ODYSEJA
Autor-Homer
Gatunek literacki- epos
Czas powstania utworu ok VIII w.p.n.e.
Czas akcji: 10 rok po upadku Troi.
Miejsca akcji: itaka, wyspa Ogigia, kraj Feakow,Kaukonów, Lotofagów i Cyklopów, wyspa Eola, wyspa Kirke i wyspa Heliosa.
Głowny bohater Odys oraz penelopa- jego żona i syn Telemach
Temat główny- wedrówka Odysa do Itaki,
Streszczenie Odyseji:
Księga I: utwór rozpoczyna inwokacja do Muzy z prośba o natchnienie dla narratora i zarazem krótki zarys losów bohatera, o tym co go spotka i czemu bedzie musiał stawic czoła. Następnie przedstawione jest zgromadzenie bogów olimpijskich którzy debatują na temat Odyseusza i współczuja jego tragicznemu losowi. Atena wstawia sie za nim a Zeus zezwala na jego powrót do domu. Atena schodzi na ziemie jako król Mentes i chce wzbudzic nadzieje w Telemachu na powrót ojca nie mówiąc jednak wprost tego co o nim wie, radzi również aby pozbył sie zalotników jego matki Penelopy. Chłopak zapowiada zalotnikom którzy rujnują dobytek rodzinny że nastepnego dnia ich wyrzuci.
Księga II: Telemach zwołał pierwszy od czasu wyjazdu Odysa wiec na którym skarży sie na swoja sytuacje spowodowana zalotnikami jego matki którzy panosza sie po jego majatku rodzinnym wszystko niszcząc. Zebrani mężowie litują sie nad ale nie pomagają mu pozbyć sie uciążliwych zalotnków, Telemach w tej sytuacji prosi jedynie o okręt z załogą aby mogł odszukac swojego ojca badź upewnic sie czy aby na pewno nie żyje, jesli tak jest obiecuje wydać matkę powtórnie za mąż. Następnie chłopakowi znów objawia sie Atena pod postacią mentora- dawnego przyjaciela Odysa.
Księga III: Telemach wypływa z Mentorem( Ateną) do Pylos gdzie rozmawiaja z Nestorem który walczył pod Troją wraz z Odysem chwaląc przy tym jego zaslugi wojenne. Radzi rownież młodzieńcowi aby ten udał sie do Sparty, do Menelaosa który być może coś wiedzieć. Następnego ranka Telemach wraz z Pejzystratem( synem Nestora) wyrusza do króla Menelaosa.
Księga IV: Telemach i Pejzystrat przychodzą do Menelaosa gdzie jego żona helena opowiada im o zdarzeniach spod Troi. Menelaos mowi o morskim wieszczu ktory powiedział mu iz Odys przebywa na wyspie u nimfy Kalipso. Nastepnie akcja przenosi sie do Itaki gdzie zalotnicy dowiedziawszy sie o wyprawie Telemacha postanawiaja zastawic na nioego pulapke jak bedzie wracal i zabiją go. Dowiaduje sie o tym Penelopa , którą odwiedza w śnie Atena pod postacia jej siostry Iftimy aby uspokoić ją i powiedzieć ze jej syn jest w opiece Bogów.
Księga V: Na Olimpie w siedzibie Zeusa na zgromadzeniu bogów Atena opowiada o losach Odysa i skarży sie ze wszyscy go opuścili w potrzebie. Zeus każe Atenie pilnować Telemacha a sam wysyła Hermesa do nimfy Kalipso żeby pozowoliła mu wyjechać od niej. Odyseusz wyruszył więc i po 17 dniach podrózy Posejdon zesłał na niego silny sztorm. Bohater ledwo uchodzi z życiem ale pomoga mu nimfa leukotela dając mu przepaske ułatwiająca pływanie. Po 2 dniach Odys dopływa do kraju Feaków i zaszywa się w zaroślach wyspy.
Księga VI: Podczas gdy Odyseusz leży w zaroślach Atena ukazuje sie królewnie Nauzykaji i mowi jej że juz czas wyprać szaty na jej zbliżający sie ślub. Atena robi to po to aby królewna ze swoimi służebnicami obudziły swoja obecnością Odysa. Rzeczywiscie Odyseusz sie budzi podchodzi do dziewcząt z zamiarem zapytania sie o miejsce w którym przebywa. Zachowuje się On bardzo wytwornie czym zyskuje zaufanie Nauzykae, która każe służacym umyć i namaścić przybysza. Sama wskazuje mu droge do jej królewskiego zamku i poleca aby udał sie do jej matki Krolowej Arety i prosił ją o pomoc.
Księga VII : Odys w pałacu królewskim prosi królową o pmoc w powrocie do domu. Królowa Areta wraz z królem Alkinoosem przyjmują Odysa bardzo gościnnie a On im opowiada część swojej historii nie podając swojego imienia. Królowi bardzo przypada On do gustu i w idzi w nim doskonałego kandytata na zięcia jednak wie że Odyseusz chce wrócić tylko do domu i On n ie zamierza mu w tym przeszkadzac a z całych sił pomóc.
Księga VIII: nazajutrz król przygotowuje okręt dla swojego gościa i rownież urządza dla niego przyjęcie podczas którego urządzane są zawody w których na prośbe zgromadzonych też bierze w nich udział wygrywając rzutem w dal głazem. Po zawodach nadworny pieśniarz Demdok śpiewa o wojnie trojańskiej co wzbudza emocje w Odyseuszu, które dotąd ukrywał, następna pieśń jest o zdradzie Afrodyty, a kolejna na prośbe Odysa o drewnianym koniu. To znów wywołuje w Odysie wzruszenie co dostrzega król Alkinoos i prosi go aby zdradził mu swoje imię.
Księga IX: Odyseusz przedstawia się wszystkim zgromadzonym i zaczyna opowiadac o swoich przygodach od momentu opuszczenia Troji. Najpierw mowi o Kalipso i czarownicy Kirke ktore chciały go uwieść i mieć za męża. Potem wraca do momentu kiedy z załogą opuścił Troję i ruszył w morską wędrówke ale przez burze trafili do kraju Kaukonów gdzie napadli na ich miasto Ismar, mordują i niszcząc wszystko jednak na drugi dzień ruszyły na nich oddziały Kaukonów i po 2 dniach walki opuscili ich kraj. Po dziewięciu dniach znów zboczyli z trasy i trafili do kraju Lotofagów, gdzie trzech ludzi ruszyło na zwiady i spotkali na miszkańców wyspy ktorzy poczęstowali ich lotosem ktory jak sie okazalo sprawił iż zapomnieli Oni o celu swej podróży i nie chcieli wracac na statek, więc Odys czym predzej zabrał ich na okręt i odpłyneli. Następnie trafili do kraju groźnych olbrzymów - Cyklopów, Odyseusz wraz z towarzyszami nie zdając sobie jeszcze sprawy z niebezpieczeństwa postanowili zwiedzic okolice i znaleźli się w jaskini cyklopa Polifema, który pochwycił i pożarł dwóch ludzi a pozostałym zagrodził wyjście z jaskini. Odys upił Polifema i powiedział ze nazywa sie NIKT a następnie pozbył potwora jego jedynego oka. Ten krzycząc przeraźliwie zwabił swoich towarzyszy olbrzymów ale gdy pytali kto go okaleczył ten wołał nikt a Ci myśleli iz oszalał więc nie reagowali. Odyseusz wyprowadził swoich ludzi przywiązują ich do owiec poniewaz Polifem zastawil swoim ciałem wyjście z groty i puszczał tylko zwierzęta. Gdy wszystkim udało sie wydostac Odys z dumą wykrzyczał swoje imie a Polifem pomodlił sie do swego ojca Posejdona aby Odyseuszowi nie powiodła się droga do domu.
Księga X: Po przygodzie w kraju cyklopów wędrowcy trafiaja na wyspe boga wiatrów Eola. Bóg przyjmuje ich z radościa i ofiarowuje im worek skórzany w którym umieścił złe wiatry. Opuścili wdzieczni wyspę i po 10 dniach podrózy gdy byli niemal o krok od celu otworzyli worek spodziewając sie w nim skarbów i okropne wichury przywiały ich z powrotem na wyspe Eola, ten domyślił sie że ciąży na nich gniew ktoregoś z bogów więc kazał im natychmiast opuścić jego kraj. Potem załoga znalazła sie na wyspie Lajstrygonów- ludożerców, gdzie wywiązała sie walka z ktorej Odys wyszedł stratny został mu bowiem tylko 1 okręt. Pózniej dopłyneli na wyspe czarownicy Kirke. Tam rozdzielili sie na 2 grupy, część poszła zrobić obchód, a Odys został przy statku. Okazało sie ze Kirke zamieniła jego towarzyszy w świnie i uwięziła. Odyseusz postanowił ratować swoich towarzyszy i wtedy przyszedł mu z pomocą Hermes podając odtrutke na wywar czarownicy. Odys ocalił przyjaciół, a sama Kirke której Odys przypadł do gustu zaproponowała im gościne na wyspie. Załoga wiec pozostała tam przez rok i po roku znów wypłynęli a Kirke dała im rade aby najpierw popłynęli do krainy umarłych by dowiedziec sie tam co ich dalej czeka.
Księga XI: Załoga Odyseusza dotarła do krainy umarłych która spowijała niesamowita ciemność. Odys złozył ofiare umarłym, i zaczęły sie pojawiac różne postacie zmarłe: Elpenor, Tejrezjasz, matka Odysa- Antikleja oraz rodowd heroin. Dusza Elpenora prosi go o wyprawienie mu pogrzebu, Tejrezjasz daje wskazówki dotyczące dalszej podróży, przypomina że na wyspie Heliosa nie moze tknąć zadnego wołu tego boga, mówi ze gdy wróci do domu to czeka go tam liczne grono zalotników ktorych powinien od razu zabic a następnie odkupic swe winy. Opowiada mu także jak umrze, a bedzie to w późnej starości na morzu. Duch matki zapewnia go iż żona nadal na niego czeka i jest mu wierna.
Odyseusz przerywa swą opowieść ale Alkinoos chce słuchać dalej więc Odys wraca do opowiadania. Następnie pojawił się duchAgamemnona i Achilles, który nienawidzi życia w Hadesie, potem ukazuje sie Ajas Telamoński który wciąż żywi uraze do Odysa za to że dostał zbroje Achillesa. Pozniej jeszcze bohater dostrzega kilka postaci min. Minosa, Syzyfa i Tantala oraz Heraklesa i wraca na statek i odpływa.
Księga XII: odyseusz znów zjawia się u Kirke która udziela ma rad co do dalszej podrózy i mówi jak ominąć czyhajace na na niego niebezpieczeństwa. Po tym załoga rusza w drogę i pierwszym niebezpieczeństwem są syreny ich zwodniczy śpiew. Wszyscy towarzysze Odysa mieli uszy szczelnie zaklejone woskiem zaś On sam był uwiązany do masztu, i słysząc ich śpiew chciał się wyrwac i poplynąć na ich wyspe, jednak udało im się szczęśliwie ominać wyspe syren i statek przepływał teraz przez cieśnine w ktorej mieszkają morskie potwory Scylla i Charybda. Odys przepływa obok Scylli chociaz wie od Kirke ze smierć poniesie 6 jego ludzi. I tak sie dzieje -6 ginie ale pozostałym udaje sie bezpiecznie odpłynąć. Następnie przypływają na wyspe Trinakię należąca do Heliosa, i przez niepomyślne wiatry zostają tam aż miesiąc i przez ten czas zjadają wszystkie swoje zapasy. Załoga Odyseusza wykorzystując jego chwilową nieuwage postanawiają zabić woły Heliosa. Kara dopada ich dopiero na pełnym morzu, piorun trafia w okręt i cały statek idzie na dno wraz ze wszstkimi, uratował sie tylko Odys dryfując na belce, chociaż o malo zycia nie stracił gdyż zblizył sie do Charybdy ktora akurat morze połykała, ale sprytny Odys złapał się z całych sił konaru drzewa i czekał aż potwór znow napelni ląd morzem. Po 9 dniach bohater trafia na wyspę Ogigię miejsce nimfy Kalipso. I tu Odys kończy swą opowieść.
Księga XIII: na następny dzień Odys przygotowuje sie do wypłynięcia, Feakowie znoszą różne podarki dla bohatera, urządzają jeszcze dla niego ucztę i pod wieczór Odyseusz odpływa. Rano okręt dotarł do brzegów Itaki i załoga Odysa zostawila go śpiącego na brzegu raz ze wszystkimi darami. Oni zaś odjechali a Posejdon dowiedziawszy sie o tym kto pomógł Odysowi zemścił sie i zamienił ich statek w kamień. Tymczasem gdy Odyseusz sie zbudził nie poznał swojej ojczyzny przez mgłe która spowiła ląd ale była celowo zesłana przez Atene by nikt go nie rozpoznał. Chwilę póżniej pojawiła się Atena pod postacia pastucha i oznajmiła mu iz znajduje sie na Itace. Odys zmyśił nieprawdziwą historie swojego losu co rozbawiło boginie a wtedy objawiła mu sie w prawdziwej postaci. Bohater z początku jej nie wierzy i zachowuje dystans wobec niej. Atena rozprasza mgłe aby Odyseusz sam sie przekonał ze wreszcie jest w domu. Razem z Atena chowa skarby które ze sobą przywiózl i bogini mu opwoiada o sytuacji panujacej u niego, o wyprawie Telemacha i zamienia Odysa w starca i radzi aby odwiedził pasterza Eumejosa.
Księga XIV:
Eumejos nie rozpznaje swojego dawnego, zagionionego pana ale gościnnie go przyjmuje opowiadając o zdarzeniach które mialy ostatnio miejsce, o zalotnikach w jego posiadłosci i o wiernej żonie, natomiast Odyseusz przedstawia kolejna zmysloną historie o sobie.
Księga XV: Atena wybrała sie do Sparty w tym czasie aby sprowadzić Telemacha do domu. Jednakze nic mu nie wspomina o powrocie ojca. W tej ksiedze przedstawiona jest tez historia Eumejosa.
Księga XVI: Telemach przybywa do Itaki lecz pierwsze idzie do Eumejosa, rozmawia z nim, narzekając na to co sie dzieje w jego rodzinnym domu i prosi go aby pobiegł do Penelopy powiadomić ja o swoim powrocie. Gdy Eumejos odchodzi Atena przywraca Odysowi prawdziwa postac, z poczatku chlopak sądzi że to jakieś bóstwo, Odys mówi mu że jest jego ojcem w co telemach nie wierzy. Jednak po chwili oboje płaczą z radości. Następnie wspólnie zastanawiaja sie co zrobić z zalotnikami. W tym czasie do Penelopy przybywają Eumejos i herold mówiąc jej o synu. Zalotnicy którym nie udało sie zabić Telemacha na morzu, rozmyślaja o jakiejs pułapce na wyspie.
Księga XVII: Telemach z rana idzie do pałacu i opowiada matce o tym co słyszał o Odyseuszu, ze żyje i wciąz jest na Ogigii. Zalotnicy słysząc ta zaniechają swój plan morderstwa telemacha i przygotowuja sie do uczty. Na zamku pojawia sie Odys- żebrak. Przed domem poznaje go jego stary wierny pies co wzrusza bardzo Odyseusza. Na przyjęciu Odys prosi każdego z zalotników o resztki jedzenia, wszyscy coś dają oprócz Antinoosa, który rzuca w niego podnóżkiem. Penelopa dowiedziawszy sie ze żebrak ma wieći o Odysie chce z nim po uczcie rozmawiac.
Księga XVIII: na zamku pojawia sie tez żebrak Iros który chce sie pozbyć Odyseusza i wywiazuje sie miedzy nimi walka która zwycieża Odys. jednemu z zalotników radzi aby wycofał sie gdyz Odyseusz pojawi sie niebawem ale ten nie słucha. Nastepnie pojawia sie Penelopa która oświadcza zezbliża sie czas ponownego slubu i bedzie musiała wybrac ktoregos z chetnych, jednak mówi ze jako nowa żona powinna dostawac dary a nie utrzymywac zalotników. Odyseusz podziwia swoja zonę za przebiegłość, zalotnicy idą po hojne dary a Penelopa idzie do swej komnaty, uczta dobiega końca. Wywiązuje sie jeszcze sprzeczka Odysa z Eurymachem który próbuje rzucić w niego stolkiem. Telemach ich wyrzuca ich z pokoju.
Księga XIX: gdy wszyscy wychodzą Telemach zostawia odysa z matka. Penelopa wyciąga od niego informacje o zaginionym męzu, choć z początku mu nie ufa ale po dokładnym opisie sprzączki która Odys miał ze sobą upewnia sie że mówi prawde. Jednak ma wątpliwości ze Odys niedługo wróci i zaczyna płakac, Odys z trudem ukrywa emocje. Potem Penelopa wzywa Eurykleję aby umyła biedaka. Ta kobieta była niegdyś niańką Odyseusza, poznaje go po bliznie na nodze, ale ten prosi ja żeby tego nie mówiła na razie.
Księga XX: Odys poszedł spać, a zza ścian słyszał jak zalotnicy zabawiają sie z pokojówkami. Postanawia sie na nich pozniej zemścic, ale boi sie że maja przewagę liczebna, ale Atena go uspokaja i zsyła na niego dobry sen. Rano Odys pomodlił sie do Zeusa i poprosił o znak czy się mu wszystko uda, i wtedy na niebie pojawia sie piorun i Odyseusz czuje sie pewniej. Gdy Telemach szedł na wiec, zalotnicy próbowali go zabic ale zrezygnowali gdy przeleciał obok nich orzeł”ptak złowróżbny”. Podczas wiecu jeden z zazotników rzuca w Odysa kością na co telemach reaguje ze złością. Atena zsyła na wszystkich zalotników szaleństwo a wieszcz Teoklymen przepowiada im śmierć.
Księga XXI: Penelopa bierze łuk Odyseusza i obwieszcza kandytatom, że ten któremu uda sie napiąć łuk i wystrzeli strzałe która przeleci przez otwory w 12 toporach ułożonych w rzędzie, zostanie jej mężem. Pierwszy chce spróbować Telemach, który mówi że jesli mu sie uda to On zostanie z matką, gdy za czwartm razem udaje mu sie napiąć łuk ojciec daje mu znak żeby zostawił to. Każdy z zalotników próbuje ale żadnemu to nie wychodzi. W tym samym czasie Odys daje sie poznać dwóm pasterzom Eumejosowi i Filojtiosowi i mówi plan jak zamierza pozbyć sie zalotników- jeden z nich ma mu podać w odpowiedniej chwili podać łuk, a drugi pozamykać drzwi wychodzące na dziedziniec i do kobiecych komnat. Niebawem Odys dostaje łuk czemu oburzają sie pozostali zalotnicy, jednak Penelopa stje w jego obronie. Odys oczywiście sprostał próbie i Telemach staje przy nim z bronią.
Księga XXII: Odyseuesz wraz z synem zaczynają krwawą walke z zlotnikami. Walka trwa długo ale szanse są nierówne, po tym jak Telemach i Eumejos zostają ranni Atena postanawia zainterweniować. Odys nie zabił jedynie śpiewaka Femiosa i herolda Medona na prośbe Telemacha. Nastepnie Odys prosi Eurykleje aby wskazała które ze służacych były niewierne i kazał im posprzatac całe komnate i wynieść ciała zabitych. Nastepnie wszystkie zostały ukarane przez powieszenie. Surowo też został ukarany Melantios który wcześniej szydził z Odysa- odcieli mu uszy, nos oraz przyrodzenie i psom rzucili na pożarcie a potem też ręce i nogi. Odys wykadził wszystkie komnaty siarką i zaczyna się schodzić służba by witać swego pana.
Księga XXIII: Eurykleja pędzi do swej pani aby powiedzieć jej ze Odyseuesz wrócił, jednak ona jej nie wierzy, mysli ze na starość zwariowała. Jednak gdy słyszy relacje z tego co się zdarzyło na dole, myśli że którys z bogów zemścił się na zalotnikach i wciąż myśli ze Odyseusz albo zaginał albo juz dawno nie zyje. Służebnica jej przyrzeka iz mówi prawde powołując sie na Telemacha i blizne na nodze przybysza, co zaczyna przekonywać Penelopę. Postanawia sama zejść na dól i wybadać sprawę. Odys w tym czasie rozkazuje aby urządzić przyjęcie aby przechodnie mysleli ze jest własnie wesele Penelopy i nie domyslili sie co naprawde stało sie na zamku. Kiedy Penelopa i Odyseusz zaczynaja rozmwaiać ona zadaje mu pytanie o łóżko w sypialni i Odys doskonale wie o co chodzi i małżonka pada mu w ramiona. Po czym udaja sie do sypialni, Atena specjalnie dla nich przedłuża im noc a oświcie udaja sie wszyscy do ojca Odyseusza- Laertesa.
Księga XIV: na zamek Odysa przybywa Hermes aby zabrać dusze zabitych. Laertes nie poznaje syna dopiero gdy ten mu wymienia drzewa jakie dostał od ojca jako dziecko stary Laertes wierzy w to i wielce sie raduje. Tymczasem wieść o zabójstwie zalotników rozniosła się i krewni zabitych przybywaja na zamek abu pomścić ich śmierć. Wszyscy zaczynaja przygotowania do walki, ojciec Odysa zabija jednego z przeciwników jednak przerywa to Atena, zabrania im walki. Za sprawą bogini dochodzi do porozumienia między ludem a władca Itaki.
Główne zgadnienia i krótka problematyka utworu.
Odyseja jako epos: epos to gatunek który jako pierwszy rozwinął sie w starożytnej Grecji, a najwcześniej rozwinął się epos bohaterski którego przykładem są Iliada i Odyseja. Obydwa poematy rozpoczynają sie od inwokacji do Muzy z prośbą o natchnienie. Epos bohaterski przedstawia dzieje sławnych bohaterów w Odyseji- Odys król Itaki który po wojnie wraca do domu. W utworze pojawia się też płaszczyzna boska- świat bogów przeplata się ze światem ludzi i ma niego duzy wpływ.
Swiat bogów: najważniejsi to Atena Zeus Hermes i Posejdon. Oprócz nich także mniejsze bóstwa jak nimfy np.Kalipso. W Odyseji na losy bohaterów ogromny wpływ mają działania bogów zwłaszcza Ateny która pomaga głównym bohaterom i Posejdon który chciał uniemożliwić Odysowi powrót do domu.
Wątek rodzinny: stanowi On ważną wartość, pokazuje jak wiele znaczy w obliczu problemów i walki z przeciwnościami losu. Pokazuje jak silną moga byc więzy rodzinne i przetrwać próbe czasu.
Motyw wędrówki: każde miejsce podróży Odyseusza przynosi nowe doświadczenia, przygody, nauke na przyszłość. Odys musiał patrzeć na śmierć swoich towarzyszy, choć chciał dla nich dobrze a jednak wiedział że przed losem nie ma ucieczki. Wędrówka była dla niego próbą siły i charakteru, nauczył sie przezwyciężć trudnośi. Sama zaś jego tułaczka wynikała z jego własnej winy gdyż była to kara za okaleczenie Polifema- syna Posejdona. Mimo wszystko podróż uczyniła go mądrzejszym i zaradniejszym.
Koniec;)