1977.11.21 postanow. SN Z 34/77 OSNKW 1977/12/138

Do przyjęcia, że zachodzi uzasadniona wątpliwość co do poczytalności oskarżonego, nie jest konieczne, aby wątpliwość w tym zakresie miała charakter ewidentny. Wystarczające jest jedynie uprawdopodobnienie tego, że poczytalność oskarżonego mogła być co najmniej ograniczona.

1999.12.07 wyrok SN V KKN 48/98 Prok.i Pr. 2000/6/7

W tej sytuacji fakt, że skazany jest dotknięty chorobą alkoholową, sam w sobie nie może (a tak to zdaje się widzieć autor kasacji) prowadzić do uznania, iż istnieją uzasadnione wątpliwości co do poczytalności skazanego w chwili spowodowania przez niego przestępstwa drogowego kwalifikowanego z art. 145 § 1 k. k. z 1969 r.

1994.03.30 postanow. s.apel. II AKz 11/94 KZS 1994/4/21

w Krakowie

Za osobę niewidomą w rozumieniu art. 70 § 1 pkt 1 [79 § 1 pkt. 2)] kpk uważać należy nie tylko człowieka zupełnie pozbawionego zdolności widzenia, ale i takiego, któremu wzrok znacznie upośledzony uniemożliwia osobiste odczytanie sporządzonych w postępowaniu dokumentów. Oskarżony (podejrzany) dotknięty taką ułomnością musi mieć więc obrońcę; celem powołanego przepisu jest wszak zapewnienie obrony człowiekowi, który sam bronić się nie może.

I KZP 30/05 - postanowienie z dnia 27 października 2005 r.

Stwierdzenie przez biegłych lekarzy psychiatrów, że poczytalność oskarżonego w chwili popełnienia zarzucanego czynu, jak i stan jego zdrowia psychicznego w czasie postępowania nie budzą wątpliwości uchyla z mocy prawa obligatoryjny charakter obrony (art. 79 § 4 zd. 1 in fine k.p.k.). Stosunek obrończy trwa jednak do czasu cofnięcia wyznaczenia obrońcy przez prezesa sądu albo sąd (obrona z urzędu) albo do wypowiedzenia pełnomocnictwa (obrona z wyboru).

III KK 297/05 - postanowienie z dnia 4 kwietnia 2006 r.

1. (…)

2. Wynikający z art. 79 § 3 k.p.k. obowiązek udziału obrońcy niezbędnego w rozprawie i w niektórych posiedzeniach nie odnosi się do czynności dowodowych, przeprowadzanych przez sąd w trybie wskazanym w art. 396 § 2 k.p.k. [przesłuchanie świadka przez sędziego wyznaczonego - przyp. JKL], a zatem jego nieobecność nie stanowi wówczas uchybienia, o jakim mowa w art. 439 § 1 pkt 10 in fine k.p.k.

Wyrok z dnia 19 września 2007, III KK 130/07

1. Mimo pełnych możliwości intelektualnych stan zdrowia oskarżonego J. R., który uczestniczył w rozprawie głównej w pozycji leżącej, w asyście lekarza i pielęgniarki lub ratownika medycznego, korzystał z zalecanych przez nich przerw, otrzymywał leki - w istocie uniemożliwiał mu realizację materialnego prawa do obrony i stanowił ewidentnie okoliczność wskazaną w art. 79 § 2 k.p.k.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego, podobnie jak piśmiennictwo wiąże okoliczności utrudniające obronę z właściwościami osobistymi oskarżonego, a niewątpliwie za takową należało uznać sytuację, w której sparaliżowany oskarżony uczestniczy w rozprawie w pozycji leżącej, po uciążliwej podróży ze szpitala więziennego, korzystając w trakcie rozprawy z opieki medycznej.

Jeśli nawet organ procesowy trafnie dostrzegał we wnioskach pisemnych oskarżonego pełne możliwości intelektualne, a w jego zachowaniach elementy instrumentalnego wykorzystywania stanu zdrowia do przedłużania czy też blokowania toku procesu to nie ulega wątpliwościom, że ten stan rzeczy nie zwalniał go z obowiązku zapewnienia oskarżonemu rzetelnego procesu, którego niezbędnym elementem było zapewnienie mu obrony formalnej.

2. Przewidziana w art. 79 § 2 k.p.k. obrona obowiązkowa zyskuje taki charakter od chwili, gdy ujawniły się okoliczności utrudniające oskarżonemu realizację materialnego prawa do obrony, a przeprowadzenie rozprawy bez udziału obrońcy w sytuacji stanowi uchybienie wymienione w art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.

V KK 190/07 - wyrok z dnia 15 stycznia 2008 r.

1. Istota koniecznego udziału obrońcy oskarżonego w rozprawie (art. 79 § 3 k.p.k. oraz art. 80 k.p.k.) sprowadza się do stworzenia oskarżonemu warunków do realizacji pełnego - zarówno formalnego, jak i materialnego - prawa do obrony. Prawo to jest zachowane tylko wówczas, gdy w czasie rozprawy obrońca oskarżonego ma realną i pełną możliwość podejmowania w interesie oskarżonego wszystkich możliwych i koniecznych czynności oraz składania oświadczeń. Sytuację, w której okoliczności konkretnej sprawy wskazują, że w określonym fragmencie rozprawy obrońca oskarżonego nie mógł przedsięwziąć działań korzystnych dla oskarżonego, uznać należy za równoważną z tą, w której oskarżony nie ma obrońcy w procesie karnym albo obrońca nie bierze udziału w czynności, w której jego udział jest obowiązkowy (art. 439 § 1 pkt 10 k.p.k.).

2. W wypadku, gdy treść uzasadnienia orzeczenia jednoznacznie wskazuje na to, że przypisanie oskarżonemu w części dyspozytywnej wyroku popełnienia czynu na szkodę innej osoby niż ta, która została wymieniona w akcie oskarżenia jako pokrzywdzony, było wynikiem błędu składu orzekającego, a nie rezultatem zamierzonej zmiany opisu czynu w zakresie oznaczenia osoby pokrzywdzonej, wady takiej nie można traktować jako naruszenia zasady skargowości, ale jako pomyłkę, którą należy sprostować w każdym czasie na podstawie art. 105 § 1 - 4 k.p.k.

Postanowienie z dnia 8 stycznia 2010 r., III KK 186/09 (BPK 2/10)

Sam tylko fakt złożenia przez oskarżonego oświadczenia, iż leczył się psychiatrycznie (podobnie, jak sam tylko fakt poddania oskarżonego badaniom psychiatrycznym w innej sprawie) nie oznacza jeszcze, że właśnie już zaistniał, bądź przynajmniej powinien był zaistnieć stan wątpliwości, o których mowa w art. 79 § 1 pkt 3 k.p.k. Jeżeli bowiem ocena całokształtu przesłanek sprawy - której to oceny organ może dokonać dopiero wraz z pojawieniem się oświadczenia (informacji o badaniu sądowo-psychiatrycznym odnoszonym do konkretnego czynu) - nie pozwala wywieść uzasadnienia dla powstania w związku z tym wątpliwości co do poczytalności oskarżonego, to nie może być mowy o potrzebie powoływania biegłych psychiatrów.

Procesowego kryterium zasięgnięcia opinii o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego nie spełnia posłużenie się opinią sądowo-psychiatryczną wydaną w innej sprawie. Nie ma przeszkód ku temu, by wydana w innej sprawie opinia służyła ocenie, czy w rozstrzyganej sprawie istnieją uzasadnione podstawy do powzięcia w tym względzie wątpliwości.

Wyrok SN z dnia 15 września 2010 r., IV KK 425/09 (BPK 5/10)

W razie stwierdzenia u oskarżonego ograniczenia poczytalności w innej sprawie, w każdym wypadku trzeba wyjaśnić, czy w kolejnej sprawie również nie zachodzą wątpliwości w tej kwestii (przy czym) tylko stwierdzenie znacznie ograniczonej poczytalności lub jej zniesienie we wcześniejszej sprawie implikuje sprawdzanie, czy w aktualnie rozpatrywanej sprawie mogą pojawić się takie wątpliwości.

3

ART. 79 K.P.K.

---