HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA ćw. 3

Epidemiologia chorób zakaźnych

Zasiedlenie – przeniesienie od osób otaczających i z bliskiego środowiska drobnoustrojów symbiotycznych i komensalnych na skórę i błony śluzowe przew. Pok. I ukł. Oddechowego noworodka. Tworzą one biocenozę w jałowym organizmie

-celowe wprowadzenie do organizmu (nosa, jamy ustnej, przew. Pok., pochwy) szczepu bakterii niepatogennych/bakteriofagów w celach leczniczych/profilaktycznych

Zarazek – czynnik etiologiczny choroby, żywy twór wywołujący chorobę zakaźną

Pierwotne źródło zakażenia – organizm ludzki lub zwierzęcy, w którym występują drobnoustroje chorobotwórcze, rozmnażają się, dostają się do otaczającego środowiska. Mogą nim być: chorzy ludzie/zwierzęta, nosiciele (zdrowi i ozdrowieńcy), zwłoki ludzi/zwierząt, zwierzęta poddane ubojowi.

Źródło zakażenia wtórne, okresowe, krótkotrwałe – mikrośrodowisko wodne i glebowe (zalewy łąk i pól, wody ściekowe) lub pokarmowe (lody, mleko, produkty mięsne), w którym występują drobnoustroje chorobotwórcze, które dostają się tu ze źródeł pierwotnych i rozmnaązają się w chwilowo dogodnych dla nich warunkach (ciepło, lato). Źródła te ulegają zwykle naturalnej likwidacji po wyczerpaniu pożywienia, zmianie temp. Lub wilgotności.

Zakażenie- termin ten może być stosowany w jęz potocznym do określania stanów zanieczyszczenia drobnoustrojami powierzchni ciała, prod żywnościowych, wody i powietrza

Kontaminacja jest określeniem stanu zanieczyszczenia lub zakażenia środowiska, osób i zwierząt substancjami chem, fiz oraz biologicznymi

Do wybuchu epidemii potrzebne jest pewne minimum populacji wrażliwej, które może narastać stopniowo drogą przepustu nat., albo zwiększać się nagle przez dopływ nieodpornych osób z zewnątrz

Warunki społeczne odgrywają bardzo ważną rolę. Należy pamiętać że złe warunki społeczne mogą stać się przyczyną zwiększania wrażliwości populacji na zakażenia, zwłaszcza w czasie wojen czy klęsk żywiołowych typu ekologicznego czy przemysłowego

Niedożywienie, wyczerpanie fiz i psych., zły stan higieniczny otoczenia i niemożliwość utrzymania higieny osobistej i migracja ludności to potencjalne przyczyny zwiększenia wrażliwości na zakażenie

Również choroba popromienna spowodowana wybuchem nuklearnym obniża odporność organizmu, co prowadzi do powstawania epidemii wraz z jej skutkami społeczno gospodarczymi i potylicznymi.

Choroba zakaźna spowodowana jest specyficznym czynnikiem zakaźnym bądź jego toksycznym produktem. Stany te dzielą się na: zaraźliwe (grypa, odra, czerwonka) i niezaraźliwe (np. Tężec). Powstaje przez przeniesienie tego czynnika bądź jego produktu w sposób bezpośredni lub pośredni z osoby zakażonej lub zwierzęcia na podatnego gospodarza.

W przebiegu każdej choroby zakaźnej występują następujące okresy: zakażenia, wylegania, zwiastunów, rozwoju lub trwania choroby; Wyróżniamy następujące podokresy rozwoju i trwania choroby: narastania, szczytu, wygasania objawów, zdrowienia

Postępowanie lecznicze i profilaktyczne:

-swoiste: czynne stosowanie szczepionek z odpowiednimi antygenami, bierne stosowanie surowic odpornościowych

-nieswoiste: ogólnie wzmacniające organizm, hartujące

-leczenie farmakologiczne: antybiotykoterapia, łagodzenie i hamowanie odczynów zapalnych, immunomodulacyjne itp

-leczenie niefarmakologiczne: stosowanie odpowiedniej diety np. Antyoksydacyjnej, stosowanie fizykoterapii

Choroby zakaźne trasmisyjne – jest to zespół objawów klinicznych przenoszonych przez stawonogi ssące i kłujące (muchy, komary, kleszcze, wszy, pchły itp.) ze zwierząt na ludzi lub z człowieka na człowieka (zimnica, malaria, żółta febra, dur plamisty, kleszczowe zapalenie mózgu czy dżuma). Postępowanie leczniczo-profilakyczne jest zindywidualizowane dla poszczególnych jednostek chorobowych.

Choroby zakaźne inwazyjne- choroby wywołane inwazją pasożytów (owsica, glistnica, włośnica, lamblioza, rzęsistkowica, tasiemczyca. Objawy chorobowe zależą od: mechanicznego oddziaływania pasożyta na ważne dla życia i zdrowia narządy i układy, wtórnej alergizacji ustroju, niedoborów białkowych, witaminowych i energetycznych, niedokrwistości u osoby zakażonej

Choroby zakaźne kwarantannowe (zapamiętać)- choroby zakaźne – kwarantannowe to szczególnie niebezpiecznie, epidemiczne i zaraźliwe choroby infekcyjne wywołane przez bakterie, riketsje i wirusy. Np. Ospa prawdziwa, gorączka żółta, dżuma, cholera, afrykańskie gorączki krwiotoczne (Ebola, Lassa, Marburg), dur plamisty

Choroby zakaźne odzwierzęce (zoonozy, antroponozy)- to choroby zakaźne lub pasożytnicze przenoszone z chorego zwierzęcia na człowieka drogą: bezpośrednią np. toksoplazmoza, wścieklizna, papuzica, krętkowica, włośnica, tasiemczyca, przez nosicieli głównie stawonogi, kleszcze, dżuma, leiszmaniozy, filariozy, choroba z Lyme itp.

Choroby zakaźne – tropikalne. Występują w krajach tropikalnych w związku ze sprzyjającą sytuacją geoepidemiologiczną.

Ostre zakażenia górnych dróg oddechowych – w krajach rozwiniętych stanowią znaczną część chorobowości a co za tym idzie prowadzą do znacznej straty czasu pracy; najgroźniejsze u dzieci, osób starszych, ciężko chorych.

Łańcuch infekcji: choroby zakaźne występują jako wynik interakcji: 1. Czynnika zakaźnego 2. procesu przenoszenia 3. Gospodarza. Kontrola chorób wymaga oddziaływania na 1 lub więcej czynników, które znajdują się pod wpływem środowiska.

Spektrum objawów w chorobie zakaźnej (WHO) zakażenie bezobjawowe -> łagodna choroba -> ciężka -> zgon

Zadanie epidemiologii – wyjaśnianie procesu zakażenia w celu stworzenia, wdrożenia i oceny odpowiednich środków kontrolnych

Czynnik zakaźny- proces zakaźny obejmuje dostanie się, rozwój i namnażanie się czynnika chorobotwórczego w organizmie gospodarza; zakażenie nie ejst równoważne z chorobą; swoiste cechy czynnika chorobotwórczego

Chorobotwórczość (patogenność) – zdolność do wywoływania odczynu chorobotwórczego, jest mierzona proporcją liczby osób u których rozwinęły się objawy kliniczne (chorych) do liczby zakażonych

Zjadliwość (wirulencja) – miara ciężkości choroby i jako taka może być znacznie zróżnicowana, obniżanie wirulencji w celu uzyskania szczepionki (polio)

Zaraźliwość- zdolność czynnika do inwazji i wytwarzania odczynu infekcyjnego u gospodarza

Dawka infekcyjna czynnika zakaźnego – jego ilość potrzebna do wywołania zakażenia u wrażliwych osób

Rezerwuar – naturalne, biologiczne środowisko dla danego zarazka, obejmuje ludzi, zwierzeta, rośliny lub na glebę

Źródło infekcji – osoba lub przedmiot, z którego czynnik dostaje się do gospodarza. Ważne źródło to bezobjawowy nosiciel. Wiedza nt rezerwuarów i źródłach infekcji konieczna do podjęcia skutecznych środków kontroli

Bezobjawowy nosiciel ważne źródło zakażenia, zainfekowana osoba bez objawów klinicznych; nosiciele mogą być bezobjawowi całą chorobę lub stan nosicielstwa ograniczony do pewnej fazy choroby; istotne w przypadku HIV, wiele wczesnych przypadków w USA było związanych z nosicielem – stewardem lotnicznym

Rodzaje nosicielstwa

Nosicielstewo śródchorobowe (jawne); nosicielstwo śródzakaźne (ukryte); pochorobowe; przewlekle tkankowe. Ze względu na okres trwania rozróżnia się: nosicielstwo ostre (do 3 mcy), przewlekłe (stałe lub okresowe)

Przenoszenie zakażenia w środowisku lub na inne osoby: jest drugim ogniwem łańcucha infekcji: pośrednie w wyniku kontaktu z przedmiotami, czynnik może w czasie przenoszenia się namnażać lub nie. Sposoby: produkt (żywność, woda, ręczniki), przenosiciel (owady i zwierzęta), powietrze (pył, aerozol), droga pozajelitowa (iniekcje). Ograniczanie przez np. moskitiery, wentylacja, przechowywanie żywności w niskiej temp., jednorazowe igły i strzykawki.

Bezpośrednie to natychmiastowy transfer czynnika zakaźnego z zakażonego gospodarza lub rezerwuaru do właściwych wrót zakażenia. Sposób dotyk, pocałunek, stosunek, inny kontakt (poród, zabiegi med, iniekcjie), powietrze (katar, droga kropelkowa, kaszel), droga łożyskowa, ukąszenia Droga kropelkowa-powietrzna Człowiek – kropelki śluzu – człowiek. W rzadkich przypadkach ogniwem może być też kurz. (pałeczki dżumy, wirus ospy wietrzenej, pneumokoki, dwoinki zap opon mózgowych, prątki gruźlicy.

Droga pokarmowo-wodna człowiek – woda (mucha też)- produkty spożywcze – człowiek. Cholera, dur bruzszny, czerwonka, gruźlica, liczne zatrucia pok, niektóre choroby odzwierzęce

Owady- wektory przenoszące bakterie: wszy, pchły (dżuma), muchy (pałeczki duru), komary (malaria, żółta gorączka), kleszcze (zapalenie mózgu.

Trzecie ogniwo (gospodarz)- osoba lub zwierzę które stwarzają dogodne miejsce do wzrostu i namnażania

Uodpornienie – wytwarzanie stanu odporności na chroobę zakaźną u wrażliwych osób przez podanie żywego czynnika

Środowisko – istotna rola...

Opracowanie ogniska epidemii – każdy pracownik z wyższym wyk. Powinien znać zasady opracowania tego ogniska i zasady jego likwidacji

Początek choroby to zgłaszanie się osób z objawami choroby zakaźnej do lekarzy rodzinnych, pog. Rat. , przyjęc, poradni

Obowiązkowe i natychmiastowe zgłaszanie choroby zakaźnej

Najczęstsze przyczyny – zatrucia pokarmowe, środowiska dziecięce, epidemie zakażeń wewnątrzspzpitalnych

Ognisko epidemii – to dany biotop chorzy lub jeden chory...

Nadzór epidemiologiczny – ścisła obserwacja połączona z kontrolą zdrowotną tzw. Kontaktów w celu wczesnego rozpoznania zakażenia lub wykrycia choroby zakaźnej. Nie ma ograniczeń w zakresie swobody poruszania się osób zaobserwowanych, obowiązkowe zgłoszenia na badania kontrolne w przewidzianych terminach.

Dochodzenie epidemiologiczne – działalność mająca na celu wykrycie przyczyn, rezerwuarów, źródeł, dróg szerzenia się chorób zakaźnych

Wywiad epidemiologiczny

W razie wybuchu epidemii – wykrycie chorych, czynnika, eliminacja ogniska

Czynności realizowane są w kolejności: udzielenie pomocy, izolowanie chorych, zawiadomienie sanepidu, wykrywamy dalszych podejrzanych chorych, zbieranie wywiadów

Obowiązki pracowników stacji sanitarno-epidemiologicznych : właściwe post z chorymi, zbieranie wywiadów, ustalanie zasięgu epidemii, zabezpieczenie i zniszczenie nośników zak, weryfikacja wstępnego rozpoznania choroby, obserwacja miejsca ogniska

Profilaktyka prawno-społeczna – za wybuch epidemii odpowiedzialni są ww pracownicy

Metody zapobiegania zakażeniom przez profilaktykę swoistą i nieswoistą – szereg metod zapobiegawczych

Izolacja – odosobnienie źródła zakażenia tzn izolacja chorego człowieka skutecznie hamuje rozprzestrzenienie się zarazka na zdrowe organizmy, izolacji i leczeniu mogą podlegać chorzy i nosiciele; bezwzględnej izolacji poddawani są chorzy na choroby szczególnie niebezpieczne dla społeczeństwa (dur, cholera, wścieklizna, ospa); istnieje obowiązek izolacji chorych na inne choroby zakaźne; często istnieje obowiązek izolacji chorych na inne banalne choroby zakaźne w dużych skupiskach ludzi (wojsko, przedszkole, szkoła)

Kwarantanna – ważna rola w przerywaniu łańcucha epidemicznego odgrywa przymusowa obserwacja lekarska ludzi czasem zwierząt którzy mieli kontakt z chorymi względnie przyjeżdżają z obszarów enedemicznych na których panują choroby szczególnie niebezpieczne; w ten sposób wykrywa sie ludzi zakażonych których się izoluje i leczy

Kordon sanitarny – dostarczanie pożywienia

Przerwanie dróg szerzenia się zakażeń – stosowanie zabiegów sanitarnych, chlorowanie wody, walka z muchami, insektami, zabezpieczanie pokarmu, dezynsekcja, desynfekcja, deratyzacja

Ochrona wrót zakażenia – chronimy oczy, twarz, drogi oddechowe (maseczki), moskitiery

Profilaktyka swoista: szczepienia przeciw chorób zakaźnych