Temat: Parki Narodowe w Polsce

Babiogórski Park Narodowy
Dyrekcja Parku
34-223 Zawoja
tel. Zawoja 110


Utworzony rozporzadzeniem Rady Ministrów z dnia 30 pazdziernika 1954r (Dz. U. Nr 4, poz. 25 z pózn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwach bielskim i nowosadeckim - obecnie województwie malopolskim.
Powierzchnia - 3391,55 ha.
Wokól Parku wyznaczono otuline o powierzchni 8437,00 ha.
W godle Parku znajduje sie roslina - okrzyn jeleni (endemit).
Dzialania na rzecz ochrony Babiej Góry siegaja polowy XIX w., kiedy to góra byla masowo odwiedzana poczatkowo przez badaczy naukowych, a potem turystów. U schylku ubieglego wieku propagande walorów przyrodniczych, krajobrazowych i turystycznych rozpoczal prof. Hugo Zapalowicz. Pierwszym oredownikiem ochrony przyrody w pasmie babiogórskim byl krajoznawca Kazimierz Sosnowski. Glównym jednak inicjatorem utworzenia parku narodowego byl geograf, turysta i milosnik przyrody - kierownik schroniska polskiego na Markowych Szczawinach - Wladyslaw Miodowicz. W marcu 1933r. uchwala Polskiej Akademii Umiejetnosci, przy wsparciu grona wybitnych uczonych, jak: Walery Goetel, Stanislaw Sokolowski i Wladyslaw Szafer, powolano Park Narodowy na Babiej Górze o powierzchni 1061 ha, jednak bez zadnych sankcji ochronnych. Zatem dalej lasy Babiej Góry traktowano jako obiekt eksploatacyjny. Dochody z wyrebów dlugo jeszcze byly glównym zródlem utrzymania Akademii Umiejetnosci, gdzie znaczna czesc czlonków PAU nie rozumiala donioslej wagi ochrony przyrody. Dopiero projekt Panstwowej Rady Ochrony Przyrody przedlozony przez Ministerstwo Lesnictwa Radzie Ministrów w 1949r. uzyskal ostatecznie w 1954r. aprobate rzadu.
Park Narodowy obejmuje pólnocna i czesciowo poludniowa czesc masywu Babiej Góry (najwyzszego pasma w obrebie Beskidu Wysokiego w Karpatach Zachodnich), od przeleczy Jalowieckiej (1017 m n.p.m.) do Przeleczy Krowianki (976 m n.p.m.), na dlugosci ok. 10 km. Stoki Babiej Góry opadaja skosnie spietrzonymi warstwami piaskowca - stromo ku pólnocy i lagodnie ku poludniowi. Najwyzszy szczyt Babiej Góry - Diablak (1725 m n.p.m.) pokryty jest rumowiskiem glazów.
Grzbietem Babiej Góry przebiega glówny europejski dzial wodny pomiedzy zlewniami Baltyku i Morza Czarnego. Wody pólnocnych stoków splywaja Skawica, Skawa i Wisla do Baltyku, zas po orawskiej stronie Orawa, Wagiem i Dunajem do Morza Czarnego.
Pasmo Babiogórskie ma bardzo wyrazny uklad pietrowy roslinnosci. Pietra te sa jednak w odniesieniu do Tatr obnizone o 100 - 150m. Wyróznia sie tu:
? regiel dolny (od podnóza ok. 700 m n.p.m. do 1150 m n.p.m.) reprezentuje buczyna karpacka, porastajaca pólnocne stoki pasma - pozostalosc po dawnej Puszczy Karpackiej, z czosnkiem niedzwiedzim i kostrzewica lesna w runie. Obok buczyny karpackiej w niewielkich platach spotyka sie takze jodle, tworzaca partie jodlowo - bukowych lasów. W runie wystepuja m.in. przebisniegi i kokorycze. Znaczne powierzchnie w tym pietrze zajmuje mieszany bór dolnoreglowy o drzewostanie jodlowo- swierkowym, przy czym im wyzej, tym swierk bardziej dominuje nad jodla i bukiem. Z krzewów rosna tu: wiciokrzew czarny i jarzebina. W runie wystepuja m.in.: borówka czarna, widlak jalowcowaty, narecznica szerokolistna, kosmatka zóltawa,
? regiel górny (1150-1390 m n.p.m.) - stanowi go bór swierkowy. Tworzy duze kompleksy zwartego pierwoboru, otaczajacego caly masyw Babiej Góry. Pod Sokolica przybiera charakter boru urwiskowego, o partiach trudnych do przejscia. Na zboczach pojawiaja sie takze klony jawory i zarosla jarzebinowe. W runie czesta jest borówka i wietlica alpejska. W miare wznoszenia sie bujna puszcza swierkowa rzadzieje i karleje, przechodzac w luzne drzewostany, konkurujace z coraz czesciej pojawiajacymi sie kepami kosówki przy górnej granicy lasu. Z roslin spotyka sie tu wietlice alpejska i szczaw alpejski. Ma tu równiez swe stanowisko endemit karpacki - okrzyn jeleni, ( jedyne naturalne stanowisko w Polsce). Jest to roslina prawie 2-metrowa, o wlochatych lodygach, pierzastych lisciach i charakterystycznych bialych kwiatach z zielonkawym odcieniem.
? pietro kosodrzewiny (1390-1650 m n.p.m.) - zajmuje je pas kosodrzewiny przechodzacy w górnej czesci w zarosla, traworosla, borówczyska i murawy naskalne. Rosna tu: milosna górska, modrzyk górski, omieg górski, jaskier platanolistny, lepieznik wylysialy, pierwiosnka wyniosla w odmianie karpackiej, wietlica alpejska, okrzyn jeleni. Na zboczach dolin i zlebów lanowo rosnie trzcinnik owlosiony. W murawach naskalnych dominuje kostrzewa pstra. Masowo wystepuja tu sasanka alpejska i zawilec narcyzowy,
? pietro alpejskie (powyzej 1650 m n.p.m.) - pietro to zajmuja murawy wysokogórskie i wylezyska sniezne. Dominuja tu trawy, porosty i mchy. W wylezyskach snieznych, snieg utrzymuje sie do 9 m-cy w roku. Rozlegle pola glazów pod szczytem i przy grani porosniete sa zbiorowiskami porostów.
Wsród wielu gatunków flory Babiej Góry na uwage zasluguja takze: wawrzynek wilczelyko, widlaki: alpejski, wroniec i jalowcowy, tojad mocny, goryczki: kropkowana, wczesna, gorzkawa, trojesciowa, kilkanascie gat. storczyków, lilia zlotoglów, przebisniegi, krokusy, dziewiecsil bezlodygowy. Z posród 70 gatunków wysokogórskich polowa nie wystepuje nigdzie indziej w Beskidach.
Badania inwentaryzacyjne Babiej Góry wykazaly:
? 700 gatunków roslin naczyniowych, w tym ponad 30 chronionych,
? 200 gatunków mchów,
? 100 gatunków watrobowców,
? 250 gatunków porostów,
? 200 gatunków glonów,
? 639 gatunków grzybów,
Interesujaco przedstawia sie fauna Babiej Góry:
Bezkregowce:
? owady - liczne chrzaszcze, w tym 3 endemity karpackie m.in. ryjkowiec kulka, motyle - niestrzep, mieniak
? podalpejskie odmiany slimaków i pajaków,
Kregowce:
? 6 gatunków ryb m.in. pstrag potokowy,
? plazy m.in. salamandra plamista,
? gady - 3 gatunki jaszczurek, zmija zygzakowata, zaskroniec
? 115 gatunków ptaków, w tym 88 legowych, w tym: - swiergotek nadwodny, dzieciol czarny, gluszec, jarzabek, drozd, gil, sikory, rudzik, czyz, myszolów, kobuz, puchacz, puszczyk, sowa uszata, pluszcz, pliszka górska, siwerniak, plochacz halny, orzel przedni, dziecioly,
? 38 gatunków ssaków, w tym: jelen karpacki, sarna, dzik, borsuk, rys, lis, zajac szarak, karczownik ziemnowodny, orzesznice, koszatki, wiewiórki, lasice, kuny okresowo niedzwiedz brunatny i wilk.
W 1978r. Park zostal wlaczony przez UNESCO do miedzynarodowej sieci rezerwatów biosfery z uwagi na wyjatkowe walory przyrodnicze. W trakcie wycieczek zachecamy do zwiedzenia:
? skansenu im. Józefa Zaka w Zawoi na Markowych Rówienkach,
? parku etnograficzny w Zubrzycy Górnej,
? drewnianego kosciola w Zawoi z XIX/XX w,
? murowanej kapliczki w stylu regionalnym w Zawoi - Policznem.
W siedzibie dyrekcji parku w Zawoi Barancowej znajduje sie Muzeum Przyrodnicze. Przed siedziba dyrekcji parku zalozono Ogród Roslin Babiogórskich.
Dlugosc szlaków turystycznych na terenie parku wynosi 36 km, z czego 32 km to trasy piesze, a 4 km trasy narciarskie.
Schronisko PTTK na Markowych Szczawinach stanowi baze zywieniowo-noclegowa.



Biebrzanski Park Narodowy
Dyrekcja Parku
19-252 Osowiec
tel. [phone] w.313


Utworzony 25 wrzesnia 1993r. na podstawie rozporzadzenia Rady Ministrów z dnia 9 wrzesnia 1993r. (Dz. U. Nr 86, poz. 399) do 1 stycznia 1999 r.w województwach: lomzynskim, bialostockim i suwalskim - obecnie województwie podlaskim.

Powierzchnia Parku wynosi 59223,00 ha.

W granicach Parku znalazl sie dawny rezerwat "Czerwone Bagno" o powierzchni 11.298 ha. Wokól Parku utworzono otuline o powierzchni 66824,00 ha.

Projekt utworzenia parku narodowego w dolinie Biebrzy zostal opracowany w 1968 roku przez prof. Adama Palczynskiego.

Biebrzanski Park Narodowy lezy w pólnocno-wschodniej czesci Polski. Obejmuje znaczna czesc Kotliny Biebrzanskiej, rozposcierajacej sie na dlugosci ponad 100 km i szerokosci 10-15 km w czesci poludniowej, 30-40 km w czesci srodkowej i 1-3 km w czesci pólnocnej. Znaczna czesc parku to najwiekszy i najbardziej naturalny w Polsce oraz w Europie kompleks torfowisk niskich, przejsciowych i wysokich.

W granicach Parku znalazly sie jedynie niewielkie wsie Gugny, Budy, Sosnia, Budne i Olszowa Droga.

Zatorfiona doline Biebrzy otaczaja wysoczyzny morenowe. W jej obrebie wyrózniono 3 czesci okreslone jako baseny: pólnocny - obejmujacy doline na wschód od Sztabina, srodkowy - od Sztabina do Osowca i poludniowy - do ujscia Biebrzy do Narwi. Baseny rozdzielaja przewezenia szerokosci ok. 1 km. Basen Pólnocny, zwany tez Basenem Górnej Biebrzy, obejmuje 40-kilometrowy odcinek doliny szerokosci 1,5 - 3,0 km, wypelniony torfem miazszosci 3-6 m. Torfowiska zajmuja tu ok. 20 000 ha. Basen Srodkowy ma ksztalt zblizony do trapezu o wymiarach 20x40 km. Wieksza czesc powierzchni tego basenu zajmuje taras zalewowy. Jest on pokryty torfem miazszosci 1-3 m. Jedynie w strefie przykorytowej Biebrzy niewielkie powierzchnie zajmuja ily, muly i piaski. Basen Poludniowy, zwany tez Basenem Dolnej Biebrzy, ma ksztalt rynny o dlugosci 30 km i szerokosci 12-15 km. Równiez i tu najwieksza powierzchnie zajmuje taras zalewowy. W jego obrebie torfowiska zajmuja powierzchnie 21 000 ha, a od strony koryta rzeki wystepuje strefa mulowa szerokosci 1-2 km. Od Osowca do kolonii Nowa Wies po wschodniej stronie basenu ciagnie sie na dlugosc 20 km taras wydmowy, wznoszacy sie 2-3 m nad poziom torfowisk. Oddziela on strefe dolinowa Biebrzy od zatorfionej rynny przylegajacej do wysoczyzny ograniczajacej Basen Dolnej Biebrzy od wschodu.

Biebrzanski Park Narodowy obejmuje duza czesc wszystkich trzech basenów. Glówna os hydrograficzna parku stanowi rzeka Biebrza. Jej dlugosc wynosi 164 km, a cala zlewnia obejmuje 7062 km kw. Szerokosc koryta Biebrzy wynosi od kilku metrów w Basenie Pólnocnym do kilkudziesieciu w jej dolnym biegu. Plynie wolno zakolami, pozostawiajac liczne starorzecza. W granicach parku znajduja sie dolne odcinki doplywów Biebrzy. Doplywami prawobrzeznymi sa: Lebiedzianka, Netta i biegnacy jej korytem Kanal Augustowski, Kopytówka, Elk i jego doplyw Jegrznia, Dybla, Klimaszewnica i Wissa. Doplywami lewobrzeznymi sa: Sidra, Kamienna, Brzozówka, Czarna Struga i Kosódka. Dolina Biebrzy jest tez w znacznym stopniu zasilana wodami podziemnymi z rozleglych warstw wodonosnych z wysoczyzn morenowych otaczajacych doline. Przewezenia doliny oddzielajace poszczególne baseny utrudniaja odplyw wód. powodujac trwale uwodnienia torfowisk.

Szata roslinna odznacza sie ogromna róznorodnoscia, wysokim stopniem naturalnosci i obecnoscia wielu rzadkich gatunków, jak: brzoza niska, wierzba laponska, widlak jalowcowaty, widlaki gozdzisty, wroniec, gozdzik piaskowy, grazel zólty, rosiczka okraglolistna, rosiczka dlugolistna, pomocnik baldaszkowy, wielosil blekitny, gnidosz królewski, goryczka waskolistna, niebielistka trwala, kosaciec syberyjski, storczyk krwisty, obuwik pospolity. W uroczysku Grzedy wystepuja równiez: arnika górska, orlik pospolity, lilia zlotoglów, bulawik czerwony, podkolan bialy, kruszczyk rdzawoczerwony, kruszczyk szerokolistny, tajeza jednostronna. Rosna tu takze rzadkie w Polsce rosliny naczyniowe: skalnica torfowiskowa, welnianka delikatna, fiolek mokradlowy, miesiecznica trwala. Wystepuje tez kilka rzadkich, reliktowych gatunków mchów: mokradlosz, pratnik, skorpionowiec brunatny, tujowiec. Szata roslinna w poszczególnych w poszczególnych basenach wykazuje pewna indywidualnosc, przejawiajaca sie w odmiennosci zbiorowisk roslinnych. Inaczej wyksztalca sie strefowosc roslinna, charakterystyczna dla dolin rzecznych. Wynika to z róznorodnosci warunków ekologicznych w poszczególnych czesciach doliny.

Wedlug dotychczasowych, niepelnych jeszcze danych na terenie doliny Biebrzy wystepuje ponad 50 naturalnych zespolów roslinnych, w tym niemal wszystkie typy zbiorowisk wodnych, bagiennych i torfowiskowych spotykanych w Polsce. Szczególnie cenna jest duza grupa zbiorowisk mechowiskowych, zawierajacych w swoim skladzie liczne gatunki rzadkie i reliktowe, zanikajace w innych czesciach kraju.

Znaczna wartosc przyrodnicza przedstawia tez grupa lasów olszowych, olszowo-brzozowych borów bagiennych i zarosli wierzbowo-brzozowych.

Wiekszosc obszarów polozonych w dolinie Biebrzy zajmuja rozlegle torfowiska niskie. Roslinnosc wykazuje typowy uklad strefowy. Wyróznia sie strefowosc podluzna i poprzeczna. Strefowosc poprzeczna zwiazana jest z zasiegiem wód wylewowych utrzymujacych sie niejednokrotnie przez kilka miesiecy w roku. Na terenach bezposrednio przyleglych do rzeki wystepuje strefa zespolów szuwarowych, a za strefa szuwarów rozciaga sie rozlegla strefa turzycowisk. Kolejna strefa polozona poza zasiegiem wód wylewowych jest strefa mechowisk Na krancu kotliny, najdalej od rzeki rozciagaja sie zbiorowiska olsu bagiennego. Podobne zmiany warunków hydrologiczno-siedliskowych obserwuje sie wzdluz osi doliny (strefowosc podluzna). Górna czesc doliny to strefa torfowa, srodkowa - strefa mulowo-torfowa, dolna - mulowa i madowa z charakterystycznymi dla tych stref zespolami roslinnymi. Ten strefowy uklad zbiorowisk roslinnych zachowal sie w Europie w stanie niezmienionym jedynie w Kotlinie Biebrzanskiej. Stanowi on swoisty wzorzec, do którego mozna porównywac stan naturalnosci innych dolin rzek nizinnych.

Fauna parku jest bogata, chociaz jeszcze nie w pelni zbadana, np. los, który jedynie tu przetrwal okres wojny i dzieki ochronie rozmnozyl sie i rozprzestrzenil na terenie Polski. Poza losiem w parku wystepuja: jelen, sarna, dzik, zajac szarak, bóbr, a z gatunków drapieznych: wilk, lis, jenot, borsuk, tchórz zwyczajny, kuna lesna, wydra, gronostaj, lasica. Ponad to zyje tu 17 gatunków drobnych ssaków, a wsród nich najliczniejsze i najbardziej rozpowszechnione sa: orzesznica, ryjówka malutka, badylarka, nornik pólnocny, smuzka.

Kotlina Biebrzanska ma ogromne znaczenie dla wielu gatunków ptaków, czesto bardzo rzadkich w Polsce, a takze w Europie. Stwierdzono tu az 262 gatunki ptaków zarówno legowych, jak i zerujacych oraz wypoczywajacych w czasie corocznych wedrówek. Dla ptaków siewkowatych, wymagajacych rozleglych, podmoklych obszarów Biebrza stanowi jedna z najwazniejszych ostoi w Europie Srodkowej. Najbardziej charakterystyczne gatunki legowe dla doliny Biebrzy to: batalion, 4 gatunki bekasów, w tym dubelt i sporadycznie legowy bekasik, kulik wielki, biegus zmienny, zuraw, mewa mala, 5 gatunków rybitw, w tym bialoskrzydla i bialowasa. Dla wodniczki bagna biebrzanskie maja znaczenie wyjatkowe - byc moze od utrzymania biebrzanskich turzycowisk w stanie niezmienionym zalezec bedzie istnienie tego gatunku (badania biologii i liczebnosc tego gatunku trwaja tu do dzis). Kotlina Biebrzy jest jednym z nielicznych miejsc w Polsce, gdzie mozna jeszcze spotkac cietrzewia i sowe blotna. W poblizu Biebrzy i jej doplywów na licznych starorzeczach prócz wymienionych ptaków gniazduja jeszcze takie rarytasy, jak: rozeniec, swistun, labedz krzykliwy. To tutaj odnotowano az 25 gatunków ptaków drapieznych, w tym pojawiajacych sie w Polsce wyjatkowo. Na uwage zasluguje bielik, gadozer, blotniaki: zbozowy i lakowy, orliki: grubodzioby i krzykliwy oraz orzelek wlochaty. Ostoja ptaków drapieznych (oprócz blotniaków) sa przede wszystkim okalajace doline olsy, w których znajduja dogodne warunki gniazdowania miedzy innymi takie ptaki, jak: bocian czarny, puchacz i drozdzik.

Bagna biebrzanskie sa najwazniejszym w Polsce, a takze w calej Europie Srodkowej i Zachodniej obszarem legowym dla wielu gatunków ptaków zwiazanych ze srodowiskiem bagiennym. Dolina Biebrzy ma wiec pod wzgledem ornitologicznym szczególne znaczenie, zwlaszcza, ze bagna zanikaja w krajobrazie Europy, a ptaki tych srodowisk traca podstawe swego bytu. Wystepuja tu izolowane stanowiska legowe gatunków borealnych, a takze gatunków, których centrum zasiegu geograficznego znajduje sie w strefie tajgi i tundry. Dlatego obszar parku biebrzanskiego zostal objety Miedzynarodowa Konwencja RAMSAR, chroniaca obszary blotne i legowiska ptaków.

Naturalne koryto rzeki, liczne starorzecza oraz stosunkowo niski stopien zanieczyszczenia warunkuja duze bogactwo ichtiofauny. W wodach parku stwierdzono wystepowanie 36 gatunków ryb nalezacych do 11 rodzin. Gatunkami rozpowszechnionymi sa: szczupak, ploc, jaz, wzdrega, lin, kielb, ukleja, krap, leszcz, rózanka, karas, sliz, koza, bolen, swinka, wegorz, cierniczek, jazgarz, sandacz, jelec, slonecznica, certa, brzana, karas srebrzysty.

Niezwykle bogata jest fauna bezkregowców. Dotyczy to przede wszystkim owadów. Stwierdzono wystepowanie 78 gatunków motyli dziennych i 212 gatunków nocnych. Okreslono takze az 175 gatunków pajaków. Stwierdzono dotychczas wystepowanie 5 gatunków gadów i 14 gatunków plazów.

Biebrzanski Park Narodowy jest waznym obszarem dla turystyki przyrodniczej, wypoczynku sobotnio-niedzielnego, wedkarstwa, a takze dla celów dydaktycznych. Jest on jednak slabo zagospodarowany turystycznie. W Poludniowym i Srodkowym Basenie parku wytyczone sa piesze szlaki o dlugosci ponad 195 km, a przy nich wybudowano 8 wiez widokowych, zagospodarowano 3 pola biwakowe (Grzedy, Barwik, Osowiec), przygotowano 2 trasy wodne: Biebrza z Lipska do jej ujscia do Narwi - 135 km oraz Jegrznia i Elk z Rajgrodu do jej ujscia do Biebrzy - 64,4 km. W Osowcu organizowany jest Terenowy Osrodek Edukacyjny z pomostami widokowymi i kladkami wsród torfowisk. Jest tez punkt informacji turystycznej i wypozyczalnia sprzetu wodnego.

Turystyka nad Biebrza ma charakter sezonowy - najwiecej turystów przebywa tu wiosna i w okresie wakacji. Niestety brak odpowiedniej bazy noclegowej. Tylko hotele "Zbyszko", "Knieja", "Raj" i "Gród" w Rajgrodzie sa obiektami calorocznymi o niezlym standardzie. Pozostala dostepna baza noclegowa jest oddalona o kilkadziesiat kilometrów i znajduje sie w Lomzy, Augustowie, Elku, Monkach i Bialymstoku. Na obrzezach parku powstalo kilkanascie kwater prywatnych u miejscowych rolników i kilka pensjonatów.

Uzupelnieniem walorów przyrodniczych sa obiekty starej architektury drewnianej we wsiach na obrzezach doliny. Godny zwiedzenia jest Kanal Augustowski ze sluza w Debowie, wybudowana w latach 1826-1827 (zabytek budowli hydrotechnicznej). Duza atrakcja jest XIX-wieczna twierdza Osowiec, wybudowana dla ochrony zachodnich granic Cesarstwa Rosyjskiego w jedynym dostepnym przejsciu prze bagna. Wokól doliny polozonych jest szereg miejscowosci z charakterystycznym ukladem urbanistycznym, z najstarszymi zabytkami sakralnymi: koscioly w Wiznie (1525r.), Krasnymborze (1598r.), Dolistowie (1771r.) i drewniany kosciól w Jaminach z konca XVIII w. oraz krzyze, kapliczki przydrozne.

Park Narodowy Bory Tucholskie
Dyrekcja Parku
89-606 Charzykowy
ul. Dluga 23
(0-531) 88-397


Utworzony 1 lipca 1996r na podstawie rozporzadzenia nr 305 Rady Ministrów z dnia 14 maja 1996r. (Dz. U. Nr 64, poz. 305) do 1 stycznia 1999 r. w województwie bydgoskim - obecnie województwie pomorskim.

Powierzchnia 4789,34 ha.

Powierzchnia otuliny 10292,24 ha.

79 % powierzchni Parku zajmuja lasy (3798,3 ha), 11% wody (530 ha) i 10% pozostale ekosystemy, w tym: grunty rolne 68,9 ha, bagna, torfowiska i laki - 392,1 ha.

W godle parku znajduja sie sosny z siedzacym na konarze gluszcem na tle jeziora.

Park reprezentuje obszar Borów Tucholskich na Pojezierzu Pomorskim. Urozmaicona rzezba terenu uksztaltowana zostala w wyniku dzialalnosci lodowca, który zalegal na tych terenach w ostatnim zlodowaceniu baltyckim - stadiale pomorskim. Spotykane tu formy polodowcowe zostaly dosc szczególowo opisane w czesci dotyczacej Borów Tucholskich.

O unikatowych walorach przyrodniczo-krajobrazowych Parku decyduje przede wszystkim bogata siec hydrograficzna. Obszar Parku jest wybitnie pojezierny. Spotkac tu mozna prawie wszystkie typy genetyczne i limnologiczne jezior: rynnowe, wytopiskowe, lobeliowe, oczka, kotly i kociolki - w sumie 17 jezior wiekszych od 1 ha.

Jednym z najciekawszych zjawisk hydrologicznych w skali Pojezierza jest zlewnia Strugi Siedmiu Jezior. Sa to polaczone naturalnym ciekiem wodnym jeziora: Mielnica - Skrzynka, Plesno, Glówka, Belczak, Jelen, Zielone i Ostrowite. Zlewnia Strugi o powierzchni 3680 ha, charakteryzuje sie:
? jednolitym podlozem, piaszczysto-sandrowym z lokalnymi nagromadzeniami utworów organicznych,
? 100% zalesieniem,
? brakiem antropogenicznych zródel zanieczyszczen srodowiska i wód wewnetrznych zlewni
? duzym udzialem naturalnych zbiorników wodnych.
Interesujaca grupe jezior stanowia izolowane zbiorniki wodne o krystalicznie czystej wodzie, tzw. jeziora lobeliowe, z charakterystyczna dla nich roslinnoscia (Male Gacno, Wielkie Gacno, Gluche i Nierybno).

Cenna przyrodniczo grupa jezior sa takze jeziora dystroficzne o powierzchni z reguly mniejszej niz 1 ha. Otoczone nasuwajacym sie na nie plem torfowców. Sa miejscem wystepowania wielu chronionych i rzadkich gatunków roslin. Plo najczesciej przechodzi w torfowisko wysokie, a na okrajkach w bór bagienny np., jeziorka Rybie Oko i Kacze Oko.

Ze wzgledu na bogata siec hydrograficzna i stosunkowo ubogie podloze, rozwinela sie tu specyficzna flora naczyniowa. Nalezy tu wymienic gatunki borowe, wrzosowiskowe, torfowiskowe i wodne (w tym zwiazane z jeziorami lobeliowymi). We florze Parku wystepuje wiele gatunków reliktowych, glacjalnych, postglacjalnych i polodowcowych, np.: zimoziól pólnocny, bazyna czarna, trzcinnik prosty. Z reliktów polodowcowych zachowaly sie m.in. wyblin jednolistny i grzybienie pólnocne. Grupa borealno-atlantyckich roslin wodnych reprezentowana jest przez lobelie jeziorna, poryblin jeziorny, elisme wodna i jezoglówke pokrewna.

Na obszarze Parku wystepuje wiele gatunków chronionych, np.: rosiczki okraglolistna, dlugolistna i posrednia, szesc gatunków widlaków, kilka gatunków storczyków, sasanka wiosenna, itd. Bardzo bogata jest lichenoflora Parku, stwierdzono wystepowanie 62 gatunków porostów z Czerwonej Listy. Szczególnie ciekawa grupe stanowia nadrzewne gatunki z rodzaju brodaczek i wlostek.

Fauna:
? plazy i gady - wystepuja tu wszystkie gatunki nizowe z wyjatkiem zólwia blotnego,
? ptaki - na obszarze Parku zlokalizowano 68% potencjalnie mozliwej awifauny Nizu Polski, w tym 108 gatunków legowych, 25 gatunków regularnie spotykanych na przelotach i 11 pojawiajacych sie z dostrzegalna regularnoscia. Na szczególna uwage zasluguja: puchacz, orzel bielik , zuraw, zimorodek,
? ssaki - wydra, bóbr europejski, rzesorek mniejszy, jelen, dzik, sarna.
Na skutek konfliktu z miejscowymi lesnikami (polowania) oraz stalego podburzania okolicznej ludnosci zatwierdzono zaledwie polowe obszaru wskazanego do ochrony przez przyrodników jako park narodowy. Natychmiastowego wlaczenia w granice Parku wymaga: ciag jezior rynnowych po jezioro Laska wraz z pólwyspem Mogiel i otaczajacymi go jeziorami, dolina rzeki Kulawy oraz liczne jeziora lobeliowe i wytopiskowe znajdujace sie w poblizu obecnej granicy Parku.

W Parku dobrze rozwija sie turystyka piesza, rowerowa i konna. Lacznie wyznaczono 85 km tras turystycznych. Na dzien dzisiejszy urzadzono jedno pole biwakowe "Struzka", niedaleko miejscowosci Bachorze i stacje naukowa w Drzewiczu. Park dysponuje równiez sala wystawowo-dydaktyczna w siedzibie Parku w Charzykowach.
Baze noclegowa stanowia:
? hotel "Pod Zaglami" w Charzykowie,
? liczne kwatery prywatne w miejscowosciach Charzykowo, Swornegacie Duze i Male,
? osrodki wczasowo-wypoczynkowe w okolicach Parku,
Miejscami hotelowymi dysponuje tez miasto Chojnice polozone ok.10 km od granic Parku.


Bory Tucholskie

Bory Tucholskie - leza we wschodniej czesci Pojezierza Pomorskiego, na pograniczu starych województw bydgoskiego i gdanskiego, z niewielkim fragmentem w dawnym województwie slupskim. Swym zasiegiem obejmuja dorzecza rzek Brdy i Wdy. Powierzchnia okolo 300 tys. ha. Na obszarze uznawanym za Bory Tucholskie wyrózniono:
? wlasciwe Bory Tucholskie,
? Równine Charzykowska (w tej czesci utworzono park narodowy),
? Doline Brdy,
? Wysoczyzne Swiecka.
Uksztaltowanie Borów Tucholskich jest wynikiem dzialalnosci lodowca z czasów ostatniego zlodowacenia baltyckiego, zwlaszcza stadialu pomorskiego. W tym czasie u czola lodowca utworzyly sie pagóry moren czolowych, a na ich przedpolu rozlegle równiny piaszczyste, zwane sandrami (usypane w wyniku dzialalnosci wód roztopowych wyplywajacych spod topniejacych lodów). Glównymi formami rzezby terenu sa:
? dominujaca równina sandrowa z licznymi wypuklosciami wydmowymi, powstalymi w pózniejszym okresie w wyniku akumulacji wietrznej,
? wysoczyzna morenowa o charakterze moreny dennej (najczesciej falistej),
? rynny polodowcowe (czesto z plynacymi w nich rzekami np. Brda, Wda i Czerska Struga).
? Glebsze miejsca w rynnach wypelniaja jeziora np.: Wdzydzkie, Charzykowskie, Karsinskie Dlugie i inne,
? doliny wód roztopowych (np. rzeka Niechwaszcz),
? liczne wytopiska (zaglebienia po wytopionych brylach lodu).
W okresie polodowcowym powstalo wiele rozciec erozyjnych, urozmaicajacych rzezbe zboczy dolin rzecznych, rynien czy tez stoków wysoczyzny morenowej. Niezwykle bogata siec wód powierzchniowych jest obok rzezby terenu i szaty roslinnej podstawowym elementem krajobrazu Borów Tucholskich. Wszystkie cieki wodne naleza do lewego dorzecza Wisly, plynac na poludnie lub poludniowy wschód ku pradolinie Wisly, zgodnie z nachyleniem terenu uksztaltowanym w epoce lodowcowej. W zwiazku ze znacznym nachyleniem sandru wiekszosc rzek charakteryzuje sie stosunkowo duzym spadkiem i czesto przypominaja one rzeki typu podgórskiego.


Brda - rzeka o dlugosci 217 km, powierzchni dorzecza 463 km kw. i srednim spadku 0,96m/ha. Wyplywa z jeziora Smolowego na Pojezierzu Bytowskim w dawnym województwie slupskim. W okolicy wsi Konarzyny wkracza na obszar Borów Tucholskich. Tu wykorzystuje w swym biegu rynny jeziorne, np. Karsinskiego, Charzykowskiego, Witoczna, Lackiego, Dybrzka i Kosobudna.

Rzeka przyjmuje wiele doplywów, z których wazniejsze to:
? lewobrzezne: Chocina, Zbrzyca z Klonecznica, Kulawa i Mlosienica, Parszczenicka Struga, Czerska Struga, Bielska Struga, Ruda, Kotomierzyca
? prawobrzezne: Kopernica, Struga Siedmiu Jezior, Jarcewska Struga, Kamionka, Sepolenka i Kicz.
Odcinek rzeki od Woziwody do miejscowosci Pila Mlyn w Tucholskim Parku Krajobrazowym, objety jest ochrona jako rezerwat przyrody pn. "Dolina Rzeki Brdy". W dolnym biegu rzeki, zlokalizowane sa trzy zapory wodne: w Koronowie, Tryszczynie i Smukale.

Rzeka prowadzi wody w I i II klasie czystosci. Jest zródlem wody pitnej dla mieszkanców Bydgoszczy.


Wda - rzeka o dlugosci 198 km, powierzchni zlewni 2325,2 km kw. i srednim spadku 0,67%. Wyplywa z jeziora Wieckiego w starym województwie gdanskim. Wody Wdy podpietrzone zostaly dwoma zaporami usytuowanymi w Zurze i Gródku.

Glówne doplywy: Prusina, Sobinska Struga, Ryszka i Wyrwa.

Wda prowadzi wody w III klasie czystosci (1997).


Bory Tucholskie sa obszarem wybitnie jeziernym. Znajdujace sie tu jeziora mozna podzielic na:
? rynnowe - ulozone w charakterystyczne ciagi. Ich powstanie zwiazane jest z wodami roztopowymi, plynacymi pod lodowcem i bedacymi pod duzym cisnieniem hydrostatycznym. Do najpiekniejszych jezior tego typu w Borach Tucholskich zaliczyc mozna m.in. Charzykowskie i Karsinskie, lezace w jednej rynnie oraz unikatowe jezioro Wdzydze, utworzone przez dwie krzyzujace sie rynny.
? wytopiskowe - powstale po wytopieniu sie bryl lodowych, czesto na sandrze. Z reguly duze i plytkie. Czesto w zaawansowanym stadium ladowacenia. Ciekawsze z nich to: Sominskie, Kruszynskie i Pazyn. Wiele z tych jezior zniknelo z powierzchni, pozostawiajac po sobie rozlegle bagna i torfowiska,
? morenowe - wystepujace najczesciej w postaci zaokraglonych niecek (np. Wieleckie). Powstale w zaglebieniach w wyniku nierównomiernej akumulacji lodowcowej,
? oczka - niewielkie bezodplywowe jeziorka, powstale w wyniku wytopienia sie niewielkich bryl lodu. Sa to niewatpliwie najurokliwsze i najciekawsze pod wzgledem florystycznym obiekty. Najmniejsze z nich to jeziorka dystroficzne, tzw. "suchary," z reguly z nasuwajacym sie na ich tafle wody plem torfowców. Wieksze stanowia jeziora o dosc zróznicowanej trofii. Charakteryzuja sie bardzo czysta woda oraz specyficzna roslinnoscia niespotykana w innych jeziorach. Sa to jeziora lobeliowe.
Szata roslinna Borów Tucholskich uksztaltowala sie 10 000 lat temu tj. po ustapieniu ladolodu skandynawskiego z pólnocnej czesci Pomorza. Wówczas to gwaltownie zmienil sie klimat, polepszyly warunki termiczne, co przyczynilo sie do pobudzenia na tym terenie rozwoju roslinnosci lesnej.

Etapy formowania sie roslinnosci Borów Tucholskich:
? okres praborealny, trwajacy ok. 500 lat z dominacja brzozy i pózniej sosny.
? okres borealny - z bezwzgledna dominacja sosny. Pojawil sie wiaz i leszczyna. Rozwój roslin zielnych z tego okresu, np. kloci wiechowatej i jezierzy morskiej, swiadczy o systematycznej poprawie klimatu,
? okres atlantycki - rozpoczal sie ok. 7800 lat temu. Rozprzestrzenily sie nowe gatunki drzew: dab, lipa, a na wilgotniejszych miejscach jesion i olcha. Byl to okres panowania lisciastych lasów mieszanych,
? okres subborealny - poczatek ok. 4800 lat temu. Charakteryzuje sie wieksza wilgotnoscia, lecz nizszymi temperaturami. Masowo pojawil sie grab. Jako ostatni z tego okresu, na obszar Borów wkroczyl buk.
? okres subatlantycki - rozpoczal sie ok. 2500 lat temu i trwa do dnia dzisiejszego. W okresie tym zmniejszyl sie udzial lipy, debu i wiazu. Ponownie rozprzestrzenila sie sosna.
Od X wieku w glab lasu zaczelo wdzierac sie osadnictwo, a tym samym destrukcyjny wplyw gospodarki czlowieka na Bory. Osadnictwo skupialo sie na obszarach najbardziej urodzajnych, w dolinach rzek i w poblizu jezior. Stad tez na eksploatacje w pierwszej kolejnosci narazone byly lasy legowe i grady niskie. One tez jako pierwsze zamienione zostaly na pola uprawne. Coraz liczniejsze w XII i XIII w nadania ziemskie przy fundacjach klasztornych oraz uposazenia w ziemi za zaslugi rycerskie, staly sie zaczatkiem rozwoju wielu wsi i miast. Ich rozbudowa wiazala sie najczesciej z poszerzaniem obszarów uprawianych kosztem lasów. Wzroslo zapotrzebowanie na drewno. Oprócz wyrebów calkowitych pojawily sie wyreby pladrownicze - glównie w buczynach, gradach i dabrowach (np. w poszukiwaniach drewna debowego do budowy grodów i osad). Pojawil sie wypas bydla i trzody, zbiór zoledzi, grabienie sciólki, darcie lyka, itp.

W XV w. wystapilo czesciowe wycofanie sie osadnictwa z terenów lesnych. W materialach zródlowych wymienia sie wiele osad. Jednak juz w XVI w ponownie rozwija sie osadnictwo w puszczach tucholskich, co wiaze sie z szybkim rozwojem ówczesnej Polski i z koniunktura na eksport plodów rolnych i lesnych. Lasy staly sie zapleczem surowcowym dla powstajacych zakladów przemyslowych Gdanska i innych miast. Wzroslo zapotrzebowanie na drewno, smole, dziegiec, zywice oraz surówke zelaza, szklo itp. Zaczely powstawac weglownie, smolarnie, potazownie, huty, dymarki i cegielnie. Wszystkie te zaklady zuzywaly ogromne ilosci drewna. Powstaly rozlegle wykarczowane polany. Gdy dowóz drewna z uwagi na odleglosc stawal sie nieoplacalny produkcje przeniesiono w inne miejsca puszczy. Istotny wplyw na zmniejszenie arealu lasów i ich sklad gatunkowy mialo tez bartnictwo - najbardziej charakterystyczne zajecie Borowiaków. Bartnicy drazyli pnie najgrubszych sosen, tworzac w nich ule. Drzewa te szybko usychaly. Jeszcze w 1772r. na obszarze Borów istnialo 20000 sosen obsadzonych pszczolami (tzw. drzew bartnych). Jeszcze grozniejsze bylo wypalanie polan wokól barci dla uzyskania miododajnych wrzosowisk. Nierzadko zdarzaly sie tez pozary, które szybko sie rozprzestrzeniajac, niszczyly duze polacie lasów. Lasy pustoszyly takze liczne wojny, np. wojna szwedzka, wojna siedmioletnia. Znaczne zniszczenia spowodowal przemarsz wojsk napoleonskich przez Bory Tucholskie w drodze do Prus Ksiazecych.

Fatalna w skutkach okazala sie gospodarka lesna prowadzona od konca XVIII w przez Prusaków (po pierwszym rozbiorze Polski). Prowadzono rabunkowa gospodarke, polegajacej na masowej eksploatacji drewna. Ogromne powierzchnie po wycietych w pien lasach zalesiano sztucznymi monokulturami sosny. W ten sposób przestala istniec pierwotna Puszcza Tucholska o róznogatunkowych i wielowiekowych drzewostanach. Obecnie wsród sosnowych borów rzadko znalezc mozna oazy lisciastego starodrzewia, a te które pozostaly w wiekszosci objete zostaly ochrona jako rezerwaty przyrody.

Na dzien dzisiejszy zalesienie Borów Tucholskich wynosi ok. 50%. Lasy utrzymaly sie na siedliskach przewaznie ubogich i piaszczystych, nie nadajacych sie do uprawy rolnej. Pewne gatunki drzew, które byly czestymi w pierwotnej puszczy, obecnie naleza do rzadkosci dendrologicznych Borów Tucholskich. Zaliczaja sie do nich cisy, z najpiekniejszym stanowiskiem w Wierzchlesie, czy tez jarzab brekinia. Stosunkowo rzadko spotykanym drzewem jest tez klon jawor, który ostal sie jedynie w dolinach rzek Brdy i Wdy oraz w Wierzchlesie. Buk zwyczajny, który niegdys wystepowal na znacznych obszarach, tzw. "kwasnych dabrów" wraz z debem bezszypulkowym byl niegdys glównym skladnikiem drzewostanów.


Na obszarze Borów Tucholskich utworzono:
? Park Narodowy Bory Tucholskie
? parki krajobrazowe: Wdecki, Wdzycki, Tucholski i Zaborski
? rezerwaty przyrody: Bagno Grzybna, Bagno Stawek, Bór Chrobotkowy, Brzeki im. Zygmunta Czubinskiego w Szczerkowie, Cisy nad Czerska Struga, Cisy Staropolskie im. Leona Wyczólkowskiego w Wierzchlesie, Dolina Brdy, Jelenia Góra, Jezioro Ciche, Jeziorka Dury, Jeziorka Kozie, Jezioro Laska, Jezioro Metne, Jezioro Miedzno Jezioro Zdreczno, Kregi Kamienne w Odrach, Krzywe Kolo, Male Lowne, Nawionek, Ustronie, Zródla Stazki,
? projektowane rezerwaty przyrody: Bagno nad Stazka, Bielska Struga, Czapliniec Kozliny, Dolina Kulawy, Jeziora rynnowe, Dolina Wdy, Dolina Ryszki, Jezioro Piaseczno, Jezioro Warszyn, Kly i Kaly, Kregi Kamienne w Lesnie, Mecikal, Piecki, Rytki (Biala), Jezioro Spierewnik,
? wyznaczono setki pomników przyrody, z których najwazniejsze to: deby "Wisielca", "Cesarski", "Sulislawskiego" i "Krzywy" i inne deby w Swicie, lipy "Wyczólkowskiego", w Swicie, dab "Bartus" nad Plesnem, dab "Chrobry" w Lasce, deby w Woziwodzie, deby "Królewskie" w Zurze, brekinia w miejscowosci Radanska, jalowiec "Hubert" w Lackim Piecu, aleja jalowcowa "Zakonników" w Lazku, glaz "Swietego Wojciecha" w Leosi k. Tlenia, glazy Slowackiego i Lokietka w nabrzezu Brdy, stanowiska zimoziolu pólnocnego, stanowisko chamedafne pólnocnej, stanowiska chrobotka alpejskiego, i inne stanowiska rzadkich porostów.

Wazniejsze zabytki to obiekty kultury materialnej proponowane do zwiedzenia w trakcie wycieczek turystycznych:
? zabytkowa wies Krag,
? akwedukt w Fojutowie,
? skansen we Wdzydzach,
? wyluszczalnia szyszek w Klosnowie,
? drewniany kosciól w Lesnie,
? tartak w Pile,
? muzeum Borów Tucholskich w Tucholi,
? wystawa archeologiczna w Domu Kultury w Brusach,
? sciezki przyrodniczo-lesne w Woziwodzie, Golabku kolo Tucholi oraz Grzybku kolo Osia,
? kregi kamienne w Odrach i w okolicach Lesna.

Gorczanski Park Narodowy
Dyrekcja Parku
34- 607 Szczawa
Rzeki
tel. Szczawa 13-01


Utworzony 1 stycznia 1981r rozporzadzeniem Rady Ministrów z dnia 8 sierpnia 1980r. (Dz. U. Nr 18, poz. 66 z pózn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie nowosadeckim - obecnie województwie malopolskim.

Powierzchnia Parku wynosi 7.019,07 ha, z czego 2789 ha objeto ochrona scisla. Lesistosc Parku wynosi 95%.

Wokól Parku wyznaczono otuline o powierzchni 16646,61 ha.

W godle Parku znajduje sie salamandra.

Park obejmuje centralna czesc pasma Gorców: masywy Turbacza, Gorca, Kudlonia, doline Kamienicy.

W krajobrazie Gorców, zbudowanych z utworów fliszu karpackiego, dominuja lagodne formy rzezby, typowe dla Beskidów Zachodnich. Wzniesienia oraz grzbiety górskie sa w szczytowych partiach zaokraglone lub splaszczone. Stoki lagodnie ybieaja ku dolinom, gdzie rzezba przybiera odmiennego charakteru. Czeste sa stromizny, osuwiska, skaliste koryta potoków i progi skalne. Znajduje sie tu kilka grot skalnych i jaskin, utworzonych glównie na skutek przesuniec skal. Najwieksza z nich to Zbójecka Jama przy polanie Jaworzyna Kamienicka.

Gorczanski Park Narodowy jest typowym parkiem górskim, z pietrowym ukladem drzewostanów. Fragmenty drzewostanów zachowaly charakter pierwotnej puszczy. Lasy regla dolnego tworzy buczyna karpacka, z udzialem: jodly, klona jawora, wiaza górskiego i olszy. W reglu górnym wystepuje bór swierkowy z ograniczonym udzialem gatunków lisciastych.


Flora Parku jest typowa dla obszarów górskich. Oprócz zespolów lesnych regla dolnego (600 - 1150 m n.p.m.) i górnego (powyzej 1150 m n.p.m.) wystepuja równiez nielesne zespoly roslinne, takie jak: ziolorosla, mlaki i traworosla. Polany i hale porastaja krokusy. Do osobliwosci nalezy podejzrzon lancetowaty, majacy tu jedyne stanowisko w calych polskich Karpatach.

Wsród 930 gatunków roslin naczyniowych wystepuje: 17 gatunków alpejskich (m.in.: kuklik górski, tymotka alpejska, wiechlina alpejska, fiolek dwubarwny, pieciornik zloty), 22 gatunki subalpejskie (w tym: omieg górski, modrzyk alpejski, bodzinek lesny, zarzyczka górska) i 80 gatunków o charakterze reglowym i ogólnogórskim (np.: liczydlo górskie, róza aklpejska, parzydlo lesne, tojad smukly). We wszystkich pietrach spotkac mozna urdzika karpackiego, paprotnice górska i ostrozen lepki.

Duza róznorodnoscia gatunkowa charakteryzuja sie laki i polany reglowe. Wystepuje tu 135 gatunków roslin naczyniowych. Najbogatszymi gatunkowo i najbarwniejszymi w porze kwitnienia sa laki mieczykowo - mietlicowe, laki ostrozencowe, kosne traworosla. Rzadkie gatunki roslin maja swe stanowiska w zespolach ziolorosli. Zajmuja one kamienice nadpotokowe, strome uwilgotnione zbocza w dolinach potoków, fragmenty zródlisk. Najokazalej prezentuja sie ziolorosla z parzydlem lesnym, omiegiem, milosna górska i modrzykiem alpejskim. Polany i hale porastaja krokusy. Do osobliwosci nalezy podejzrzon lancetowaty, majacy tu jedyne stanowisko w calych polskich Karpatach.

Stwierdzono okolo 250 gatunków mchów i 450 gatunków porostów.

30 gatunków wystepujacych tu roslin objetych jest ochrona gatunkowa.

Faune Parku tworza miedzy innymi:
? owady - wiele gatunków,
? 7 gatunków ryb, w tym pstrag potokowy,
? plazy: salamandra, traszki górska i karpacka,
? gady - kilka gatunków,
? ptaki - bocian czarny, myszolów, kruk, orzechówka, gluszec, cietrzew, jarzabek, pluszcz, sokól pustulka, orlik krzykliwy, krzyzodziób swierkowy, siwerniak, puszczyk uralski, puchacz, dzieciol bialogrzbiety i trójpalczasty, drozd obrozny, gil, jastrzab i myszolów i inne,
? ssaki - jelen karpacki, rys, zbik, tchórz, wydra, sarna, lasica, wilk, kuna lesna, borsuk, gronostaj, lis, dzik, popielice, koszatki, ryjówki (aksamitna, malutka, górska), czasem pojawia sie niedzwiedz i inne,
Na halach prowadzi sie wypas owiec i bydla. Na Turbaczu oraz na Starych Wierchach znajduja sie schroniska górskie. Do chwili obecnej zachowaly sie nieliczne juz szalasy pasterskie, z których najciekawsze to zespoly szalasów na polanach Podskaly i Gorc Porebski w Lubomierzu, szalasy na polanach Mostownica i Podmostownica (zbudowane z kamienia) w Koninie oraz na polanie Jonkówki w Lopusznej.

Zabytkowym obiektem, jedynym w swoim rodzaju na terenie Parku jest kapliczka zwana "Bulandowa", wzniesiona w 1904 roku na polanie Jaworzyca Kamienicka.


Gorce

Gorce - grupa górska w Beskidach Zachodnich w poludniowej Polsce. Rozciagaja sie na dlugosci 50 km i obejmuja powierzchnie 500 kmadratowych. W centrum znajduja sie najwyzsze szczyty: Turbacz - 1311 m n.p.m., od Turbacza odchodzi ramie wschodnie ze szczytami Gorc - 1229 m n.p.m. i Jawozna - 1288 m n.p.m. Na zachód od Turbacza odgaleziaja sie trzy mniejsze ramiona z kulminacjami na Bukowinie (1138 m n.p.m.), Gorcu (1111 m n.p.m. i Obidowcu (1198 m n.p.m.). Grzbiety górskie rozdzielone sa dolinami rzek i potoków: Potoku Kamienieckiego, Ochotnicy, Lepietnicy.

W Gorcach wyznaczono 20 oznakowanych szlaków pieszych o lacznej dlugosci 70 km. Czesc zboczy wykorzystywanych jest przez narciarzy.

Kampinoski Park Narodowy
Dyrekcja Parku
05-080 Izabelin
ul. Matejki
Tel. (0

---