50. MACIEJ KAZIMIERZ SARBIEWSKI, O POEZJI DOSKONAŁEJ, CZYLI WERGILIUSZ I HOMER, PRZEŁ. M. PLEZIA, WROCŁAW 1954, KSIĘGA II ROZDZIAŁ 3 + KSIĘGA PIERWSZA, oprac. Natalia Oleksiak

KSIĘGA PIERWSZA

ROZDZIAŁ PIERWSZY - definicja i podział poezji; istota poezji

Naśladowanie przedmiotów przez poetę - oddaje je poprzez to, jakimi mogłyby być, a nie, jakimi już są - nowa wizja - nazywana także tworzeniem od nowa

Np. Wergiliusz nie przedstawia rzeczy takimi, jakie są, ale takimi, jakimi mogłyby być, ale nie są.

Greckie pochodzenie i znaczenie słowa poeta - ten, który ma ,,niezdecydowane znaczenie stwarzania i odtwarzania, albo (wg Arystotelesa) naśladowania”

Poezja, odtwarzając i naśladując, stwarza od nowa - powołuje do życia, ożywia - tym różni się zasadniczo od innych dziedzin

Sarbiewski wyznaje wyższość poezji nad historią; poezja jest mędrsza i rozumniejsza od historii, ,,nazywa to, czego nie ma, jak to, co jest”.

Poezja - sztuka naśladująca byty w materiale słownym nie według tego, jak istnieją, lecz jak powinny, czy też mogą istnieć - definicja Sarbiewskiego jest bardzo nowatorska, poniekąd odstępująca od myśli Arystotelesa.

Poezja jest porównywana do historii stworzenia świata z Biblii

Arystoteles uważa, że przedmiotem poezji są czynności ludzkie - dzięki temu są one przedstawiane, ale też wprowadza się do nich coś nowego, odkrywając ,,ukryte znaczenie”.

Poeta jest jakby malarzem, a nie poetą, zaś tylko w odniesieniu do czynności ludzkich będzie tzw. Twórcą

KSIĘGA DRUGA

ROZDZIAŁ PIERWSZY - O wynajdowaniu fabuły, co na ogół nazywane bywa inwencją albo przedmiotem poematu

Na początku należy ustalić, co chcemy naśladować

Nie wolno brać pod uwagę całego życia bohatera lecz jakąś zamkniętą czynność - gdyby tak nie było, sprzeciwiałoby się to zasadzie jednego wątku

Zamknięta czynność to np. wędrówki Ulisessa, czyli Odyseja, zdobycie Troi

Wg Arystotelesa w komedii można dowolnie wymyślić całą treść.

ROZDZIAŁ TRZECI - Pierwsza zaleta fabuły - ogólność. Jak poeta powinien wedle Arystotelesa, przy wyszukiwaniu tematu epickiego, trzymać się pojęć ogólnych

Poeta powinien obracać się wokół spraw ogólnych, nie powinien konkretyzować przedstawień, sytuacji, bohaterów; ujednolicenia

Np. fakty ogólne w Odysei - pewien mąż zostawił swoją żonę, był prześladowany przez Neptuna itd.

-należy od razu przejść do epizodów i skonkretyzować ogólny pomysł

Okoliczności szczegółowe powinny mieć dwie cechy:

*nie powinny być pospolite, lecz rzadko się zdarzające, niezwykłe;

*powinny być bardzo prawdopodobne.

Pojęcia różniące się:

-wątek historyczny: konkretny przebieg wypadków wraz z określonymi okolicznościami i nazwiskami; z reguły jest on szczegółowy

-wątek epicki: właściwy przedmiot epiki; historyczny lub dowolnie inny przebieg wypadków, z reguły jest on ogólny

-treść poematu epickiego: trzeci wątek historyczny, powstały z obu poprzednich; treść poematu poprawia w pewnym stopniu naturalne braki wątku historycznego dzięki sztuce poetyckiej

Np. wątek historyczny - Ulisses żegluje

Wątek epicki - Pewien mąż żegluje

Treść poematu - Ulisses pojęty jako bohater żegluje

1

---