Barbara Ratajczyk

Przedmiot: nauczanie początkowe

Uczenie polisensoryczne
w edukacji i terapii dziecka dyslektycznego

Artykuł opublikowany w specjalistycznym serwisie edukacyjnym http://awans.szkola.net/

UCZENIE POLISENSORYCZNE

W EDUKACJI I TERAPII

DZIECKA DYSLEKTYCZNEGO

Uczenie się w dość szerokim ujęciu S. Baleya to proces prowadzący do modyfikacji zachowania jednostki w wyniku jej uprzednich doświadczeń. Takie ujęcie przewiduje możliwość uczenia się w każdej „dziedzinie” - nie tylko

w zakresie zdobywania wiedzy czy umiejętności , ale także w każdej „dziedzinie” zachowania ludzkiego.

Uczenie się zakłada konieczność istnienia pamięci, czyli zdolności do tworzenia się i magazynowania śladów uprzednich doznań i reakcji. Termin pamięć rozumiemy jako właściwość funkcjonalną układu nerwowego, polegającą na przechowaniu śladów dawnych doświadczeń, a więc jako zdolności do uczenia się.

Pamięć i uczenie się to dwie strony tego samego procesu przyswajania przez organizm nowych doświadczeń . Pamięć to zdolność organizmu do przechowywania tych doświadczeń, a uczenie się jest przejawem tego przechowywania w zachowaniu się organizmu.

Stefan Szuman jako pierwszy w polskiej psychologii zwrócił uwagę na procesy formowania rzeczywistości przez dzieci, zwłaszcza na rozwój spostrzegania, mowy, myślenia.

Ziemowit Włodarski zajmował się rozpoznawaniem przez dzieci rozmaitych cech przedmiotów, jak barwa, kształt, wielkość. Zwrócił uwagę na zależność pamięci od właściwości poszczególnych analizatorów. Badania dotyczyły trwałości śladów pamięciowych wrażeń wzrokowych, słuchowych

i kinestetycznych. Wynika z nich, że nie ma korelacji między wynikami dotyczącymi trwałości śladów pamięciowych tych trzech rodzajów wrażeń.

W związku z tym dziecko nie jest w stanie automatycznie reagować prawidłowo na bodźce.

Nauczanie polisensoryczne jest nauczaniem poprzez jednoczesne wykorzystywanie zmysłów, które pozwalają ukazać mocne strony dziecka. Ścisła współpraca czynnościowa wszystkich zmysłów powoduje, że tworzą one jeden układ narządów zmysłów. Aby wszystkie narządy zmysłów działały zgodnie i harmonijnie muszą przejść długą i skomplikowaną drogę, polegającą na stopniowym uczeniu się , wytwarzaniu coraz większego i pełniejszego współdziałania, czyli integracji we wspólnej pracy.

Istnieje jednak wiele czynników i zagrożeń powodujących, że rozwój integracji może zostać zaburzony. Może to się stać na każdym z kolejnych etapów rozwoju tej integracji. Nie wytwarza się wówczas właściwa podstawa, na której dziecko mogłoby budować dalsze, coraz bardziej złożone umiejętności psychoruchowe. Dotyczy to również mowy oraz zdobywania wiedzy szkolnej.

Uczenie dokonuje się na podstawie informacji docierających poprzez narządy zmysłów do naszego układu nerwowego. Są ludzie, którzy uczą się słuchając, inni lepiej zapamiętują to, co widzą. Są i tacy, którzy wykorzystują różne kombinacje zmysłów, by się uczyć. Muszą oni widzieć, słyszeć, robić notatki, dotykać, smakować. Dzieci z trudnościami w uczeniu się mają problem zarówno z uczeniem się wzrokowym i słuchowym. Dla niektórych z nich uczenie polisensoryczne, a więc oparte na kombinacji wielu zmysłów, jest najbardziej korzystne.

Nauczaniem polisensorycznym zajmowali i zajmują się naukowcy tacy jak: Jean Ayres, Violet F. Maas, Berge Manco, M.A.R. Lampreia, M-me Curtat, A. Diath, J. Siwkiewicz, J. Sochańska, B. Zakrzewska, J. Markiewicz, M. Bogdanowicz, W. Loebel, B. Kaja, J. Jastrząb.

W nauczaniu tym stosuje się wiele technik poprawiających zapamiętywanie. Wykorzystuje się tu metody takie jak: Metoda Dobrego Startu, Alfabet Piosenek, Śpiewane Litery, Metoda V. Sherborne.

Przykładowe zajęcia, w których wykorzystane zostało nauczanie polisensoryczne:

I Blok tematyczny: „Dary jesieni”

Cele:

- posługiwanie się liczebnikami porządkowymi

- ćwiczenie funkcji wzrokowej, słuchowej, koordynacji wzrokowo- słuchowo-ruchowej, płynności ruchów ręki;

Pomoce:

• zagadka graficzna

• kolorowa kreda

• wiersz pt. „Kto powie” - M. Czerkawskiej

• elementy do tablicy: kosz, owoce, cyfry

• nagranie piosenki „Jesienią, jesienią sady się rumienią”

• kolorowe liście

• koszyczki dla dzieci

• skrzydlaki klonu, żołędzie, kasztany

• tacki z piachem

• tablica

Przebieg zajęć:

1. Zagadka graficzna „owoce”- odnajdywanie cyfr od 1 do 6

• pola oznaczone cyfrą 4 - kolorujemy na czerwono

• pola oznaczone cyfrą 5 - kolorujemy na żółto

• pola oznaczone cyfrą 6 - kolorujemy na fioletowo

• pola oznaczone cyfrą 2 - kolorujemy na zielono

• pola oznaczone cyfrą 3 - kolorujemy na brązowo

2. Nauczyciel recytuje wiersz M. Czerkawskiej pt. „Kto powie”:

Przez sad idzie mały Maciuś,

śmieje się do słonka,

a tu pac! - czerwone jabłko

rzuca mu jabłonka.

Podniósł jabłko, idzie dalej,

a wtem obok dróżki

pac, pac - co to? Stara grusza

zrzuciła dwie gruszki.

Podniósł Maciuś żółte gruszki,

Bardzo jest szczęśliwy.

Znów pac, pac, pac - trzy śliweczki

spadły z gęstej śliwy.

Niesie Maciuś jabłko, śliwki

gruszki co się złocą.

Kto z was powie Maciusiowi,

ile ma owoców?

3. Dzieci określają:

• ile jabłek spadło z jabłoni?

• ile gruszek spadło z gruszy?

• ile śliwek spadło ze śliwy?

• Nauczyciel umieszcza sylwety owoców w koszu na tablicy i podpisuje je cyframi

• Dzieci piszą w powietrzu cyfry:

1, 2, 3, w:

• powietrzu paluszkiem

• nogą na podłodze

• paluszkiem po stole

• po piasku w tacce

• Następnie dzieci określają ile wszystkich owoców jest w koszu

i ćwiczą pisanie cyfry 6 j.w. Nauczyciel podpisuje owoce cyfrą 6.

4. Śpiewanie piosenki „Jesienią” M. Konopnickiej.

Jesienią, jesienią, sady się rumienią,

Czerwone jabłuszka pomiędzy zielenią.

Czerwone jabłuszka, złociste gruszeczki,

Świecą się jak gwiazdy pomiędzy listeczki.

Pójdę ja się pójdę pokłonić jabłoni,

Może mi jabłuszko w czapeczkę uroni.

Pójdę ja do gruszy nadstawię fartuszka,

Może w niego spadnie jaka śliczna gruszka.

Jesienią, jesienią, sady się rumienią,

Czerwone jabłuszka pomiędzy zielenią.

5. Dzieci podchodzą do tablicy i w czasie śpiewu rysują znaki graficzne w rytm melodii.

Dzieci zmieniają się tak , aby wszystkie mogły rysować znaki graficzne.

6. Dzieci siadają do stolików.

Rozpoznawanie owoców:

• Po smaku przy zamkniętych oczach

• Po zapachu przy zamkniętych oczach

• Po dotyku przy zamkniętych oczach

I I ĆWICZENIA

Śpiewanie piosenki:

Poszła Ola na spacerek

na słoneczko, na wiaterek.

A tu lecą jej na głowę

liście złote i brązowe.

1. Zabawa ruchowa nawiązująca do treści piosenki .

1. Dzieci pokazują ruchem treść piosenki

2. Ćwiczenia ortofoniczne - naśladowanie wiatru („sz”- głośniej, ciszej )

2. Ćwiczenia słuchowo - ruchowe

Wystukiwanie rytmu na pudełku, śpiewając piosenkę.

3. Ćwiczenia ruchowo - słuchowo - wzrokowe.

1. Próba odtworzenia ruchem rytmu piosenki, ręce uniesione (przytupywanie, chodzenie w miejscu, naśladowanie uginających się gałęzi, przebieranie palcami - ruch naśladujący opadanie liści).

2. Demonstracja wzoru graficznego.

-

-

-

-

3. Wodzenie palcem po wzorze.

4. Odtwarzanie wzoru z planszy - ręką w powietrzu. Wszystkie dzieci śpiewają piosenkę i kreślą w powietrzu wzór ręką, stojąc przed tablicą ze wzorem.

5. Odtwarzanie wzoru z pamięci - po zdjęciu planszy ze wzorem dzieci wykonują poprzednie ćwiczenie z pamięci, kreśląc wzór ręką w powietrzu, a następnie nogą na podłodze i jednocześnie śpiewają piosenkę.

6. Odtwarzanie wzoru palcem na powierzchni stołu - dzieci siedzą przy stolikach, kreślą wzór palcem i śpiewają piosenkę.

7. Odtwarzanie wzoru palcem na tacy z kaszą.

8. Odtwarzanie wzoru markerem na dużym arkuszu papieru.

9. Odtwarzanie wzoru pędzlem i farbą plakatową na kartkach z bloku rysunkowego A4.

10. Omówienie wykonanych prac (wspólnie z dziećmi), wyszukiwanie błędów.

11. Wielokrotne odtwarzanie wzoru ołówkiem w postaci szlaczka -

w czystym zeszycie - podczas śpiewania piosenki.

Zakończenie ćwiczeń:

Instrumentacja piosenki - śpiewanie piosenki z jednoczesnym odtwarzaniem rytmu na instrumentach perkusyjnych: bębenek, talerze, trójkąty, kołatka, grzechotka, dzwonki, cymbałki.

1

8

---