Na temat ADHD można spotkać wiele opracowań. Niemal wszystkie skupiają się na diagnozie, mniej jest natomiast opracowań dotyczących terapii dziecka
Na temat ADHD czyli Zespołu Nadpobudliwości Psychoruchowej można spotkać wiele opracowań. Niemal wszystkie skupiają się na diagnozie, mniej jest natomiast opracowań dotyczących terapii dziecka w kontekście nauki szkolnej.
Na czym powinna polegać pomoc i wsparcie dla uczniów nadpobudliwych ze strony nauczyciela, pedagoga i poradni psychologiczno-pedagogicznych? W przypadku dziecka z ADHD bardzo ważną sprawą jest postawiona wcześnie diagnoza a następnie podjęta terapia, która powinna być prowadzona w stosunku do całego środowiska rodzinnego dziecka. Obecnie jest wiele metod wspomagających rozwój dziecka. Trudno jest jednoznacznie określić jaka terapia jest najkorzystniejsza dla danego dziecka: indywidualna czy grupowa z elementami terapii poznawczo-behevioralnej.
Nie ma jednej metody skutecznej dla wszystkich dzieci. W swojej pracy terapeutycznej stosuję różne metody ukierunkowane na rozwój umiejętności społecznej kreowanie dobrych, pozytywnych doświadczeń społecznych. Najczęściej jest to kompilacja różnych metod z przewagą terapii behawioralnej. Terapia behawioralna została opracowana w oparciu o prawa uczenia się, zwłaszcza zasady warunkowania. Celem jej jest modyfikacja zachowania dziecka poprzez wygaszanie złych nawyków, a wzmacnianie dobrych przy wykorzystaniu systemu nagród i konsekwencji. Ważne jest wypracowanie takiego systemu oddziaływania, aby dziecko mogło uzyskać jak najwięcej nagród a jak najmniej regulaminowych ustalonych konsekwencji za niepożądane zachowania.
Dziecko nadpobudliwe charakteryzuje się dużą niecierpliwością w oczekiwaniu na postawiony cel działania, nie potrafi ono czekać na realizację wyznaczonego w odległym czasie celu- dlatego cel, do którego ma prowadzić działanie dziecka, nie powinien być zbyt odległy. Ważną sprawą jest uczenie finalizacji- konsekwentne przyzwyczajanie dziecka do kończenia każdego rozpoczętego zadania oraz stała kontrola i przypominanie o zobowiązaniach. Skutecznym czynnikiem terapeutycznym jest pochwała. Jest ona najskuteczniejszą formą wzmocnienia pozytywnego, dlatego należy ją stosować jak najczęściej i wykorzystywać w pracy szkolnej. Pochwały trzeba się uczyć. Poprzez pochwałę chcemy wzmacniać zachowania pożądane, dlatego chwaląc należy dokładnie opisać zachowanie dziecka, które zasługuje na pochwałę w taki sposób, aby pochwała była zachętą do powtarzania zachowania. Chwalić trzeba natychmiast, gdy dziecko zasługuje na pochwałę. Warto chwalić zauważone wszelkie oznaki starania i poprawy u dziecka. Pochwała powinna być szczera i spontaniczna pozbawiona krytyki lub ironii. Dla wielu nauczycieli uczenie się chwalenia jest niełatwym wyzwaniem. Pamiętajmy, że pochwała jest najskuteczniejszą formą wzmocnienia pozytywnego, dlatego stosujmy ją jak najczęściej. Jak oceniać zachowanie ucznia z ADHD?
Przy ocenie z zachowania powinno się brać obok postępu również jego i gotowość do współpracy. Nie powinno się jednak ucznia nadpobudliwego traktować inaczej niż innych uczniów. Uczeń ten nie może być przekonany o swojej bezkarności. Ważne jest tu przekonanie, że wszyscy uczniowie mają prawo liczyć na zrozumienie, wyrozumiałość i możliwość poprawy i od wszystkich wymaga się stosowania uprzednio przyjętych zasad zachowania.
Praca z dzieckiem nadpobudliwym jest trudna i czasochłonna. Celem jej jest pomoc w sprawnym funkcjonowaniu dziecka, mimo występujących trudności. Podczas nauki szkolnej nauczyciel powinien kilkakrotne sprawdzać postępy prac ucznia. Najbardziej pożądane byłoby umieszczenie ucznia z ADHD w mało licznej klasie, sprawdzanie, czy ma zapisane to, co zdane do domu, bądź dawanie kserokopii, lub wpinanie dla rodziców na tablicy na dole w szkole, co zadane. W czasie długiej pracy klasowej ważne jest zapewnienie dziecku przerwy. Wskazane byłoby dostarczenie uczniowi dodatkowego ruchu poprzez prowadzoną gimnastykę śródlekcyjną, posłanie po kredę, zmycie tablicy itp.
Postępowanie wobec ucznia z ADHD powinno skupiać się na bezpośredniej pracy zgodnie z zasadą „TU I TERAZ”. W klasie, gdzie uczą się dzieci z nadpobudliwością przejawiające deficyty uwagi dostosowanie metod edukacyjnych powinno polegać na likwidowaniu gazetek i „ozdobników”, które są przyczyną zaburzenia uwagi u tych uczniów. Ważne jest, aby uczeń siedział na lekcjach w zasięgu łatwego kontaktu z nauczycielem, który powinien się komunikować często z uczniem systemem znaków - jest to system pozawerbalnej komunikacji. Polecenia wydawane uczniowi przez nauczyciela powinny być krótkie i powtarzane wielokrotnie przy używaniu słów zamiennych. Uczeń z ADHD wymaga zachęcania do pracy - dobrze temu służy stawiania pytań uczniowi- dzięki temu można się- orientowanie się czy rozumie. Aby zachęcić dziecko do pracy, warto odwoływać się do wcześniejszych sukcesów dziecka. Praca powinna być oparta o indywidualizację i stosowane często pochwały i nagradzanie oraz wynikająca z konsekwencji
Dzieci nadpobudliwe często lepiej funkcjonują wzrokowo niż słuchowo. Uczeń taki prędzej dostrzeże gest niż usłyszy głos, bodźce słuchowe bardziej drażnią. Dlatego w pracy z dzieckiem nadpobudliwym trzeba dostarczać wielu różnorodnych bodźców wzrokowych skierowanych na określony temat. Warto wprowadzać w uczeniu dużą ilość bodźców wzrokowych z kolorami.
Dziecko nadpobudliwe słabo przenosi doświadczenia to znaczy, że może być poprawa jego funkcjonowania w domu a nie będzie poprawy w funkcjonowaniu w szkole. Lub będzie poprawa w funkcjonowaniu w szkole, ale nie będzie jej w kontaktach z rówieśnikami, rodzeństwem, w domu. Ważne jest ustalenie gdzie i na ile nasza interwencja jest skuteczna.
Wszelkie systemy przypominania, naklejki, kalendarze, naklejki „zamknij drzwi”, „umyj zęby”, organizujące codzienną aktywność dziecka, wydawanie krótkich poleceń, dzielenie zadań na mniejsze etapy - ułatwianie życia
Podczas nauki szkolnej nauczyciel powinien kilkakrotne sprawdzać postępy prac ucznia. Najbardziej pożądane byłoby umieszczenie ucznia z ADHD w mało licznej klasie, sprawdzanie, czy ma zapisane to, co zdane do domu, bądź dawanie kserokopii, lub wpinanie dla rodziców na tablicy na dole w szkole, co zadane. W czasie długiej pracy klasowej ważne jest zapewnienie dziecku przerwy, gimnastyka śródlekcyjna, posłanie po kredę, zmycie tablicy itp.
Bardzo ważną osobą wspierającą ucznia z ADHD na terenie szkoły może okazać się pedagog lub psycholog szkolny. Zadania dla pedagoga i psychologa w szkole powinny być skierowane na pracę doradcy, a nie „strażaka gaszącego pożary”. Pedagog lub psycholog powinien być koordynatorem wspierającym dziecko nadpobudliwe na terenie szkoły. Zadaniem jego jest przecież podejmowanie działań zapobiegających niewłaściwym zachowaniom, konsultowanie „trudnych przypadków”, krzewienie psychoedukacji dla domu i w szkole.
Nie można jednak mówić o terapii dziecka na jednej płaszczyźnie kontaktów. Terapia jest skuteczna, gdy konsekwentnie stosowana w głównych płaszczyznach kontaktu dziecka: w domu i w szkole. W procesie terapeutycznym rodzice są najważniejszymi partnerami w terapii dziecka. Do szerokich oddziaływań terapeutycznych warto włączyć całe środowisko rodzinne oraz z najbliższego otoczenia dziecka. Niech wszyscy wiedzą, że pochwała i konsekwencja są najlepszymi metodami wychowawczymi. Ważne jest uświadomienie społeczeństwu, że dziecko z ADHD z natury nie jest agresywne a jego zachowanie nie jest winą samego dziecka, jego rodziców czy nauczycieli. Zachowania o charakterze agresywnym są odpowiedzią na niewłaściwe traktowanie. U ok. 25% dzieci z ADHD współwystępuje dysleksja. Takie dzieci wymagają obok behawioralnej- terapii pedagogicznej.
Na koniec warto podkreślić wiele pozytywnych cech, które charakteryzują osoby z ADHD. Są to:ciekawość życia, kreatywność, wrażliwość i delikatność. Mają one tak zwane „dobre serce”, potrafią myśleć niekonwencjonalnie, mają zdolności do grafiki komputerowej, często uzdolnienia manualne, bywają sprawni motorycznie. Dzieci te mają mnóstwo energii, potrafią robić wiele rzeczy naraz, chętnie pomagają innym. Są radosne i entuzjastyczne, wrażliwe i towarzyskie. Szybko wybaczają, są dociekliwe, gotowe do rozmowy, wiele rzeczy robią intuicyjnie.
Uważa się, że wiele wybitnych osób ze świata polityki, nauki i kultury - to osoby z ADHD. Wymienia się, między innym, nazwiska takie , jak: Thomas Edison, Albert Einstein, Salvadore Dali, John F. Kennedy oraz Dastin Hoffman i wielu innych. W Polsce,śród współcześnie znanych, „medialnych”osób do ADHD przyznają się: Joanna Szczepkowska i Szymon Majewski.
Dr Teresa Wejner
Data publikacji: 2007-05-18