WYKŁAD 16 (11.03.1999)

ZYGMUNT FREUD (1856 - 1939)

Dzieła:

„Wstęp do psychoanalizy”

„Totem i tabu”

„Kultura jako źródło cierpień”

• Freud z zawodu był lekarzem. Jego koncepcja nie została stworzona w ramach socjologii, ale wywarła na nią znaczny wpływ. Freuda można zatem zaliczyć, podobnie jak V.Pareto, do nurtu psychologizmu. Psychoanaliza przekracza nie tylko granice psychologii, ale i całej współczesnej humanistyki.

1. Koncepcja psychoanalizy w obrębie psychiatrii

Określa jak leczyć zaburzenia psychiczne; powstała na bazie wielu obserwacji i analizy licznych przypadków. Freuda szczególnie interesowały sny. Analizował je i wyjaśniał ich związek z rzeczywistością, uważając, że odkrywają inną sferę rzeczywistości człowieka, ujawniają to co ukryte w podświadomości, pokazują świat przeżyć psychicznych..

Elementem łączącym sny z rzeczywistością jest mechanizm represji. Represja, to spychanie w podświadomość tych problemów, których nie można rozwiązać. Z nimi właśnie powiązane są sny.

2. Psychoanaliza jako teoria psychologiczna

Dotyczy człowieka w ogóle, a nie jedynie zaburzeń psychicznych.

Zdaniem Freuda istnieją w człowieku 2 procesy:

1. pierwotny - to wszystko, co w człowieku biologiczne, wrodzone, co działa niezależnie od świadomości, jest podświadome

2. wtórny - świadomość, która nakłada się na proces pierwotny

• proces pierwotny to odkrycie Freuda

• proces wtórny przejawia się m.in. w wytworach kultury

• to co podświadome jest silniejsze od świadomości

• podstawową siłą w procesie pierwotnym jest libido czyli pierwotna siła (potrzeba) seksualna -to ono kierowało człowiekiem

Freud stworzył własną teorię osobowości. Wyróżnił w niej 3 poziomy:

„Ja” jest miejscem nieustannego konfliktu. Jest poddane presji ze strony Superego oraz Id.

Freudowska wizja człowieka jest wizją bardzo dynamiczną. Jednostka ludzka to obiekt w stanie ciągłego konfliktu, podlegający ciągłym zmianom.

Choroby psychiczne i stany destrukcyjne wynikają z nadmiernej walki między id i superego.

3. Socjologiczne konsekwencje ujęcia psychoanalitycznego

Można tu wyróżnić 2 kierunki:

1. Badanie wpływu środowiska kulturowego na zachowanie się ludzi - miejsce socjologii na poziomie superego, badanie wytworów kultury społecznej, wyróżnienie społeczeństw mniej lub bardziej represyjnych

2. Ekstrapolacja teorii osobowości na całe społeczeństwo - badanie oddziaływania pewnych sił osobowości i konsekwencji tego faktu

Freud stworzył swoją wizję kultury:

Kultura to miejsce, gdzie realizują się procesy:

• represji - przeciwdziałanie pierwotnym instynktom

• sublimacji - jest to przetworzenie jakiegoś elementu z id na sposób akceptowany w danej kulturze; jednostka w zetknięciu z kulturą zmienia swe dążenia z realizacji pierwotnych instynktów na działalność społecznie akceptowaną np.: artystyczną lub naukową

Ludzie są zmuszeni działać w ramach kultury.

4. Socjologiczne wnioski płynące z koncepcji psychoanalizy:

1. zaprzeczenie koncepcji postępu - najważniejsze w człowieku jest to co pierwotne i barbarzyńskie

2. szczęście dla człowieka jest czymś nieosiągalnym, technika nie może dać szczęścia, a jedyne co mogłoby uczynić człowieka szczęśliwym, to usunięcie odwiecznego konfliktu między id i superego

3. kultura jest represywna; rozwój kultury nie dokonuje się w sposób harmonijny, ale poprzez walkę

5. Kontynuatorzy koncepcji Freuda

1. Albert Adler

2. K.G.Jung - analizował kulturę, stworzył koncepcję osobowości zbudowaną z trzech elementów:

• w sferze superego - persona (sfera świadomości)

• w sferze ego - jaźń ( kształtowana przez podświadomość indywidualną)

• w sferze id - amina (sfera kształtowana przez podświadomość zbiorową i kulturę)

• Podsumowanie psychologizmu:

1. Naturalizm - sfera kulturowa i społeczna jest konsekwencją sfery przyrodniczej

2. Odrzucenie ewolucjonizmu - człowiek właściwie stoi ciągle w miejscu

3. Nominalizm socjologiczny

4. Podstawą koncepcji psychoanalizy są zjawiska psychiczne (zastosowanie pojęć psychologii)

5. Nacisk na zjawiska podświadome - emocje, instynkty (zastosowanie hipnozy itd.)

ZYGMUND FREUD

1

1

Wykłady z socjologii klasycznej

(c) Yareth

Superego - „super jaźń”

1. Zbiór treści w których człowiek twierdzi jaki chciałby być

2. Sfera kultury zinternalizowana w człowieku. Każda kultura tworzy wizję człowieka idealnego czyli takiego jaki jest potrzebny społeczeństwu

Id

Tu realizuje się proces pierwotny. Jest to podświadomość, wrodzone, pierwotne instynkty

Ego

Jaźń, świadomość, poczucie „ja”, określenie siebie

---