Katarzyna Kozakiewicz Gdańsk 2003

Sekcja 43

Ćwiczenie 3

SPRAWDZENIE BŁĘDU INDEKSU

1. Cel i zakres ćwiczenia

Na ćwiczeniach zapoznaliśmy się z budową teodolitu, jego rektyfikacją oraz sprawdzaliśmy błąd koła pionowego, tzw. błąd indeksu.

Ćwiczenie wykonane było na hali WBWiIŚ. Podczas ćwiczenia używaliśmy teodolitu PZO Warszawa T - 30 Nr 5215.

Części składowe tedolitu:

• statyw - w formie trójnogu z metalową głowicą i otworem, przez który przechodzi tzw. śruba sercowa służąca do przytwierdzania instrumentu do statywu

• spodarka - z trzema śrubami poziomującymi (ustawczymi)

• limbus - poziomy krąg podziałowy

• alidada

• luneta

• libele:

• pudełkowa

• rurkowa

• kolimacyjna

• koło pionowe - służące do wykonywania pomiarów kątów pionowych

• śruby zaciskowe:

• lunety

• alidady

• śruby ruchu leniwego:

• lunety

• alidady

• śrubki rektyfikacyjne

• pionownik optyczny

Poziomowanie i rektyfikacja libel teodolitu:

Libelę pudełkową poziomujemy za pomocą nóg statywu (skracamy lub wydłużamy nogi). Następnie ustawiamy oś libeli alidadowej równolegle do dwóch śrub ustawczych, kręcąc nimi jednocześnie w przeciwnych kierunkach sprowadzamy pęcherzyk libeli do górowania. Obracamy alidadę o 180º, jeśli na libeli wystąpiła odchyłka pęcherzyka, to połowę odchyłki usuwamy śrubkami rektyfikacyjnymi libeli, a drugą kręcąc tymi samymi śrubami poziomującymi. Gdy libella jest zrektyfikowana to przystępujemy do dokładnego jej spoziomowania.

Ustawiamy libelę równolegle do dwóch śrub, jest ona w poziomie. Następnie obracamy alidadę o 90º. Całe wychylenie usuwamy trzecią śrubą ustawczą. Libela w każdym położeniu powinna być w poziomie. Sprawdzamy libelę pudełkową. Pęcherzyk libeli nie będzie górował, ponieważ ruszaliśmy śrubami poziomującymi. Błąd naprawiamy jej śrubkami rektyfikacyjnymi.

2. Opis przebiegu ćwiczenia

Ustawiliśmy teodolit na stanowisku. Wycelowaliśmy do wysoko położonego punktu. Po

zablokowaniu instrumentu, dokładnym ustawieniu środka krzyża nitek śrubami ruchu leniwego na punkcie, spoziomowaniu libeli kolimacyjnej śrubą kolimacyjną dokonaliśmy odczytu. Teodolit znajdował się w I położeniu lunety (koło pionowe po lewej stronie). Następnie zwolniliśmy zacisk lunety i alidady, obróciliśmy lunetę przez zenit i obróciliśmy alidadę dookoła pionowej osi instrumentu i ponownie wycelowaliśmy do tego samego punktu, analogicznie powtarzając czynności dokonaliśmy odczytu. Teodolit znajdował się w II położeniu lunety (koło pionowe po prawej stronie).

3. Wyniki pomiarów:

- d₁ - odczyt w I położeniu lunety

- d₂ - odczyt w II położeniu lunety

d₁=66º46'

d₂=293º18'

d₁+d₂=360º04'

d₁'=66º46'-0,02=66º44'

d₂'=293º04'=0,02=293º16'

d₁'+d₂'=66º44'+293º16'=360º00'

4. WNIOSKI:

Jeżeli po zsumowaniu otrzymalibyśmy 360º, błędu indeksu by nie było. Nasz błąd wyniósł

2', przy kolejnych pomiarach należy go zawsze uwzględniać (od otrzymanych odczytów odejmować dwie minuty), lub też pozbyć się go: koło pionowe nastawić na poprawny wynik, odchył libeli kolimacyjnej usunąć za pomocą jej śrubek rektyfikujących.

---