GRZYBY

SKŁAD CHEMICZNY GRYBÓW:

• 87% woda

• 3-5% związki azotowe (niepełnowartościowe białko i nieprzyswajalna mikochityna)

• 4-6% węglowodany

• 0,3% tłuszcze

• Niektóre metale: wapń, żelazo, magnez, fosfor, potas

• Niektóre witaminy: B1, B2, B6, PP, kwas foliowy

EPIDEMIOLOGIA ZATRUĆ GRZYBAMI

Grzyby najczęściej powodujące zatrucia:

1. Muchomor sromotnikowy 20-30%

2. Krowiak podwinięty (olszówka) 26,8%

3. Muchomor plamisty 2,3 %

4. Muchomor czerwony 1,1%

5. Strzępiaki 1%

6. Piestrzenica kasztanowata 0,7%

7. Zasłonak rudy od 1994r 0%

8. Zatrucia grzybami jadalnymi 13-20%

Sezonowość zatruć grzybami świeżymi jest uwarunkowana okresem wegetacji.

Wiosna – piestrzenica kasztanowa

Lato – muchomory w tym sromotnikowy

Jesień – krowiak podwinięty (olszówka)

ZATRUCIA:

• 30% wszystkich zatruć – dzieci i młodzież do 14 lat. W tej grupie największa liczba przypadków śmiertelnych.

• Najpoważniejsze zatrucia powodują: muchomor sromotnikowy, muchomor wiosenny i muchomor jadowity

GRZYBY O DZIAŁANIU HALUCYNOGENNYM: należą do nich:

• Łysiczka lancetowata

• Kołpaczek motylkowaty

Najczęściej sięgają po nie młodzi ludzie zażywający środki psychoaktywne.

PRZYCZYNY ZATRUĆ:

1. Zmienność gatunkowa grzybów

2. Podobieństwo grzybów jadalnych i trujących

3. Mała znajomość grzybów społeczeństwa (błędne kryteria rozpoznawania grzybów trujących m in na podstawie ich gorzkiego smaku, zaczerwienienia miąższu grzyba, zabarwienie cebuli w trującej potrawie grzybowej)

4. Zwyczaj obcinania zbieranych grzybów tuż poniżej kapelusza

5. Zbieranie osobników młodych, z niewykształconymi w pełni cechami morfotycznymi

6. Grzybobranie dokonywane przez dzieci

7. Złe przechowywanie i przygotowanie grzybów

PODZIAŁ TOKSYGOLOGICZNY GRZYBÓW:

1. Grzyby wywołujące uszkodzenia narządów miąższowych (zatrucia cytotropowe)

2. Grzyby wywołujące zaburzenia psychoneurologiczne (zatrucia neurotropowe)

3. Zatrucia gastryczne

4. Zachorowania spowodowane grzybami jadalnymi (zatrucia nieswoiste)

GRUPA 1:

• Muchomor sromotnikowy

• Muchomor wiosenny

• Muchomor jadowity

• Piestrzenica kasztanowata

• Zasłonak rudy

MUCHOMOR SROMOTNIKOWY: występuje w lasach liściastych lub mieszanych, zwłaszcza w pobliżu dębów lub brzóz. Owocuje do lipca do połowy października.

KAPELUSZ:

• Początkowo wypukły, później spłaszczony

• Barwa zielonooliwkowa niekiedy z odcieniem brązowym

• Na brzegach zwykle jaśniejszy

• Blaszki białe, czasami z zielonkawą poświatą

TRZON:

• Długi smukły

• Biały z seledynowym zygzakowatym deseniem

• U góry duży, zwisający pierścień

• Nasada trzonu: bulwiasto rozszerzona, otoczona odstającą pochwą

MIĄŻSZ:

• Biały

• Nie zmienia barwy po przełamaniu

• Smak łagodny, słodkawy

TOKSYNY:

1. AMANITOTOKSYNY:

• Wykazują działanie 10-20 razy silniejsze od fallotoksyn

• Temp rozkładu 245 stopni Celsjusza

• Stanowią 60% substancji toksycznych – długi okres utajenia

• Uszkadzają błonę śluzową przewodu pokarmowego, powodują martwicę komórek wątroby

• Uszkodzeniu ulegają także: trzustka, jądra, serce, mózg, krew

1. FALLOTOKSYNY:

• Wykazują skrajny hepatotropizm

• Temp rozkładu 280 stopni Celsjusza

Owocnik o masie 50g stanowi dawkę śmiertelną dla dorosłego człowieka.

OBRAZ KLINICZNY ZATRUCIA MUCHOMOREM SROMOTNIKOWYM I JEGO ODMIANAMI ZALEŻĄ OD:

• Wchłoniętej dawki toksyn muchomora

• Indywidualnej wrażliwości

• Wieku chorego

• Stanu zdrowia pacjenta przed zatruciem

• Rodzajem potrawy grzybowej, w której znajdował się muchomor sromotnikowy

1. FAZA INTENSYWNYCH ZABURZEŃ ŻOŁĄDKOWO-JELITOWYCH:

• Objawy po 8-24 a nawet 36 godz od momentu spożycia potrawy grzybowej

• Nudności, stale nawracające wymioty

• Bóle brzucha

• Gwałtowne, bardzo częste wypróżnienia

• Konsekwencje: odwodnienie, uczucie wzmożonego pragnienia, pogorszenie ogólnego stanu zdrowia

• Występują: sinica, bolesne kurcze mięśni łydek, bóle głowy

• Zaburzenia te mogą doprowadzić do wstrząsu a nawet śmierci

• Objawy żołądkowo-jelitowe utrzymują się przeważnie 1-3 dni

2. FAZA WZGLĘDNEGO WYCISZENIA – OKRES POZORNEJ POPRAWY:

• Trwa kilkanaście godzin

• Ustępują bóle brzucha, nudności, wymioty, zmniejsza się liczba oddawanych wolnych stolców

3. FAZA USZKODZEŃ NARZĄDÓW MIĄŻSZOWYCH:

• Uszkodzenie komórek wątrobowych w ciągu 3-4 dni od zatrucia

• Bóle brzucha

• Smoliste, cuchnące stolce

• Narastanie biochemicznych wykładników uszkodzenia hepatocytów: wzrost INR i stężenia bilirubiny

• Zaburzenia świadomości

• Śpiączka wątrobowa

• Zaburzenia oddychania, krążenia, krzepliwości krwi, termoregulacji (temp może dochodzić nawet do 41 stopni Celsjusza)

• Zgon najczęściej między 4-16 dniem zatrucia

DIAGNOSTYKA ZATRUĆ MUCHOMOREM SROMOTNIKOWYM:

1. Dokładny wywiad chorobowy:

• Rodzaj spożytych grzybów

• Ilość spożytych grzybów

• Objawy kliniczne, czas ich wystąpienia od spożycia grzybów

1. Zabezpieczyć:

• Resztki grzybów

• Treści żołądkowej

• Wymiocin

• Kału

• Popłuczyn jelitowych

1. Badanie mikologiczne popłuczyn żołądkowych, stolca. Zarodniki muchomora sromotnikowego można znaleźć po 5-7 dniach od zatrucia.

LECZENIE:

• Usunięcie resztek grzybów z przewodu pokarmowego

• Eliminacja toksyn grzyba z krwi i tkanek

• Uzupełnienie niedoborów płynów i elektrolitów

• Zobojętnienie toksyn wchłoniętych do krwioobiegu

• Leczenie następstw uszkodzenia wątroby

Przyczyną zatruć jest częste mylenie tego gatunku grzyba z:

-gołąbkami zielonymi

-gąską żółtą (zielonka)

-czubajka kania

PIESTRZENICA KASZTANOWATA: występuje w lasach sosnowych od kwietnia do końca maja. Często mylona ze smardzem stożkowatym i smardzem jadalnym.

Substancją toksyczną jest gyromitryna.

Objawy chorobowe występują zwykle po stosunkowo długim okresie utajenia 6-15 godz.

Pierwszymi objawami są: nudności, wymioty, bóle brzucha, bóle głowy, biegunka o różnym stopniu nasilenia, czasami zaparcia.

Ostra niewydolność nerek, stan podżółtaczkowy z bolesną powiększoną wątrobą, uszkodzenie wątroby.

Najczęstszą przyczyną śmierci jest śpiączka wątrobowa.

ZASŁONAK RUDY: grzyb spotykany w niektórych regionach Polski, w lasach mieszanych od sierpnia do października.

Zespół substancji toksycznych – orellanina.

Orellanina selektywnie uszkadza kanaliki nerkowe, powodujące rozległe zmiany zwyrodnieniowe i martwicze.

Uszkodzenie wątroby, śledziony, trzustki.

Objawy chorobowe występują po bardzo długim okresie utajenia, który wynosi od 2-4 aż do 14-21 dni.

Początkowo przebieg zatrucia może być lekki, dominują wymioty i bóle brzucha.

W przeciągu 2-3 tyg może rozwinąć się obraz kliniczny przewlekłej niewydolności nerek.

W przypadku zjedzenia dużej ilości grzybów obraz niewydolności nerek może rozwinąć się po upływie 2-3 dni.

Rozpoznanie zatrucia jest trudne ze względu na bardzo długi okres utajenia.

2 GRUPA:

1. OBJAWY MUSKARYNOWE: strzępiak ceglasty

2. OBJAWY MUSKARYNOWE MASKOWANE INNYMI TOKSYNAMI:

-krowiak podwinięty

-muchomor czerwony

3. OBJAWY ATROPINOWE: muchomor plamisty

4. ZATRUCIA UWARUNKOWANE SPOŻYCIEM ALKOHOLU: czerniak pospolity

5. ZATRUCIA HALUCYNOGENNE: łasiczka lancetowata i kołpaczek motylkowaty

STRZĘPIAK CEGLASTY: występuje w lasach liściastych od końca maja do lipca.

Substancją toksyczną jest muskaryna.

Kliniczne objawy zatrucia wyst bardzo szybko, po upływie 0,5 godz do 1 godziny.

Obserwuje się nudności, wymioty, zaczerwienienie skóry twarzy, silne poty, ślinotok, zaburzenia oddychania.

OLSZÓWKA (KROWIAK PODWINIĘTY): występuje w wilgotnych lasach liściastych oraz iglastych od lipca do października.

Substancja toksyczna: muskaryna, betaina, acetylocholina.

W większości przypadków przebieg jest lekki i jedynie od 30% chorych wymaga hospitalizacji.

Objawy:

-wzmożone wydzielanie gruczołów potowych, łzowych, ślinowych

-nudności, wymioty, biegunka

-w cięższych zatruciach obserwowano zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo-zasadowej

-zwężenie źrenic, cechy uszkodzenia funkcji wątroby

MUCHOMOR CZERWONY: występuje najczęściej w młodnikach brzozowych, lasach iglastych, liściastych od lipca do początku listopada.

Toksyny:

-muskaryna: silne działanie na przywspółczulny układ wegetatywny

-muskarydyna

-kwas ibotenowy i muscynol – psychotropowe, działanie podobne do atropiny

-występuje bufetamina

Objawy:

• Po 30-60 min od spożycia

• Zwężenie źrenic, zaburzenia wzroku, wzmożone wydzielanie gruczołów potowych, ślinowych

• Zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nudności, wymioty

• Zwolnienie tętna, zaczerwienienie twarzy

• Pobudzenie psychoruchowe, głęboka śpiączka, spadek ciśnienia

• Niepokój, szum w uszach

MUCHOMOR PLAMISTY: w każdym lesie, od lipca do października

TOKSYNY:

-kwas ibotenowy i muscynol

-muskazon

-nieznaczne ilości muskaryny

OBJAWY:

• Po 1-4 godz od spożycia mogą wystąpić nieznaczne objawy żołądkowo-jelitowe takie jak nudności, wymioty

• Chory skarży się na niepokój, szum w uszach, uczucie lęku

• Występuje pobudzenie psychoruchowe aż do napadów szału, halucynacje wzrokowo-słuchowe, przyspieszenie czynności serca, wzmożone napięcie mięśni.

W przypadkach ciężkich – głęboka śpiączka ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi oraz zaburzenia oddychania.

W stadium śpiączki może dojść do śmierci na skutek zapaści krążeniowej.

CZERNIDŁAK POSPOLITY: wyst dość często, raczej w ogrodach, na łąkach od maja do listopada.

Spożyty z alkoholem wywołuje zatrucie – trujący warunkowo.

Czynnikiem toksycznym jest kapryna.

Objawy zatrucia pojawiają się po 20 min do 2 godzin od chwili wypicia alkoholu, jeżeli alkohol był wypity między 3 a 24-48 (niekiedy) 72 god od spożycia grzybów hospitalizacji wymagają tylko chorzy z nasilonymi objawami.

OBJAWY:

• Metaliczny smak w ustach

• Nudności, wymioty

• Pobudzenie, lęk

• Zaczerwienienie skóry twarzy, przyspieszenie czynności serca, zaburzenia rytmu serca

• Uczucie drętwienia rąk

• Drgawki, zaburzenia świadomości