WYKŁAD IV historia admin. 3.01.10r
ADMINISTRACJA W CESTRSTWIE KAROLINÓW
Generalnie chodzi o państwo franków.
Na początku w cesarstwie Karolinów tron był dziedziczny. Kształtowała się zasada dziedziczności, która obejmowała zwykle najstarszego syna panującego. Pozostałym synom wydzielano dzielnice.
W państwie franków na panującym przede wszystkim ciążył obowiązek utrzymania spokoju i porządku w państwie. Zasady prawne były oparte o krwawą zemstę, odpowiedzialność zbiorową.
władca miał prawo wydawania nakazów, zakazów, stał na straży ich przestrzegania nakładając na osoby, które się im nie podporządkowywały określone grzywny.
789-806- panowanie Karola Wielkiego.
Karol Wielki to nie tylko twórca wielkiego państwa, które obejmuje kraje niemieckie, Włochy i Francje. To także wielki prawodawca. Król/cesarz komunikuje się z poddanymi przynajmniej raz do roku poprzez zwoływanie wieców, są to tzw. Pola marcowe później pola majowe. Spotkania z najważniejszymi dygnitarzami odbywały się dwa razy do roku.
Najważniejszym urzędnikiem na dworze był Wielki Senszal, był zarządcą dworu królewskiego. Obok niego funkcjonował kanclerz (stał na czele kancelarii królewskiej). Rozwija się kancelaria. W kancelarii pracują referendarze i notariusze. Karol Wielki powołuje ……………. , on orzeka w zastępstwie króla.
Kraj dzielił się na hrabstwa, na ich czele stali hrabiowie, których powoływał lub odwoływał król, posiadali władzę skarbową, wojskową, sądowniczą, mogli nakładać grzywny.
Kolejną jednostką było województwo, obejmowało ono kilka hrabstw.
ADMINISTRACJA W RZESZY NIEMIECKIEJ
Po rozpadzie królestwa Karolinów powstała Rzesza Niemiecka. Rzesza Niemiecka w odróżnieniu od państwa Karolinów przypomina luźną konfederację państw. Każdy z podmiotów państwowych wchodzących w skład tej konfederacji ma dość znaczny zakres samodzielności i nierzadko koncepcja prawa jest władzą iluzoryczną.
Cesarz Rzymski narodu niemieckiego - pełna nazwa władcy Rzesz Niemieckiej. Był królem Niemieckim, Cesarzem Rzymskim. Władcę wybierano w drodze elekcji. Państwo miało charakter federacji. Później jednak utrwalił się zwyczaj wybierania władcy z rodziny panującego. Uniknęło to bałaganu w państwie. Najpierw następowała koronacja na króla Niemiec, później król udawał się do Rzymu i tam otrzymywał koronę cesarską i jednocześnie tytuł króla Włoskiego. W związku z tym koronacje trwały czasem kilka lat.
Kompetencje władcy:
- Cesarz/król realizował wspólną politykę zagraniczną,
- był najwyższym dowódcą wojskowym
- miał prawo kwestionować powinności wojskowe.
- był najwyższym strażnikiem pokoju w państwie
- był właścicielem dóbr, uznawanych za dobra Rzeszy, były to wyodrębnione majątkowe dobra, z których król pobierał dobra na własny użytek.
Rzesz Niemiecka nie miała stolicy. Król/cesarz ciągle podróżował, odwiedzał dwory. Istniała kancelaria Rzeszy i podlegała ona noszącemu tytuł arcykanclerza elektorowi arcybiskupowi Moguncji. Kancelaria miała charakter stały. Z czasem doszło do podziału Rzeszy w okręgi administracyjne, początkowo (XVI wiek) było ich 10, była to: Austria, Bawaria, ……, Szwabia, Burgundia, Górna Nadremia, Nadremia Elektorska, Dolna Nadremia…………, Dolna oraz Górna Saksonia.
U boku cesarza funkcjonowała Rada Nadworna. W jej skład wchodzili najwyżsi współpracownicy monarchy. Funkcjonowały też zjazdy nadworne. Zjazdy nadworne przekształciły się w Sejm Rzeszy. Sejm miał prawo podejmować następujące decyzje: ……… zawierać umowy międzynarodowe, umowy o wojnie i pokoju, tworzył nowe jednostki administracyjne, był „forum dyskusji”.
W wyniku rozpadu Imperium Karola Wielkiego powstało państwo francuskie.
Dość długo władców powoływano na drodze elekcji, później przyjął się zwyczaj desygnowania następcy przez władcę (jeszcze za życia króla). W XIII wieku przyjęła się zasada, że władcą pozostaje najstarszy syn panującego. Król francuski zajmował podwójną pozycję. Jako król franków był najwyższym władcą w królestwie oraz najwyższym zwierzchnikiem lennym wszystkich panów, seniorów francuskich. Po drugie jako książę franków był hrabią Paryża i Orleanu, czyli jednocześnie był jednym z wielu wielkich panów. [?] Był też najwyższym strażnikiem pokoju.
Wszyscy współpracownicy króla tworzyli tzw. Kurię Królewską. Był to taki substytut pól majowo-marcowych. Z Kurii Królewskiej wyodrębniły się trzy nowe instytucje: Rada Królewska (organ najściślej współpracujący z monarchią), Parlament (wykonywał funkcje sądownicze) oraz Izba Obrachunkowa (odpowiadała za sprawy skarbowe). Zlikwidowano urząd Wielkiego Senszala i w jego miejsce wprowadzono Konetabl [?] (który przejął kompetencje wojskowe), Kanclerz (przejął kompetencje cywilne, z czasem ten urząd zlikwidowano i powstał Strażnik Pieczęci).
WIEK XVII i XVIII WE FRANCJI
Narodziny monarchii absolutnej.
Można powiedzieć, że modelowym przykładem władcy absolutnego jest Ludwik XIV - Król Słońce. Wojny prowadzone przez Ludwika XIV Francję rujnują.
Ludwik XIV to wielki administrator, ma dużą władzę, władzę absolutną, nie musi się nią dzielić, podejmuje sam decyzje według prawa. Istnieją tzw. Prawa fundamentalne, których nie można naruszyć. Odnoszą się one do kwestii następstwa tronu (czyli określają następstwo tronu), dotyczą nienaruszalności korony francuskiej i domeny królewskiej, statusu Kościoła francuskiego, (pozwalały na dość dużą ingerencję króla w prawa Kościoła. Prawa fundamentalne regulowały sprawy niezależności króla od cesarza i papieża. Jeśli król nie naruszał praw fundamentalnych, w pozostałych kwestiach mógł sam formułować prawo.
W skład rady królewskiej wchodzili książęta krwi. Z rady królewskiej wyłoniła się Tajna Rada zwana też ścisłą. Działała pod przewodnictwem samego króla, rozstrzygała najważniejsze kwestie w królestwie. Następnie wielka rada sądowa rozpatrywała sprawy sądowa zastrzeżone kompetencjom władcy, rada prywatna rozpatrywała sprawy bieżące mniejszej wagi, rada finansów zajmowała się sprawami finansowymi i gospodarczymi. Spośród każdej rady wyłoniło się 4 sekretarzy stanu, z których każdy ponosił odpowiedzialność za jedną z 4 części na jakie podzielono kraj. Kryterium terytorialne ustąpiło kryterium merytorycznemu i sekretarze przejęli odpowiedzialność za sprawy wojny, sprawy zagraniczne, sprawy wewnętrzne oraz sprawy floty.
Ludwik XIV dokonał pod koniec swojego panowania zasadniczej reorganizacji rady królewskiej. Występowała wówczas w następujących postaciach: jako rada stanu rozwiązywała najważniejsze sprawy w królestwie. Rada depesz odpowiadała za sprawy bieżące administracji wewnętrznej kraju, przewodniczył jej monarcha lub kanclerz. Rada finansów działała pod kierunkiem generalnego dyrektora finansów. Rada stron Procesowych zajęła się sądownictwem.
Absolutyzm rosyjski nazywa się samodzier[coś tam] Władcę moskiewskiego nie ograniczają żadne regulacje prawne. Do czasów panowania Iwana IV Groźnego władcy nosili tytuł Wielkich Książąt Moskiewskich. Od czasu drugiej połowy XVI wieku tytułowano… cara. Natomiast od Piotra I władców Rosji tytułuje się carami Wszech Rosji.
Monarchię absolutną zbudował Iwan IV Groźny, który zabijał swój własny naród, a nawet swojego syna. Był niezrównoważonym władcą, ale utworzył silne państwo, które chciało walczyć z polską o inflanty. Państwo moskiewskie nie miało szkół. Dumę bojarską tworzyło najbliższe otoczenie władcy, był to organ doradczy.
Pierwszy uniwersytet w Polsce powstał za czasów panowania Kazimierza Wielkiego w 1364r.
Drobna szlachta nazywała się w Rosji dworianami. Ale także urzędnicy wchodzili w skład dworian nazywali się diakoni. Z czasem wyodrębniły się z niej ciała mniej liczne, była to tzw. Bliżna [?]
W 1566r zebrał się „parlament rosyjski”, który stał się soborem ziemskim. W odróżnieniu od polskiego sejmu w skład soboru ziemskiego wchodzili wszyscy przedstawiciele stanów rosyjskich (nawet chłopi). Car zarządzał państwem nie tylko za pomocą dóbr, ale także utworzył ministerstwa, które nazywały się blikazami [?] Na pierwszy rzut oka tworzone one były bez ładu.
Kraj podzielono na ziemie główne i ujezdne. Największe zmiany w Rosji zaszły w czasach Piotra I. najważniejszą rolę w instytucjach państwowych pełnił senat rządzący w czasach Piotra I. Senat uczestniczył w tworzeniu prawa, przygotowywał projekty ustaw. Nadzorował wprowadzenie w życie nowych praw. W skład senatu rządzącego wchodzili ministrowie, było ich 12. Rządzili w sprawach wojskowych, marynarki, zagranicznych, wymiaru sprawiedliwości, handlu, górnictwa i przemysłu, wydatków i dochodów państwowych oraz spraw kontroli dochodów i wydatków. Kraj był podzielony na gubernie, prowincje i dystrykty. Na ich czele stali gubernatorzy, wojewodowie i komisarze ziemscy.
2