Podaż

Podaż (ang. supply) danego dobra to ilość tego dobra zaoferowana przez produ­centów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie.

Podstawowe PRAWO Podaży mówi, że gdy cena danego dobra rośnie (maleje), ro­śnie (maleje) również ilość dóbr dostarczonych na rynek przez producentów, przy za­łożeniu ce­teris paribus (przy pozostałych wielko­ściach stałych).

Zależność między ceną danego dobra, a jego podażą jest jednokierun­kowa.

KRZYWA PODAŻY pokazuje, jakie ilości danego dobra producenci są skłonni za­oferować do sprzedaży przy różnych cenach w danym okresie. Krzywa podaży po­siada nachylenie rosnące - przy cenach wyższych sprze­dawcy są skłonni oferować na sprzedaż większe ilości dóbr niż przy cenach niższych.

P S

Q

P- cena, Q- wielkość podaży, S - podaż

Ekonomia wyróżnia:

• podaż indywidualną - odnoszącą się do jednego (indywidualnego) producenta

• podaż rynkową - odnoszącą się do wszystkich producentów danego dobra

DETERMINANTY PODAŻY

Do najważniejszych czynników (determinantów), które poza ceną danego dobra, mają wpływ na kształtowanie się podaży, należą takie pozace­nowe determinanty po­daży jak:

- ceny czynników produkcji (np. wysokość płac, opłaty za energię, czynsz, ceny materiałów i urządzeń, procent od pożyczonego kapitału itp.)
- czas, jakim dysponują producenci, aby wytworzyć odpowiednią do potrzeb rynku wielkość (skalę) produkcji;
- postęp techniczny
- poziom kosztów produkcji

- warunki finansowo-kredytowe
- warunki zaopatrzenia wytwórczego - czyli możliwości zdobywania no­wych ma­szyn, urządzeń i technologii
- zdolności przewidywania cen przez wytwórców

- liczba przedsiębiorstw w gałęzi
- możliwości wytwórcze
- popyt konsumentów
- cel działań przedsiębiorstwa
- interwencyjna polityka państwa
- pozostałe czynniki - takie jak: pogoda (szczególnie w rolnictwie w produkcji ro­ślinnej), import, eksport, polityka państwa itp.

KURCZENIE SIĘ I ROZSZERZANIE PODAŻY

Wielkość podaży danego dobra zmienia się przede wszystkim na skutek zmiany ceny. Możliwe są tu dwa przypadki:

• kurczenie się podaży (efekt spadku ceny)

• rozszerzanie się podaży (efekt wzrostu ceny)

P- cena, Q- wielkość podaży, S - podaż

W obu przypadkach mamy do czynienia z przesunięciem wzdłuż krzywej (nie zmienia się funkcja, tylko jej wartości). Zjawisko to jest analogiczne do kurczenia się i rozsze­rzania popytu - z tym, że następuje w przeciw­nym kierunku (wzrost ceny powoduje rozszerzenie podaży, ale kurczenie popytu).

WZROST I SPADEK PODAŻY

O wzroście lub spadku podaży mówimy wówczas, gdy następuje zmiana położenia krzywej podaży względem układu współrzędnych (analogicznie jak w przypadku wzrostu / spadku popytu). Wzrost lub spadek podaży jest spowodowany czynnikami innymi niż zmiana ceny danego dobra: np. zmianą cen innych dóbr czy wielkości kosztów produkcji.

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE WZROST PODAŻY

Wzrost podaży może zostać wywołany następującymi czynnikami:

WZROST PODAŻY

• ograniczenie kosztów produkcji

• korzystne zmiany cen innych towarów

• postęp technologiczny

• korzystne warunki atmosferyczne

• korzystne zmiany w polityce państwa (np. niższe opodatkowanie, sub­sydia).

P- cena, Q- wielkość podaży, S - podaż

CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE SPADEK PODAŻY

Spadek podaży może zostać wywołany następującymi czynnikami:

• wzrost kosztów produkcji

• niekorzystne zmiany cen innych towarów. niekorzystne warunki at­mosferyczne

• niekorzystne zmiany w polityce państwa (np. wyższe opodatkowa­nie, cofnięcie subsydiów)

P- cena, Q- wielkość podaży, S - podaż

W przypadku cen innych towarów bierzemy pod uwagę ceny dóbr, których podaż jest ze sobą powiązana - na przykład ropa naftowa i benzyna.

ELASTYCZNOŚĆ PODAŻY

Elastyczność podaży to miara zdolności producentów do dostosowywania wielkości podaży do zmiany ceny. Inaczej mówiąc, elastyczność podaży jest miarą wrażliwości podaży na zmianę ceny. Elastyczność podaży jest wyliczana z wzoru:

		% zmiana podaży
EPod	=
		% zmiana ceny

DETERMINANTY ELASTYCZNOŚCI PODAŻY

Elastyczność podaży jest uzależniona od dwóch czynników: czasu i wza­jemnej sub­stytucji czynników produkcji:

1. Elastyczność podaży jest tym większa, im dłuższy jest badany okres. 2. Elastycz­ność podaży jest tym większa, im większy jest stopień wzajemnej substytucji czynni­ków produkcji (im większe są możliwości dostosowania czynników produkcji do zmieniających się warunków).

W bardzo krótkim okresie podaż jest zwykle nieelastyczna.

USTALANIE CEN NA RYNKU

Ceny ustalane są przez rynek poprzez wzajemne oddziaływanie na siebie sił popytu i podaży. Cena jest INSTRUMENTEM DYSTRYBUCJI RZAD­KICH DÓBR - ry­nek dokonuje podziału ograniczonej podaży dóbr pomię­dzy tych, którzy są gotowi zapłacić najwięcej.

PUNKT RÓWNOWAGI - to taki stan, w którym podaż danego dobra równa się po­pytowi. W tej unikalnej sytuacji mamy do czynienia z równo­wagą rynkową, a cena określana jest mianem ceny równo­wagi.

P- cena, Q- wielkość podaży (popytu) , S - podaż, D - popyt,

CR - cena równowagi

Rysunek pokazuje wyznaczenie ceny równowagi - przy której podaż da­nego dobra jest równa popytowi na nie.

NADWYŻKA POPYTU I PODAŻY

Jeśli cena danego dobra C1 jest niższa od ceny równowagi CR, wówczas mamy do czynienia z nadwyżką popytu. Konsumenci są gotowi nabywać większą ilość dobra, w konsekwencji jego cena rośnie, to zaś powoduje wzrost podaży tego dobra.

Nadwyżka podaży występuje wówczas, gdy cena C2 jest wyższa od ceny równowagi CR. Producenci są wówczas zmuszeni do obniżenia ceny, by móc sprzedać swoje wy­roby, co powoduje wzrost popytu.

Powyższe procesy trwają nieustannie ustalając cenę równowagi rynko­wej (CR).

P- cena, Q- wielkość podaży (popytu) , S - podaż, D - popyt,

CR - cena równowagi

CENY MAKSYMALNE I MINIMALNE

Rząd może ustalać ceny maksymalne i minimalne, chroniąc w ten sposób konsumen­tów lub producentów.

CENY MAKSYMALNE

Zdarzają się dobra, których wytwarzana ilość jest mniejsza od zapotrze­bowania na nie i nie ma możliwości zastąpienia ich substytutami, a równo­cześnie znajdują się pod presją konieczności ich konsumpcji, np. mieszka­nia komunalne. Wówczas w interesie publicznym państwo wyznacza cenę maksymalną takiego dobra.

Ceny maksymalne są ustalane poniżej punktu równowagi (ceny rów­no­wagi), co po­woduje nadwyżkę popytu nad podażą. O dostępie do takich dóbr decyduje wówczas nie cena rynkowa, lecz kryteria pozarynkowe.

CENY MINIMALNE są ustalane powyżej punktu równowagi (ceny równo­wagi). Ceny minimalne są wyznaczane przez państwo np. na mleko, jego przetwory czy też zboża, w celu zapewnienia rolnikom opłacalności pro­dukcji. W przeciwnym razie ry­nek ustaliłby cenę tych produktów znacznie poniżej ceny minimalnej, co doprowadzi­łoby do braku opłacalności pro­dukcji tych dóbr.

Przy cenie minimalnej występuje nadwyżka podaży nad popytem danych dóbr, której nie można sprzedać na normalnym rynku. W związku z tym, nadwyżkę tą musi kupić państwo oraz pokryć koszty jej magazynowania.

Należy pamiętać, żę rynek regulowany przez państwo może mieć uzasadnienie tylko w szczególnych przypadkach.

MODEL PAJĘCZYNY

Cena jest instrumentem przywracania równowagi w gospodarce rynkowej. Kształtuje się w wyniku gry popytu i podaży oraz dostosowuje strukturę produkcji do struktury społecznego zapotrzebowania. Wahania cen i ilości produktów na rynku zależą od kształtu krzywych popytu i podaży. Popyt reaguje na zmianę ceny prawie natychmia­stowo, natomiast reakcja po­daży na cenę wymaga czasu. Popyt jest więc funkcją bie­żącej ceny, a po­daż jest funkcją ceny z poprzedniego okresu

Model pajęczyny ( 2 sytuacje):

a) Gdy występują tłumione wahania cen i ilości - ma miejsce, gdy nachy­lenie (przy­rost zmiennej oznaczonej na osi pionowej przypadający na jed­nostkę przyrostu zmien­nej oznaczonej na osi poziomej) krzywej podaży jest większe niż nachylenie krzywej popytu. Wzajemne reakcje podmiotów gospodarczych na zmieniające się warunki rynkowe powodują, że dopaso­wanie się popytu i podaży zmierza do osiągnięcia rów­nowagi rynkowej

b) Gdy występują wybuchowe wahania cen i ilości - ma miejsce, gdy na­chylenie krzywej podaży jest mniejsze niż nachylenie krzywej popytu. Wzajemne reakcje pro­ducentów i nabywców na zmiany sytuacji na rynku powodują, że punkt równowagi rynkowej nie zostaje osiągnięty

Bibliografia

1. Dach Z., Podstawy mikroekonomii, Wydawnictwo Naukowe SYNABA, Kra­ków 1998

2. Milewski R., Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, War­szawa 2002

Rekowski M., Wprowadzenie do mikroekonomii, Wydawnictwo Pol­soft - AKA­DEMIA, Poznań 1994

---