uznanie przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia uchwałą podjętą większością 2/3 głosów Zgromadzenia Narodowego
złożenie Prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
Marszałek Sejmu tymczasowo wykonuje obowiązki Prezydenta. Nie może skrócić kadencji Sejmu.
1.3. Uprawnienia Prezydenta:
związane z Sejmem i Senatem
- zarządza wybory parlamentarnych
- może skrócić kadencję Sejmu i Senatu
- inicjatywa ustawodawcza
- zarządzenie ogłaszania ustaw
- zwołuje I posiedzenie Sejmu
związane z Radą Ministrów
- desygnacja Prezesa RM i powoływanie ministrów
- przyjmuje dymisję RM
- zmiany ministrów na wniosek Prezesa RM
- przewodniczy Radzie Gabinetowej - nie przysługują jej kompetencje Rady Ministrów
związane z Siłami Zbrojnymi i obronnością
- najwyższy zwierzchnik Sił Zbrojnych, w czasie pokoju to zwierzchnictwo wykonuje za pomocą Ministra Obrony Narodowej
- obsadza stanowiska wojskowe. Powołuje Szefa Sztabu Generalnego oraz dowódców rodzajów wojsk
- na czas wojny na wniosek Prezesa RM mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych
- nadaje stopnie wojskowe
- zarządza powszechną mobilizację i użycie Sił Zbrojnych do obrony państwa w razie bezpośredniego zewnętrznego zagrożenia państwa
- organem doradczym w sprawach bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego
- gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, decyduje o stanie wojny
4) sprawy zewnętrzne
- ratyfikuje umowy międzynarodowe i wypowiada umowy międzynarodowe
- mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych
- przyjmuje i odwołuje listy uwierzytelniające przedstawicieli dyplomatycznych
5) inne sfery
- zarządza referendum w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa
- nadaje obywatelstwo
- obsadza stanowiska w urzędach państwowych
- powołuje Prokuratora Generalnego spośród 2 kandydatów zgłoszonych przez KRS i Krajową Radę Prokuratury
- prowadza na wniosek Rady Ministrów w drodze rozporządzenia stan wojenny lub stan wyjątkowy
- wydaje akty normatywne np. rozporządzenia, rozporządzenia z mocą ustawy, zarządzenia
- stosuje prawo łaski
powołuje sędziów
może wystąpić z wnioskiem do TK
Odpowiedzialność Prezydenta
nie ponosi odpowiedzialności politycznej
(w razie sprzeczności linii politycznej między określonymi organami a Sejmem dany podmiot ustępuje na żądanie izby).
Dlatego jest instytucja kontrasygnaty - ważność określonych aktów podejmowanych przez Prezydenta jest uzależniona od zgody innego podmiotu. Podmiot kontrasygnujący przejmuje odpowiedzialność polityczną za akt Prezydenta.
Kontrasygnaty dokonuje Prezes RM dla aktów urzędowych Prezydenta - zarządzeń, postanowień i innych czynności urzędowych Prezydenta składanych na piśmie.
Jest to warunek ważności aktu, który przenosi odpowiedzialność polityczną za akt na Prezesa RM
Są akty Prezydenta, które nie wymagają kontrasygnaty - są to prerogatywy. Za ich wydanie Prezydent może ponieść tylko odpowiedzialność konstytucyjną (art. 144 ust. 3 Konstytucji).
dotyczą stosunków z parlamentem
* zarządzenie wyborów parlamentarnych
* zwoływanie I posiedzenia
*inicjatywa ustawodawcza
*podpisywanie ustawy
*zarządzanie ogłoszenia ustawy
powoływanie i odpowiedzialność Rady Ministrów i jej członków
* desygnacja Prezesa RM
powoływanie i odwoływanie organów państwowych
tradycyjne uprawnienia głowy państwa
* prawo łaski
* powoływanie sędziów
* nadawanie orderów i odznaczeń
*nadawanie obywatelstwa
ponosi odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu
* konstytucyjną - za naruszenie Konstytucji lub ustawy w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie sprawowanego urzędowania
za czyny umyślne i nieumyślne
* karną - Prezydent ponosi również odpowiedzialność karną (za przestępstwa i przestępstwa karnoskarbowe) przed Trybunałem Stanu.
Pociągnięcie do odpowiedzialności następuje na wniosek 140 członków Zgromadzenia Narodowego, uchwałą 2/3 głosów członków Zgromadzenia Narodowego. Z dniem podjęcia uchwały przez ZN sprawowanie urzędu Prezydenta ulega zawieszeniu.
Rada Ministrów
Powoływanie -> na wykładzie
Dymisja Rady Ministrów
- na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu
- nieuchwalenie wotum zaufania dla Rady Ministrów
- wyrażenie wotum nieufności Radzie Ministrów
- rezygnacja Prezesa RM (tu Prezydent może, ale nie musi)
Przyjęcie dymisji RM zobowiązuje do złożenia dymisji sekretarzy stanu, podsekretarzy, wojewodów i wicewojewodów. Nowy Prezes RM rozstrzyga o dymisji w ciągu 3 miesięcy od powołania RM.
2.3. Pozycja ustrojowa Rady Ministrów art. 146
prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną, w zakresie niezastrzeżonym dla innych organów (domniemanie kompetencji)
zapewnia wykonanie ustaw
wydaje rozporządzenia
koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej
chroni interesy Skarbu Państwa za pośrednictwem Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa
przedkłada projekt budżetu
zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne państwa oraz porządek publiczny. Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju.
zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji, zatwierdza inne umowy międzynarodowe
Rada Ministrów, wykonując zadania i kompetencje, rozpatruje sprawy i podejmuje rozstrzygnięcia na posiedzeniach. Może również rozstrzygać poszczególne sprawy w drodze korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk (drogą obiegową).
2.4. Skład i organizacja Rady Ministrów
- Prezes Rady Ministrów i ministrowie
- mogą być wiceprezesi i przewodniczący określonych w ustawach komitetów
Mogą być ministrowie działowi, kierujący działem administracji
por. ustawa z 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej (tu klasyfikacja działów administracji oraz przypisanie spraw do poszczególnych działów)
Dział administracji rządowej to wyodrębniony przez ustawę zakres spraw administracji publicznej, którym kierowanie jest powierzone jednemu ministrowi.
oraz ministrowie niedziałowi - Prezes RM powierza im określone zadania
Prezes Rady Ministrów
reprezentuje RM
wnioskuje o dokonanie zmian w składzie RM
decyduje o losie RM, podając ją do dymisji
reprezentuje Polskę na posiedzeniu Rady Europejskiej i przedstawia na niej stanowisko państwa
kieruje pracami rządu - koordynuje i kontroluje pracę ministrów
decyduje o linii politycznej RM
może wystąpić z wnioskiem do TK
jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej
sprawuje nadzór nad działalnością samorządu terytorialnego
por. Ustawa z 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów
Prezes RM, z własnej inicjatywy lub na wniosek członka Rady Ministrów, może, w drodze zarządzenia, tworzyć organy pomocnicze Rady Ministrów lub Prezesa RM, a w szczególności:
stały komitet lub komitety Rady Ministrów w celu inicjowania, przygotowania i uzgadniania rozstrzygnięć albo stanowisk Rady Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów w sprawach należących do zadań i kompetencji tych organów;
komitety do rozpatrywania określonych kategorii spraw lub określonej sprawy;
rady i zespoły opiniodawcze lub doradcze w sprawach należących do zadań i kompetencji Rady Ministrów lub Prezesa RM.
Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, tworzyć komisje do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa.
Rada Ministrów w uzgodnieniu z zainteresowaną instytucją lub środowiskiem społecznym może powoływać, w drodze rozporządzenia, komisje wspólne, składające się z przedstawicieli Rządu oraz tej instytucji lub środowiska. Celem komisji jest wypracowanie wspólnego stanowiska w sprawach ważnych dla polityki Rządu oraz interesów reprezentowanej w komisji instytucji lub środowiska.
Przy Prezesie Rady Ministrów działa Rada Legislacyjna, Rządowe Centrum Legislacji.
Podmiotem pomocniczym jest Kancelaria Prezesa Rady Ministrów.
Ustrój administracji rządowej:
na szczeblu centralnym - organy naczelne (powoływane przez Prezydenta i Sejm) i centralne (powoływane przez Radę Ministrów, Prezesa RM i ministrów)
na szczeblu terenowym - wojewoda i terenowe organy administracji niezespolonej
(Organami niezespolonej administracji rządowej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej oraz kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej w województwie).
2.5. Zasady odpowiedzialności Rady Ministrów
a) odpowiedzialność konstytucyjna art. 156 Konstytucji
Kto ponosi odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu?
Prezes RM
członkowie RM
osoby, którym Prezes RM powierzył kierowanie ministerstwem
Za co odpowiadają?
Za delikt konstytucyjny - odpowiedzialność konstytucyjna
Za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem - odpowiedzialność karna
Kto może wystąpić z wnioskiem?
Prezydenta
grupa 115 posłów
Procedura postawienia w stan oskarżenia?
Sejm podejmuje uchwałę większością 3/5 głosów ustawowej liczby posłów
b) odpowiedzialność polityczna solidarna i indywidualna
rozbieżność dotycząca prowadzenia polityki między większością w Sejmie a Radą Ministrów/Ministrem
solidarna - wniosek o wotum nieufności dla Rady Ministrów (art. 158 Konstytucji)
Wniosek jest przedkładany przez 46 posłów. Musi wskazać kandydata na Prezesa RM
Głosowanie może się odbyć najwcześniej 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Trzeba osiągnąć większość głosów ustawowej liczby posłów.
Ponowny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po 3 miesiącach od zgłoszenia poprzedniego wniosku, chyba że z wnioskiem wystąpi co najmniej 115 posłów.
indywidualna - wniosek o wotum nieufności dla Ministra (art. 159 Konstytucji)
Wniosek musi być złożony przez 69 posłów. Głosowanie może się odbyć najwcześniej 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Należy uzyskać większość głosów ustawowej liczby posłów
Ponowny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po 3 miesiącach od zgłoszenia poprzedniego wniosku, chyba że z wnioskiem wystąpi co najmniej 115 posłów.
Art. 160 Konstytucji
Prezes RM może zwrócić się do Sejmu o udzielenie wotum zaufania dla Rady Ministrów. Brak wotum zaufania powoduje, że Prezes RM składa dymisję RM.
Wotum zaufania jest udzielane większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Kontrola wykonania ustawy budżetowej
Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej i informuje o zadłużeniu państwa. Sejm rozpatruje sprawozdanie w ciągu 90 dni od przedłożenia i podejmuje uchwałę w sprawie udzielenia absolutorium RM.
Sejm udziela absolutorium związanego z wykonaniem ustawy budżetowej (art. 226). Nieudzielenie absolutorium nie powoduje negatywnych skutków dla Rady Ministrów.
UWAGA art. 171 Konstytucji!!!