Do egzaminu!

Paracelsus - Ojciec Toksykologii: Phillippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim - « Dosis sola facit venemum » - Dawka czyni substancję trucizną
Roznice miedzy farmakologia a toksykologią.

Farmakologia zajmuje się głównie lekami, ich pozytywnym i negatywnym działaniem i interacjami.

Toksykologia zajmuje sie działaniami negatywnymi, nie skupia się na lekach, a zajmuje się również innymi substancjami chemicznymi. Bada mechanizmy działania toksycznego, zajmuje się również wykrywaniem i oznaczaniem trucizn w materiale biologicznym, zapobieganiem i leczeniem zatruć. Nauka interdyscyplinarna.

Toksykologia jako interdyscyplinarna nauka: łączy 12 dziedzin,a nawet więcej ;) Farmakologia, Fizjologia i Patofizjologia, Anatomia, Inżynieria środowiska, Biochemia, Kinetyka (Toksykokinetyka), Chemia, Biologia (esp Biologia Molekularna), Higiena i Epidemiologia, Matematyka i Statystyka, Prawo, Informatyka
Toksykogenetyka - zajmuje się badaniem genetycznych uwarunkowań efektów toskycznych
Rodzaje toksykologii:

Doświadczalna
Przemysłowa
Zawodowa
Leków
Środowiska
Ekotoksykologia
Pestycydów
Kliniczna
Sądowa (Sądowo-lekarska)
Wojskowa
Ustawodawcza
Żywności

Ośrodek ostrych zatruć - w Warszawie, w szpitalu praskim - 22 6196654, 22 6190897, 22 6189666

KCIT = Krajowe Centrum Informacji Toskykologicznej - w Łodzi, 42 6314724, 42 6314725, 42 6314452

Aqua Toffana - kosmetyk z arszenikiem, trucizna bez smaku i zapachu (Włochy)

Dioskorides to lekarz Nerona, , leczył zatrucia emetykami (winian antymonylo-potasowy).

Uniwersalne odtrutki historyczne- Galen opracował 54 składnikową. Mitrydat - rzekoma uniwersalna odtrutka, 54 składnikowa, do przyjmowania w niminalnych dozach regularnie (w paście z miodu, syropem) - organizm się uodparniał.

Odtrutka uniwersalna - węgiel aktywny, tanina, MgO (2:1:1)

Mitrydates Euraptor - król Pontu, wypróbowywał trucizny i odtrutki na przestępcach i krewnych; znalazł skład uniwersalnej odtrutki - 54 składnikowej - Electuarium Mithridatis lub Anthidotum Mithrydaticum (Therion). Andromachus poszerzył skład do 89 składników.

Odtrutka według Mirtydatesa - 54 składnikowa odtrutka uniwersalna pobierana regularnie z miodem, syropem, aby nabrać odporności

Maimonides - (Arab) wydał dzieło „Trucizny i odtrutki”

Odtrutka w sredniowieczu - uniwersalna to mitrydat

Najważniejsze zatrucia w Polsce? - leki, alkohol, Co, pestycydy, substancje narkotyczne, rozpuszczalniki, grzyby// próby samobójcze, przypadkowe, nadużycie i uzależnienia

Toksykologia definicja - Dyscyplina naukowa, interdyscyplinarna, o podstawach biologiczno-medycznych, zajmująca się właściwościami toksycznymi substancji chemicznych, mechanizmami działania toksycznego, losami ksenobiotyków w ustroju i środowisku, zapobieganiem i leczeniem zatruć, wykrywaniem i oznaczaniem trucizn w materiale biologicznym

Dawka - ilość substancji chemicznej podana, pobrana lub wchłonięta do organizmu określoną drogą, warunkująca wystąpienie lub brak wystąpienia określonych efektów biologicznych, wyrażona odsetkiem organizmów reagujących na te dawke. Zwykle podawana w jednostkach wagowych na masę lub powierzchnię ciała, ew na na dobę.

Trucizna - substancja, która po wniknięciu do orgaznizmu (lub wytworzona w organizmie) wywołuje zaburzenia jego funkcji lub śmierć.

Jednostki: nanogram - ng 10 ^ - 9; pikogram - pg 10 ^ -12; femtogram - fg 10 ^ - 15; attogram - ag 10 ^ - 18

Ile trzeba pobrać narządów od szczura do badania toksykologicznego - 40?, bada się minimum 20 narządów i tkanek.

Kolejnosc badan:ostra podostra podprzewlekla przewlekla -

Toskyczność ostra - zdolność substancji chemicznej do wywołania efektu toksycznego w organizmie żywym po jednorazowym narażeniu, jednorazowym podaniu. (oznaczane LD 50)
Toksyczność podostra - zdolność substancji chemicznej do wywołania efektu toksycznego w organizmie żywym po podawaniu codziennym przez 28 dni w sposób przerywany lub ciągły (oznaczane NOEL, NOAEL)
Toksyczność podprzewlekła - zdolność substancji do wywołania efektu toksycznego po podawaniu codziennym przerywanym lub ciągłym przez okres do 90 dni (NDS?)
Toksyczność przewlekła - zdolność substancji do wywoływania efektu toksycznego przy podawaniu codziennym przez okres przynajmniej 9 miesięcy. (NDS ?)
Przy wprowadzeniu zwiazku badania na genotoksycznosc, mutagennosc i kancerogennosc..? Metabolizm substancji dobrze zbadać ?
LD 50 - lethal dose - dawka śmiertelna medialna - zatrucie doustne - dawka substancji w mg/kg m.c. podana doustnie, powodująca w ciągu 14 dni śmierć 50 % młodych osobników, szczurów białych, obu płci, 200-300gramowych (wystarczająca liczba, aby wynik istotny statystycznie, zgodne z GLP)
Metoda ustalonej dawki toksycznej - do ustalenia toksyczności ostrej, najpierw podanie 5 mg/kg m.c. gdy przeżyje mniej niż 100% - substancja bardzo toksyczna; gdy przeżyją wszystkie ale z objawami toksycznymi - substancja toksyczna (T); Xn - mniej niż 100% przeżywa 300 mg/ kg m.c. lub przeżywają wszystkie ale zatrute dawkę 50 mg/kg m.c.
LD 50 - ostre zatrucie dermalne - dawka substancji, podawana przez ciągły kontakt przez 24 h z nagą skórą białego królika, wywoła śmierć 50% w ciągu 14 dni.
LC 50 - lethal concentration - stężenie śmiertelne medialne- takie stężenie pary, mgły lub płynu, które dozowane w wyniku ciągłej inhalacji przez 1 h młodym dorosłym szczurom obu płci, 200 - 300g, wywoła śmierć 50% w ciągu 14 dni. [mg/l lub ml/m3 ]
LD - ogólna dawka śmiertelna np Etanol - LD = 300-400 gram/osoba w ciągu godziny, LD 100 - śmiertelna dawka dla 100% zwierząt, LD₀ - najwyższa dawka nie spowoduje zejścia śmiertelnego ani jednego osobnika, LDL0 (lowest leathal dose)- najniższa odnotowana dawka, która spowodowała zejście śmiertelne (nie inhalacyjna!) LCL0 - najniższe stężenie odnotowane, które spowodowało zejście śmiertelne. (Należy podać czas ekspozycji, może to być zatrucie ostre < 24 h lub podostre/przewlekłe)
Stopnie toksyczności wegług Hodge'a i Sternera :

1 - nadzwyczaj toksyczna (LD 50 szczura =< 1 mg)
2 - silnie toksyczna (1-50 mg)
3 - średnio toksyczna (50-500mg)
4 - słabo toksyczna (0,5 g - 5 g)
5 - praktycznie nietoksyczna (5 - 15g)
6 - stosunkowo nieszkodliwa (> 15g)
Klasy toksyczności wg UE :

Bardzo toksyczne - T + (LD 50 p.o. < 25 mg/kg)
Toksyczna - T (25- 200 mg)
Szkodliwa - Xn (200 - 2000 mg )
Niesklasyfikowana (> 2g / kg m.c.)
Metoda ustalonej dawki toksycznej - test OECD 420 (5,50,500, 2000)
Metoda klasy ostrej toksyczności - test OECD 423
Metoda większej - mniejszej dawki - test OECD 425
Zależność dawka - efekt i dawka-odpowiedź
Hormeza - zjawisko dwufazowej reakcji organizmu na zwiększające się dawki substancji, efekty przy mniejszej dawce są odmienne od tych przy większej; występuje w wąskim zakresie dawek 0,1 - 1 NOEL (no-observed-effect-level) np małe dawki toksycznych substancji (poniżej progowej toksycznej dawki) mogą mieć działanie pozytywne.
Leczenie zatruć - objawowe i przyczynowe. Przyspieszenie eliminacji trucizn:

Intensywna diureza
Hemodializa
Dializa otrzewnowa
Hemoperfuzja - pozanerkowe usuwanie leku/trucizny z krwi z wykorzystaniem kolumny z węglem aktywowanym/żywicą syntetyczną
Plazmaforeza - wymiana osocza na inne lub substytut (np fenobarbital)
Płukanie żołądka - nie później niż 1h po przyjęciu trucizny (morfina nawet do 8h); nie u osób nieprzytomnych; nie przy zatruciu preparatami slinie powierzchniowo czynnymi (detergenty) lub węglowodorach (benzyna) lub żrącymi
Odtrutka kiedyś i dziś - kiedyś poszukiwano odtrutki uniwersalnej, obecnie swoistych
Odtrutki nieswoiste

Węgiel aktywowany (nie dla kwasów mineralnych, zasad nieorganicznych i substancji nierozpuszczalnych w wodzie)
Parafina ciekła (rozpuszczalniki organiczne, substancje rozp. w tłuszczach)
Białko jaja kurzego i mleko (substancje żrące, formaldehyd)
Tanina (sole metali ciężkich, alkaloidy)
Zawiesina skrobi (jodyna)
Odtrutki swoiste

Sole wapnia (zatrucie związkami fluoru, szczawianami, ew glikol  metabolitem jest kwas szczawiowy, który można tak częściowo związać)
Siarczan protaminy (zatrucie heparyną)
Liczne związki chelatujące: (sole metali cieżkich)

Deferoksamina (Fe)
Dimerkaprol = BAL (As, Hg, Sb)
Dimerkaptopropanosulfon = DMPS (Hg, As)
Kwas dimerkaptobursztynowy = DMS (Hg, As, Pb)
D-Penicylamina = Cuprenil (Cu, Hg, Pb)
EDTA = Chelaton (Pb, Cr, V - wanad)
Kwas dietylenotriaminopentaoctowy = DTPA (skażenie izotopami promieniotwórczymi Cs, Pu; zatrucia Pb, Zn, Mn, Fe)
Odtrutki na Pb -

kwas dimerkaptobursztynowy (DMS);
EDTA;
Kwas dietylenotriaminopentaoctowy (DTPA)
Penicylamina (słabo)
Odtrutka na Hg :

Dimerkaprol
Dimerkaptopropanosulfon
Kwas dimerkaptobursztynowy
D-Penicylamina
Odtrutka na karbimiany - Siarczan Atropiny
Odtrutka na morfine - Nalokson
Odtrutki swoiste - reaktywatory oksydazy cytochromowej (w zatruciach cyjankami, flurkami, H₂S) wykorzystujemy dz methemoglobinotwórcze MetHb + CN-  Cyjano-MetHb

Błękit metylenowy
Azotyn amylu (inhalacyjnie)
Azotyn sodu (i.v.)
Tiosiarczan sodu (i.v.) (przekształca cyjanki w nietoksyczne rodanki)
Błekit metylenowy - w zatruciach cyjankami leczenie polega na wytworzeniu methemoglobiny, z którą zwiąża się cyjanki (zamiast z oksydazą cytochromową)

1-2 mg/ kg m.c. - w methemoglobinemii (zatrucie aniliną, nitrobenzenem) w małych dawkach ulega redukcji w krwinkach, przeciwdziała tworzeniu metHb LBM (leukobłękit, zredukowany) + MetHb  BM + Hb
10-15 mg/ kg m.c. - methemoglobinotwórczy (zatrucia cyjankami) w dużym stężeniu nie zachodzi redukcja BM, gdyż enzym ulega wysyceniu, przeważa forma utleniona, która reaguje z Hb dając MetHb; NADH(NADPH)+BM= LBM BM+ Hb  LBM + MetHb
Odtrutki swoiste - reaktywatory cholinoesterazy - zatrucia pestycydami fosforg.

Oksymy - Pralidoksym,
Serum - oczyszczona cholinoesteraza
Podawanie atropiny jako antagonisty Ach
Odtrutki witaminowe -

B6, PP, kwas glutaminowy - zatrucie Izoniazydem
Witamina K - zatrucie lekami przeciwkrzepliwymi - poch. Kumaryn i fenyloindadionu
Odtrutki blokujące przemiany metaboliczne - etanol w zatruciach metanolem, glikolem etylenowym, aby zablokować powstawanie toksycznych metabolitów (formaldehyd, kwas mrówkowy; kwas szczawiowy). Etanol ma większe powinowactwo do dehydrogenazy alkoholowej. Trucizny usuwane przez dializę. i
Odtrutki blokujące receptory:

Nalokson - opioidy
Flumazenil - benzodiazepiny
Benzylopenicylina potasowa - toksyny muchomora sromotnikowego (fallotoksyna, amatoksyny) - zapobiega tworzeniu się kompleksów toksyn z albuminami, które są 10 x bardziej toksyczne
Odtrutki działające na zasadzie antagonizmu farmakologicznego:

Fizostygmina- w z atruciu atropiną, cholinolitykami (OUN), etanolem
Pilokarpina - w zatruciu atropina, cholinolitykami
Atropina - w zatruciu insekcydami fosfoorganicznymi, karbaminianami, grzybami muskarynowymi
Odtrutki na zasadzie przeciwciał :

Antytoksyna jadu żmiji
Digitalis Antidot - przeciwciała w ostrych zatruciach glikozydami nasercowymi
N -acetylocysteina - wymiata wolne rodniki, regeneruje glutation w wątrobie, zapobiega peroksydacji lipidów błony komórkowej, uszkodzeniu funkcji mitochondriów, uszkodzeniu hepatocytów. Stosowana w zatruciu paracetamolem, muchomorem sromotnikowym i tetrachlorkiem węgla.
Transport przez błony biologiczne:

Bierny (dyfuzja bierna)
Absorpcja konwekcyjna (przez pory)
Ułatwiony - przenośniki (glukoza, B12)
Aktywny - transportery, pompy, wymagają energii (Ca, Fe, glikoproteinaP)
Przez pary jonowe
Endocytoza
Przez skórę - transepidermalny lub transfolikularny; największe przenikanie przez skórę u niemowląt!
od czego nazwa CYP - cytochrom P 450 bo wysycony CO cytochrom daje maksimum absorpcji przy długości fali 450 nm, literka P od pigment
Czynniki wpływające na zwiększoną toksyczność leków u dzieci -

brak wielu enzymów mikrosomalnych lub ich mniejsza aktywność, mniejsza wydolność układów enzymatycznych i układów sprzęgania (faz a 1 i 2 ),
najlepsze wchłanianie przez skórę u małych dzieci
mniejsze przesączanie kłębuszkowe
wolniejsza perystaltyka przewodu pokarmowego
inna flora jelitowa
inna zawartość wody komórkowej - inna dystrybucja
CYPy u człowieka - 57 genów zidentyfikowano izoenzymów
CYPy u człowieka - metabolizm ksenobiotyków (1A, 2B,C,D,E. 3A), steroidogeneza (CYP 11,17,19,21), biosynteza kwasów żółciowych (7,8,27), katabolizm endogennych kwasów tłuszczowych (4A9, 4A11) metabolizm steroidów i hormonów, metabolizm kwasów tłuszczowych,
CYP w biotransformacji ksenobiotyków - główne rodziny biorące udział w biotransrofmacji ksenobiotyków to :1A, 2B, 2C, 2D, 2E, 3A, (najwięcej CYP 3A4/5 - 60% i Cyp 2D1 - 20 %)
Mechanizm działania CYP
Sprzęganie z kwasem glukuronowym - estry (kwasy), etery (fenole, alkohole), S-glukuronidy (tiole, sulfonamidy), N-glukuronidy (aminy), C-glukuronidy
Udział jądrowych receptorów w transkrypcyjnej regulacji CYP 450 - CAR i PXR - są czujnikami ksenobiotyków, jako czujniki mogą stymulować ekspresje CYPów; PPAR alfa jest czujnikiem lipidowym
Procesy aktywacji trucizn z udziałem CYP 450 :

Silnie rakotwórcze metabolity - benzo-a-piren, aflatoksyna B1,
Hepatotoksyczne rodniki powstające przy biotransformacji z tetrachlorku węgla, chlorku winylu, aflatoksyn, bromobenzenu, dwusiarczku węgla, parationu, fenacetyny
Destrukcja mitochondrialnego i mikrosomalnego CYP 450 - mitotany, spironolakton,
Utlenianie tionofosforanów do tlenofosforanów hamujących AchE - paration
Powstawanie tlenowych rodników ze związków nitrowych, azowych, nitrofuranowych i parakwatu
Inhibitory CYP 450:

Metabolity tworzą dezaktywujące kompleksy z CYP - p-chloroanilina, sulfonamid,
Blokują enzym - cymetydyna, klotrimazol, metyrapon, pochodne imidazolu, pirymidyny, pirydyny, triazolu,
Związki tworzące połączenie trwałe kowalencyjne przez grupy winylowe (destrukcja) - allobarbital, novonal, fluorazon,
Połączenie kowalencyjne przez grupę etanolową - środki antykoncepcyjne, etery fenylo 2-propylenowe
Metabolity odwracalnie kompleksujące enzym - amfetamina, butoksyd piperonylu
Transportery, superrodziny:

ABC - ATP binding cassett - glikoprotepinaP, MDR - multidrug resistance assosiated protein, BCRP - brest cancer resistant protein, LRP - lung resistance protein
Proton dependent transporters : MRF - major, facilitator, SMR - smal multidrug resistance, RNDL - resistance nodulation,
Pompy te charakteryzują się szeroka specyficznością substratową (substraty dla spP im więcej spełnione tym większe powinowactwo - sporo grup elektronodonorowych, masa cząsteczkowa > 300 daltonów, odpowiedni odstęp między grupami elektronodonorowymi, rzędu 4,6 lub 2,5 A)
Występowanie glikoproteiny P :

Nabłonek walcowaty jelita
Kanaliki żółciowe wątroby
Komórki wątroby
Kanaliki proksymalne nerek
Komórki środbłonkowe naczyń włosowatych mózgu i jąder
Komórki rakowe.
Badania gpP (in vivo - myszy mdrla, podwiązane przewody żółciowe, podwiązana pętla jelitowa, stosowanie inhibitorów gpP lub in vitro - na modelu Caco-2, na wywiniętych woreczkach jelitowych)
Sok pomarańczowy i grejpfrutowy jako inhibitory gpP.
Substancje drażniace i neurotoksyczne -

Drażniące np. - fosgen, tlenki siarki i azotu, HCl, NH3, chlor
Neurotoksyczne - przewlekle uszkadzające nerwy, mogą wywołać

Polineuropatie aksonalne - np alkohol etylowy, n-heksan, 2,5-heksanodiol, monomer akrylamidu, CS2, zw. Fosfoorganiczne,
Mielinopatie - związki Talu, Ołowiu, heksachlorofen
Neuronopatie - związki organiczn Hg
Chorobę Parkinsona i Alzheimera (Al, MDMA)
Rodzaje kwasicy

Metaboliczna (zatrucie metanolem, glikolem etylenowym,kwas salicylowy)
Oddechowa - śpiączka (przy obrzęku płuc, drgawkach np HCl, fosge, tlenki siarki, azotu, CO, pestycydy)
Mleczanowa (CO, H₂S)
Rakotworcze substancje - np. Arsen, arszenik, benzen, Cd, Cr (VI), Ni
Klasy rakotwórczości - klasyfikacja związków o potencjalnym działaniu rakotwórczym wg IARC (Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem)

1 - rakotwórcze dla ludzi (As, As2O3, Cd, Cr, zw. Niklu, benzen, azbest)
2A - substancje prawdopodobnie rakotwórcze dla ludzi (ograniczony dowód u ludzi, wystarczający u zwierząt)
2B - substancje przypuszczalnie rakotwórcze (ograniczony dowód u ludzi, niewystarczający u zwierząt, lub brak u ludzi ale wystarczający u zwierząt) (np. Metaliczny nikiel, Pb metaliczny i jego związki nieorganiczne )
3 - substancja nie pasuje do innych grup
4 - substancja prawdopodobnie nie rakotwórza u ludzi.
Substancje genotoksyczne : benzen, epichlorohydryna, tlenek etylenu, tlenek styrenu, chlorek winylu, leki cytostatyczne, promieniowanie jonizujące
Testowanie genotoksycznośc - aktywacja w tescie mutacji powrotnych - aby sprawdzić właściwości mutagenne metabolitów - dodatny homogenat wątroby szczura, który wcześniej był poddany działaniu substancji indukujących enzymy.
Toksyczność dla reprodukcji - kryteria klasyfikacji skandynawskiej

1A - toksyczne dla reprodukcji człowieka (DBCP)
1B - prawdopodobnie toksyczne dla reprodukcji człowieka (2-metoksyetanol, 2-etoksyetanol, n-heksan)
2 - przypuszczalnie toksyczne dla reprodukcji człowieka (chloroform, tetrachloroetan)
3 - substancja nie zaklasyfikowana jako toksyczna dla reprodukcji człowieka (toluen, ksylen, 1,1,1- trichloroetan, styren, chlorek metylenu, trichloroetylen)
Kierunki toksycznego działania dla reprodukcji:

Teratogenność - trwała zmiana morfologii (deformacja) lub zaburzenia czynnościowe ( wady wrodzone)
Embriotoksyczność - zatrucie matki i dziecka, prowadzi do śmierci wewnątrzmacicznej zarodków lub płodów, ale nie powoduje trwałych zmian
Fetotoksyczność - prowadzi do opóźnienia rozwoju płodu, ale nie powoduje wad wrodzonych ani śmierci wewnątrzmacicznej.
Szkodliwość dla reprodukcji, wpływające na płodność - DBCP = dibromochloropropan - zaburza wytwarzanie plemników, 2-metoksyetanol, 2-etoksyetanol, Pb i jego związki, disiarczek węgla
Klasyfikacja leków w ciąży wg FDA:

Kategoria A - bezpieczne - kontrolowane badania u kobiet w ciąży nie wykazały szkodliwego wpływu na płód
Kategoria B - badania u zwierząt nie wykazały wpływu na płodność, nie ma kontrolowanych badań u kobiet w ciąży
Kategoria C - badania na zwierzętach wykazały niekorzystny wpływ, nie ma kontrolowanych badań u kobiet w ciąży
Kategoria D - istnieją dowody potencjalnego ryzyka wad rozwojowych, ryzyko może być zaakceptowane w określonych sytuacjach
Kategoria X - bezwzględnie przeciwskazane w ciąży lub u kobiet mogących zajść w ciążę - leki potencjalnie teratogenne np. Leki przeciwnowotworowe, anytbiotyki (tetracykliny, fluorochinolony, aminoglikozydy), steroidy, hormony płciowe, leki hamujące OUN.
Czy leki kategorii X mozna stosowac w ciazy? - nie!.To są leki bezwzględnie przeciwskazane, potencjalnie teratogenne

. badanie genotoksyczności o czym swiadczy, a czego nie wyklucza

Świadczy o mutagenności, , negatywny wynik nie wyklucza kancerogenności - są to niegenotoksyczne kancerogeny.

Dopuszczalne stężenia substancji toksycznych:

NDS - najwyższe dopuszczalne stężenie - najwyższe stężenie czynnika szkodliwego w powietrzu, ustalone jako wartość średnia ważona stężenia, które oddziaływując na człowieka przez cały okres jego aktywności zawodowej (średnio 5 dni w tygodniu, 8 h pracy dziennie) nie powinna spowodować negatywnych zmian zdrowotnych u pracownika i jego przyszłych pokoleń
NDSCh -najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (wartość średnia stężenia, które nie wywołuje ujemnych efektów jeżeli występnuje nie dłużej niż przez 15 minut, nie częściej niż 2 razy, nie częściej niż w odstępie godziny, w trakcie zmiany roboczej)
NDSP - najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe - nie może być przekroczone w żadnym momencie.
Malejąca kolejność narażenia w pracy NDSP>NDSCh>NDS.
DSB - dopuszczalne stężenie biologiczne u pracownika, gwarantuje brak szkodliwych efektów zdrowotnych pracownika i jego przyszłych pokoleń. Jest to norma określająca najwyższe dopuszczalne stężenie substancji lub jej metabolitu w materiale biologicznym (krew, mocz, włosy), maksymalne zmiany w aktywności enzymów (AchE, dehydrataza ALA) lub określające wielkość innych zmian powstałych w wyniku narażenia na substancję szkodliwą (karboksyhemoglobina, methemoglobina, koproporfiryny)
Obliczanie wskaźników ekspozycji :

Stężenie średnie ważone (C_w)- Suma stężeń poszczególnych próbek * czas pobrania / podzielić na sumę czasu
Sumowanie działań toksycznych - przy narażeniu złożonym. Sumujemy W/NDS dla wszystkich substancji, W - wskaźnik ekspozycji dla poszczególnych substancji. Suma mniejsza równa 1.
Jednostki stężeń : mg/m3 = mikrogramy/ litr= ppm * m.cząsteczkowa/v
Bezpieczeństwo chemiczne - interdyscyplinarne działanie mające na celu zapobieganie i ograniczanie szkodliwego wpływu substancji chemicznych na zdrowie człowieka i stan środowiska
Ryzyko - oczekiwana lub rzeczywista częstość wysptępowania określonego szkodliwego efektu zdrowotnego w warunkach narażenia na czynnik chemiczny lub inny stanowiący zagrożenie dla człowieka.

Ryzyko bezwzględne (rzeczywiste) - częstość występowania efektów szkodliwych pod wpływem szkodliwego czynnika
Ryzyko dodane - różnica pomiędzy ryzykiem bezwględnym a ryzykiem wynikającym ze spontaniczych zjawisk chorobowych populacji
Ryzyko dopuszczalne - określone prawdopodobieństwo wystąpienia choroby lub innych zaburzeń zdrowotnych w skutek narażenia, jakie może być zaakceptowane przez człowieka, społeczeństwo.
Ryzyko akceptowane - prawdopodobieństwo wystąpienia choroby lub uszkodzenia akceptowana przez jednostkę.
CAS - numer identyfikacji chemicznej nadawany dla każdej substancji przez Chemical Abstract Service, enancjomery mają różne numery, różne formy krystaliczne ten sam. Ma do 10 cyfr, podzielonych na 3 części, pierwsza część do 7 - 2 cyfry -1 cyfra. Można wyliczyć poprawność  mam na karteczce 
Lepiej sterować samolotem po alkoholu niż po marihuanie. Zaburzenia widzenia, poruszjace światła-po marihuanie:] Po obu opóźniona reakcja, zaburzenia koordynacji.
NOAEL - None observable adverse effect level - najwyższa dawka lub poziom narażenia przy której nie obserwuje się efektów toksycznych, szkodliwych dla zdrowia.
LOAEL - Lowest observed adverse effect level - najniższa dawka przy której zaobserwowano efekt szkodliwy dla zdrowia.
Różnica NOEL i NOAEL - NOEL - no observed efect level - dawka nie wywołuje żadnego efektu biologicznego, mniejsza, NOAEL - dawka nie wywołująca efektów toksycznych
Dawka referencyjna (Rf D) - oszacowane dzienne narażenie populacji ludzkiej (z uwzględnieniem grup wrażliwych), które nie powinno spowodować wystąpienia szkodliwych skutków w ciągu całego życia. Rf D = NOAEL / (UF_1-4 * D) gdzie UF to współczynnik bezpieczeństwa (1000/100/10 razy niższa dawka). Wyrażane w mg/ kg m.c./ dzień
CDI - chronic daily intake - dzienne pobranie np w zanieczyszczeniach żywności, powietrza, wody, dzieci w piaskownicy zjedzą piasek itp.. Trudny do policzenia parametr. Jednostka mg/ kg m.c. / dzień
HQ - Iloraz zagrożenia - stosunek dziennego pobrania do dawki referencyjnej, powinien być mniejszy niż 1. HQ = CDI/ Rf D
HI - wskaźnik zagrożenia - hazard index - suma wartości ilorazów zagrożenia dla poszczególnych szlaków narażenia lub suma wartości wszystkich wskaźników narażenia, HI = HQ₁+ HQ₂.... powinien być mniejszy niż 1
Parametry wyrażane w mg/kg m.c. -LD 50 i inne LD.. Rf D i CDI - mg/kg m.c. / dzień
Symbole zagrożenia :

E - explosive - substancja wybuchowa
O - oxygen - substancja utleniająca
F - flamable - substancja wysoce łatwopalna
F+ - substancja skrajnie łatwopalna
T - toxic - substancja toksyczna
T + - substancja bardzo toksyczna
X_n - substancja szkodliwa
X_i- substancja drażniaca
C - substancja żrąca
N - niebezspieczne dla środowiska
Oznaczenia dla substancji T+ (LD 50 p.o. < 25 mg/kg) wg zawartości: T+ od 7 %; T 1 - 7%; Xn od 0,1 do 1 %
Oznaczenie dla substancji T (LD 25-200 mg/kg) : T ponad 25%, Xn 3-25%
Oznaczenie dla substancji Xn - Xn przy stężeniu od 25%
0,5% substancj toksycznej-jakim symbolem oznaczamy ? Nie oznaczamy (bo oznaczenie Xn od 3 %, jeśli byłaby to substancja bardzo toksyczna to byłoby oznaczenie Xn )
0,5 % substancji bardzo toksycznej - oznaczymy jako Xn
5% substancji toksycznej - jakim symbolem oznaczamy? Oznaczamy Xn. (Bardzo toksycznej oznaczamy T)
T+ - bardzo toksyczne wg nomenklatury UE, dawka LD 50 poniżej 25 mg/kg m.c.
T - toksyczne wg UE, LD 50 wynosi 25- 200 mg/ kg m.c.
Numery R - (risk) rodzaj zagrożenia

R45 - kancerogenne
R46 - mutagenne
R 47 - teratogenne
Numery S - (safety) warunki bezpiecznego stosowania

S1 - przechowywać w zamknięciu
S2 - chronić przed dziećmi
S3 - przechowywać w chłodnym miejscu
S4 - nie przechowywać w pomieszczeniu mieszkalnym
S12 - nie uszczelniać pojemnika
S15 - nie przechowywać w ciepłym miejscu
S27 - zdjąć natychmiast zanieczyszczone ubranie
S40 - po połknięciu skontaktować sie z lekarzem
S52 - nie używać wewnątrz pomieszczeń
Doping - użycie środka (substancji lub metody), który jest potencjalnie szkodliwy dla zdrowia zawodnika i/lub zdolny jest spotęgować jego wynik. Obecność w ciele sportowca zabronionych substancji lub dowód jej użycia.
Steroidy anabolizujące - szybkie powiększenie masy mięśniowej, uszkadzają narządy wewnętrzne, wątrobę, nerki, wywołują zmiany skórne i kontuzje mięśni, zaburzenia psychiczne (samobójstwa), rak prostaty w młodym wieku.
Środki dopingujące w sporcie - podział -

Środki pobudzające (amfetamina, efedryna, metyloefedryna)
Narkotyki (heroina, fentanyl, kanbinoidy)
Glukokortykosteroidy
Hormony i ich analogi - steroidy, testosteron erytropoetyna, insulina, kortykotropina, hormony wzrostu,
Alkohol
Beta-adrenolityki
Diuretyki
Krwiozależne, np sztuczne nośniki tlenu, zabiegi typu przetaczania własnej krwi
Doping genowy
Doping genowy - technologia polegające na wprowadzeniu modyfikacji genetycznej

nieudane próby wprowadzenia dodatkowego genu erytropoetyny,
gen IGF-1 - insulinopodobny hormon wzrostu ,
Myostatin knock-out - wyłączanie genu (np metylacja) umożliwia większy wzrost masy mięśniowej,
Geny powiększające masę mięśniową połączone z odpowiednim wektorem, aby wprowadzić do organizmu.
Zatrucia smiertelne alkoholami - najwięcej glikol etylenowy, potem etanol, metanol

Metanolem przy DL= 60 -250 ml  depresja OUN, kwasica,
Etanol DL = 300-400g, przy stężeniu 5 promili  depresja OUN, hipoglikemia, śpiączka, utrata przytomności, porażenie układu oddechowego i krążenia
Glikol etylenowy DL = 100g  kwasica metaboliczna, obrzęk mózgu, kwasica oddechowa, zaburzenia krążenia, uszkodzenia mózgu,
suchy alkohol - metakwalon - kiedyś jako środek nasenny,
Cyjanki - od razu należy podać odtrutkę, bardzo toksyczne, stosowane jako fumiganty,

Ostre zatrucie  zapaść, zatrzymanie oddychania, sinica, niedotlenienie tkanek
Mechanizm działania : inaktywacja enzymów oddechowych, zawierających metale (Cu, Fe, Zn) powstają bardzo trwałe kompleksy, najbardziej wrażliwa jest oksydaza cytochromowa.
wspolny mechanizm F CN S - hamowanie oksydazy cytochromowej, blokują procesy enzymatyczne, dla wszystkich jako odtrutkę należy podać - azotan amylu, azotan sodu, tiosiarczan sodu, błękit metylenowy 10-15 mg/kg m.c.
Czemu trzeba uważać na nalokson przy zatruciu opiatami - objawy zespołu odstawienia u osób uzależnionych? Krótko działa, dochodzi do ponownej morfinizacji? Obniża próg drgawkowy - może przyczynić się do wywołania napadu drgawek.
Podział pestycydów: (chemiczny)

Estry kwasów fosforowych (dichlorfos, malation)
Chlorowcopochodne aromatyczne (aldryna, DDT, linden)
Karbaminiany (karbaryl, primor, izolan)
Piretroidy syntetyczne (permetryna, cypermetryna, rozmetryna)
Pochodne kwasu chlorofenokysoctowego (2,4-D; 2,4,5,-T)
Dinitrofenole (dinitroortokrezol, dinoseb)
Związki bispirydylowe (parakwat)
Pochodne mocznika (monouron, diuron)
Ditiokarbaminiany (zineb, tiuram)
Środki biologiczne
Do zwalczania

ślimaków- moluskocydy
owadów - insektycydy
środki wabiące - atraktanty.
Herbicydy - przeciw chwastom
Fungicydy - przeciw grzybom
Mszycy - aficydy
Gryzoni - rodentycydy
Odstraszające - repelenty
Podział pestycydów ze względu na organizmy docelowe

Zoocydy

Insketycydy (owady) - (fosfoorganiczne, karbaminiany, polichlorowe, piretroidy,dinitrofenole)
Akarycydy (roztocza) (dinitrofenole)
Owicydy (jaja)(dinitrofenole)
Nematocydy (nicienie) (karbaminiany, estry kwasów fosforowych np karbofuran, oksamyl)
Aficidy (mszyce) (pirymikard - karbaminian)
Rodentocydy (gryzonie) (kwas fluorooctowy i jego pochodne)
Moluskocydy (ślimaki) (metaldehyd)
Atraktanty
Repelenty (etyloheksanodiol oraz dietylotoluamid (DEET))

Bakteriocydy
Herbicydy (karbaminiany, poch kwasu chlorofenoksyoctowego, dinitrofenole, związki bispirydylowe, pochodne mocznika)

Totalne
Wybiórcze
Modulatory wzrostu (inhibitory, stymulatory)

Fungicydy (karbaminiany, ditiokarbaminiany,chlorofenole, organiczne pochodne Hg i Sn)
Insektycydy fosfoorganiczne

silnie toksyczne, hamują nieodwracalnie acetylocholinoesterazę
Dichlorfos (DDVP), fenitrotion, trichlorfon, malation, paration.
Zatrucia doustne, przezskórne,
Objawy zatrucia: muskarynowe (ślinotok, poty, nudności, wymioty, bóle brzucha, bradykardia, brak łaknienia, zwężenie źrenic), nikotynowe (drżenie mięśni), ośrodkowe (wzrost pobudliwości, spadek ciśnienia aż do zapaści). W ciężkim zatruciu porażenie ośrodka oddechowego i uduszenie!
Przewlekłe narażeni nie prowadzie do kumulacji, ewentualnie kumulacji zahamowań AchE  neuropatie obwodowe
Etanol przyspiesza metabolizm pestycydów fosfoorganicznych
Odtrutka: oksymy np pralidoksym, serum z osocza AchE, atropina objawowo
Karbaminiany - np karbaryl, primor, izolan jako insektycydy, nematocydy, aficydy, fungicydy, herbicydy; mniej toksyczne od związków fosfoorganicznych, odwracalnie hamują AchE (karbamylacja), w zatruciu podać tylko atropinę. Podanie oksymów może nasilić ich toksyczność.
Związki chloroorganiczne

Aldryna, DDT, dialdryna, lindan, metoksychlor
Kumulacja, wysoka toksyczność środowiskowa,
Zatrucie - trucizny neurotropowe, drżenia, drgawki, zaburzenia neurologiczne (niedowłady, przykurcze mięśni), uszkodzenia wieloukładowe - nerki, wątroba, gromadzą sie w tkance tłuszczowej,
Starzenie kompleksu - dotyczy połączenia AchE i jej inhibitora, początkowo jest to odwracalne połączenie, które z czasem ulega starzeniu, ufosforylowany enzym ma trwale zahamowaną aktywność. Część insektycydów po połączeniu z AchE łątwo odłączają grupę alkilową, tworząc enzym monoalkilofosforylowany. Jest to tzw. Starzenie, taki kompleks nie ulega uczynnieniu.
Mechanizm aktywacji i dezaktywacji pestycydów fosfoorganicznych

Mechanizm działania polega na łączeniu z AchE trwale kowalencyjnie, początkowo tworzy się odwracalny kompleks enzym - inhibitor (reakcja z grupą hydroksylową seryny), ufosforylowany enzym starzeje się, tworząc trwałe połączenie. Związki zawierające tlen - bezpośrednio, zwiazki zawierające siarkę - po utlenieniu i dołączeniu tlenu.
Reaktywacja enzymu moze zajść po podaniu odtrutki - oksymu. Oksym łączy się z resztą fosforanową, uwalniając czynną AchE. Oksymy nie mają zdolności do ponownego uczynnienia enzymu w formie zdealkilowanej (starzenie się kompleksu) dlatego ważne jest szybkie zastosowanie oksymów.
Piretroidy - z Chrysantemum pyretrum np aletryna, permetryna, cypermetryna, rozmertryna. Syntetyczne pochodne są światłotrwałe. Trucizny neurotropowe, naruszają homeostazę Ca, hamują aktywność ATPaz Ca i Mg, zmieniają stężenie amin katecholowych i korykosteroidów.
Herbicydy - teratogenne, rakotwórcze, uczulające,

Pochodne kwasu chlorofenoksyoctowego np 2,4-D; 2,4,5-T - Zatrucie - apatia, depresja, drgawki kloniczne, śpiączka; śmierć w wyniku migotania komór.
Pochodne dinitrofenolu - dinitroortokrezol (DNOC) i dinoseb.  rozprzęganie oksydacyjnej fosforylacji
Pochodne dipirydylowe np parakwat, dikwat. - hamują wzrost roślin, rozkładają chlorofil, zahamowania procesów oddychania rośliny,  powodują wytwarzanie wolnych rodników, procesy peroksydacyjne uszkadzają organizmy
Pochodne mocznika - diuron, monouron; mają długi okres zalegania w glebie,
Pochodne kwasu karbaminowego
Nawyk (przyzwyczajenie) - pragnienie przyjęcia substancji, ale nie przymus; zależność psychiczna ograniczona, niewielka lub brak tendencji do zwiększania dawki, brak uzależnienia fizycznego i objawów abstynencji, brak szkodliwości społecznej
Narkomania - tradycynie określenie uzależnień od wszystkich substancji chemicznych (poza etanolem).
Toksykomanie - nawyk do stałego lub okresowego przyjmowania substancji chemicznych o szkodliwym działaniu na organizm, w wyniku czego rozwijają się zatrucia przewlekłe i może rozwijać się uzależnienie psychiczne, fizyczne, społeczne.
Nałóg (uzależnienie) - przymus użycia danego środka, zależnośc psychiczna i fizyczna, tendencja do zwiększenia dawki, szkodliwy wpływ na jednostkę i jej otoczenie.
Zależność psychiczna - niepohamowane pragnienie przyjęcia środka w celu wprowadzenia się w stan uspokojnia lub euforii.
Uzależnienie fizyczne - stan patologiczny wywołany przez powtarzalne podawanie leków lub środków chemicznych , który ujawnia sie przy odstawieniu leku (substancji) lub zmniejszeniu dawki lub zastosowania antagonisty jako zespół objawów abstynencji. Zespół abstynencji wiąże sie ze zmianami metabolizmu komórek.
Tolerancja krzyżowa - heroina i morfina, pomiędzy różnymi barbituranami, barbiturany lub inne środki sedatywne (glimid, metakwalon) i alkohol, LSD i halucynogeny
Tolerancja - zmniejszenie wrażliwości na lek lub substancję, w skutek reakcji organizmu (farmakokinetyczna - indukcja enzymów mikrosomalnych, farmakodynamiczna - regulacja ilości receptorów, down-regulation przy intensywnym pobudzaniu). Może ale nie musi wystąpic.
Potencjał uzależnienia barbituranów - długo działające bardziej uzależniają.
Długotrwałe stosowani benzodiazepin - objawy somatyczne - choroba trankwilizatorowa : agranulocytoza, wyniszczenie, spadek masy ciała, obrzęki, zapaść.
Typy uzależnień:

Morfinowy (opium, heroina, morfina, )
Barbituranowy i alkoholowy (benzodiazepiny, inne anksjolityki i nasenne)
Psychostymulujące (amfetamina)
Cannabis (haszysz, marihuana)
Kokainy
Halucynogenny (LSD, psylocybina, meskalina, ketamina, MDMA = ekstazy)
Khat (katyna, przetwory Catha edulis)
Rozpuszczalników lotnych (trichloroetylen = TRI, benzyna, toluen, aceton, butapren, kleje i inne rozpuszczalniki)
Wykaz środków odurzających: substancje, których obrót jest kontrolowany

Prekursory

I-R - prekursory służące tylko i wyłącznie do produkcji narkotyku - fenyloaceton, kwas lizergowy, efedryna
IIA-R - substancje kontrolowane, o małym potencjale użycia do produkcji narkotyków - eter, piperydyna, nitroetan
IIB-R - powszechnie dostępne, nieznaczny potencjał użycia do produkcji narkotyków - aceton, toluen, nadmanganian potasu

Odurzające

I-N - substancje o dużym potencjale uzależnieniowym - morfina, kokaina, fentanyl
II-N - substancje o średnim potencjale uzależnieniowym - kodeina
III-N - substancje o nieznacznym potencjale uzależniania - dihydrokodeina
IV-N - substancje o małym potencjale uzależnieniowym - marihuana, haszysz,

Psychotropowe

I-P - duży potencjał nadużywania, brak uznango zastosowania medycznego - LSD, dimetylotryptamina, MDMA, meskalina
II-P - duży potencjał nadużywania, niewielkie uznane zastosowanie medyczne - amfetamina, fencyklidyna
III-P - potencjał nadużywania, istotne uznane zastosowanie medyczne - buprenorfina, flunitrazepam, cyklobarbital,
IV-P - mały potencjał nadużywania, istotne uznane zastosowanie medyczne - diazepam, alprazolam, fentermina,
śmierć noworodka przez matkę "po morfinie" - zespół abstynencji, śmiertelność 96%
Dlaczego drwale przyjmują morfinę - żeby nie wpaść w szok i nie czuć bólu jak sobie odetną rękę... ?
Halucynogenne środki:

Pochodne tryptaminy (adrenergiczne) - pochodne alkilotryptaminy (allfa-metylotryptamina, N,N-dimetylotryptaina), pochodne allilohydroskytryptaminy (psylocybina, psylocyn, ropucha Bufo marinus - bufotenina)
pochodne fenyloalkiloaminy- meskalina (kaktus meksykański)
podgrupa amfetaminy (amfetamina, metamfetamina, benzfetamina)
pochodne cholinergiczne (skopolamina)
LSD - składnik sporyszu (poch. fenyloaklikoaminy)  zmienione poczucie kształtów i kolorów, niewyraźne postrzeganie całości i większy kontrast, zaostrzenie słuchu, uczucie obcości ciała, wizje wzrokowe, pogorszenie zdolności osądu,
Amfetamina-objawy abstynencji - toskyczne psychozy, wyczerpanie, długi sen, depresja, rozdrażnienie, głód, senność, psychozy, iluzje, agresywność, majaczenia, paranoje,
Przy amfetaminie najszybciej pojawia się... uzależnienie psychiczne. ?
Marihuana - utrata zdolności koordynacji, i osądu, poczucie wszechmocy, pożadanie emocji, wydłużony czas reakcji, niewłaściwe zachowania, pozorny ruch nieruchomych źródeł światła,
meskalina - kaktus meksykański = Lophohora williamsi, peyotl- „guziki” z kaktusa, proszkowane lub nalewka - `meska' ;
psylocyna - grzybki Psylocybe mexicana; muchomor syberyjski - syberia, odwar lub wysuszone kawałki do żucia, wesołość, gadatliwość, halucynacje; katyna - plw arabski, liscie do zucia,
Kokainiści z Europy i Ameryki południowej: Ameryka 30-40 mg/dobę żują liście, dobrze się wchłania, omija wątrobę; Europa 300-400 mg. Głównie donosowo, doustnie, podskórnie lub dożylnie, inna farmakokinetyka
Zawartość delta THC - kanabinoli - w nawiasie z wykładu, pogrubione wg książki

Zmyłka - opium lub kompot 0 %
olej haszyszowy 50% (do 70%),
marihuana (papierosy z konopii) 2-6% (1-8 %),
haszysz (szczyty roślin kwitnących z żywicą/olejkiem) 12 % i wiecej (35-50 %),
charas (sproszkowana żywica w bryłkach) 80-90 %
podobieństwa GHB, GBL ketaminy i fluronitrazepamu - pigułki gwałtu (GBL i 1,4- butanodiol przekształcają się w organizmie w GHB, flunitrazepam - lek nasenny, ketamin - stosowana do znieczulenia ogólnego), mogą wywołać stany nieświadomści, oszołomienie, uspokojenie, działanie amnestyczne, depresyjne na OUN, wywołują senność, dobrze i szybko przenikają do OUN
Cechy wspólne GHB i GBL - kwas gammahydroksymasłowy (GHB) i lakton kwasu gammahydroksymasłowego (GBL) - działają depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, stymulują wydzielanie dopaminy, działają na układ gabaergiczny, silniejsze działanie przy połączeniu z etanolem (lub na pusty żołądek) wywołuje sedacje, sen, może doporowadzic do śpiączki, wywołują uzależnienie fizyczne i psychiczne,

GHB - bezbarwny, bez zapachu i smaku, dobrze rozpuszczalny w wodzie. Wywołuje stan skrajnej sedacji, częściową lub całkowitą utratę przytomności i niezdolność do podejmowania decyzji. Osoba, której podano kwas gamma-hydroksymasłowy, staje się zupełnie bezradna i może być obiektem działań przestępczych, np. kradzieży lub gwałtu, praktycznie bez możliwości podjęcia obrony. Związek ten wywołuje również okresową amnezję, a więc niepamięć wydarzeń i osób w tych wydarzeniach uczestniczących.

GBL - lakton kwasu gammahydroksymasłowego

w organizmie ludzkim łatwo przekształcają się w GHB, powodując wzrost jego stężenia we krwi i w mózgu. Lakton kwasu gamma-hydroksymasłowego jest bezbarwną, oleistą cieczą, dobrze rozpuszczalną w wodzie i alkoholu. Jest on sprzedawany jako środek wywołujący sen, uwalniający hormon wzrostu, zwiększający aktywność seksualną oraz wydolność fizyczną, a także łagodzący stany depresyjne

Fenacetyna - środek przeciwbólowy, poprawia samopoczucie, aż do działania euforyzującego, przy długotrwałym stosowaniu wywołuje bóle głowy, co zwiększa jej branie błędne koło! Długo rozwija się zależność psychiczna i fizyczna. Wywołuje: bóle głowy, zubożenie osobowości, stepienie uczuć, utrata zainteresowań, wrażliwość i wybuchowość, częste zmiany nastroju. Nagłe odstawienie wywołuje zespół abstynencji: niepokój, pustka w głowie, bóle głowy, potliwość, rozdrażnienie, biegunki lub zaparcia. Znaczne spożycie (5 kg ) wywołuje: martwicę brodawek nerkowych, nefropatie, methemoglobinemie, zaburzenia wątroby.
Po jakich lekach nie mozna prowadzic samochodu -

benzodiazepiny, barbiturany i inne leki nasenne (senność, spowolnienie reakcji, niepokój),
leki przecidepresyjne, esp poczatek działania (senność, zaburzenia widzenia, zawroty głowy),
leki przeciwpadaczkowe
neuroleptyki (hamująco na OUN, upośledzenie koncentracji),
przeciwhistaminowe, esp 1 generacji (senność, sedacja, zaburzenia koordynacji ruchowej),
leki przeciwwirusowe (pobudzenie, zawroty głowy, bóle mięśniowe)
leki przeciwnadciśnieniowe (klonidyna, metyldopa, propranolol, działają psychodepresyjnie)
leki moczopędne (zmiany pobudliwości zakończeń nerów ruchowych)
okulityczne,
insuliny (ryzyko hipoglikemii i zaburzeń świadomości),
leki psychopobudzające (nadmierne pobudzenie, zabużenia koncentracji, niepokój)
silne leki przeciwbólowe (uspokajająco na OUN),
zastrzyki przeciwbólowe (lekkie otępienie lub nadpobudliwość ) i tabletki przeciwbólowe (spowolniają szybkość reakcji i sprawność umysłową)

Zatrucie i działanie Hg

Mechanizm - łączą się z grupami SH
Zatrucie drogą oddechową - pary rtęci - podrażnienie dróg oddechowych, zapalenie oskrzeli i oskrzelików, śródmiąższowe zapalenie płuc, uszkodzenie OUN, niewydolność oddechowa,
Doustne zatrucie ostre - pieczenie w przełyku, ślinotok, metaliczny posmak, krwawe biegunki, ból brzucha, bolesne parcie, uszkodzenie nerek, bezmocz, wydalanie Hg przez gruczoły potowe powoduje zapalenie skóry - dermatidis mercurialis, przez ślinianki - stomatitis mercurialis
Zatrucie przewlekłe: osłabienie, bóle głow i kończyn, ślinotok, wysychanie jamy ustnej, zapalenie dziąseł i błony śluzowej, wypadanie zębów, drżenia palców i kończyn, zaburzenia osobowości, parestezje, ataksja, drętwienie języka, zaburzenia słuchu, mowy, mrowienie kończyn, zaburzenia snu, upośledzenie koncentracji i pamięci, zmiany nastrojów,
Zatrucie i działanie As

Utrata masy ciała, duszność, sinica, hemoliza, skóra i błony ciemnobrunatne, żółtaczka, uszkodzenie nerek : mocz ciemonbrunatny, bezmocz
Rakotwórczy
Zatrucie arszenikiem - objawy przed wszystkim od przewodu pokarmowego, uszkodzenie OUN, spadek ciśnienia
Zatrucie i działanie Pb -

działanie toksyczne : zablokowanie enzymów, połączenie z krwinkami, skrócenie życia erytrocytów, hamowanie produkcji hemu i hemoglobiny, zaburzenia układu krwiotwórczego, niedokrwistość, uszkodzenie układu nerwowego, nerek, zaburzenia od przewodu pokarmowego
zatrucie ostre - ołowica, encefalopatie, wymioty, biegunka, spadek ciśnienia, uszkodzenie nerek (krwiomocz, skąpomocz), uszkodzenie OUN, porażenie ośrodków oddechowego i naczynioruchowego
zatrucie przewlekłe - niedokrwistość, ogólne rozbicie , drażliwość, brak apetytu, wymioty, biegunki, bóle głowy, neuropatie, encefalopatie, zaburzenia szybkości przewodzenia, zmiany w mózgu, spadek IQ, zaburzenie psychiczne, zaburzenia wątroby, nerek, serca, nefropatie, rąbek ołowiczy, kolka ołowicza, rak płuc, nerek, pęcherza, układu oddechowego
Rakotwórczy.
Zatrucie i działanie Cd

Rozmiękcza kości, bóle kończyn, deformacje szkieletu
Zapalenie krtani, oskrzeli, płuc.
Niżyt żołądka i jelit, niewydolność krążenia,uszkodzenie nerek.
Zatrucie przewlekłe - zapalenie oskrzeli, górnych dróg oddechowych, rozedma płuc, uszkodzenie nerek, pękanie kości,
Rakotwórczy, embriotoksyczny, teratogenny!
Z jakimi białkami łączy się CO - hemoglobina, cyp 450 , oksydaza cytochromowa, cytochrom a, mioglobina,
Grupy 1-1-1,2-2-2
Jak martwica wpływa na nowotwory - przy procesie martwiczym, pojawia sie silny stan zapalny, co powoduje powstawanie wielu aktywnych metabolitów tlenowych, które uczestniczą w powiększaniu uszkodzeń i mogą wpływać na procesy nowotworzenia.
zatrucie śmiertelne - najwięcej leki (102), glikol etylenowy (39), etanol (33), metanol (16), pestycydy (15), CO (13), grzyby (10)
barbiturany ?
zależność psychiczna a fizyczna dla różnych związków,