Anna Modzelewska gr1 23.02 2012

Terapia promieniami podczerwonymi IR i widzialnym, Sollux, Piler i Solaris, Bioptron, Hydrosun,

wskazania i przeciwwskazania, działanie dawkowanie, BHP.

W medycynie i fizjoterapii w celu określenia cech promieniowania stosuje się terminy:

•

światło monochromatyczne – jedna długość fali,

•

światło polichromatyczne – różne długości fal,

•

światło spolaryzowane – oscyluje w jednej wybranej płaszczyźnie,

•

światło niespolaryzowane – oscyluje w wielu płaszczyznach,

•

światło koherentne/ spójne – światło emitowane przez lasery.

PROMIENIOWANIE PODCZERWONE

Promieniowaniem podczerwonym IR („infra red”) - nazywamy fale świetlne o długości fali od
780nm do 1mm.
Promieniowanie to dzieli się na:

•

IR-A podczerwień bliska 780nm-1400nm,

•

IR-B podczerwień średnia 1400nm-3000nm,

•

IR-C podczerwień daleka 3000nm-1mm.

Głębokość wnikania promieniowania podczerwonego jest funkcją malejącą fali.

Promieniowanie IR wywołuje głównie działanie termiczne. Ciepło wywiera wpływ na napięcie
naczyń krwionośnych – rozszerzanie naczyń włosowatych zwiększając krążenie tętnicze i żylne
w skórze. Może być to bodźcem do rozszerzenia naczyń w warstwach głębiej leżących i narządach
miąższowych. Poprawa miejscowego ukrwienia powoduje poprawę procesów metabolicznych.

Aparatura

•

lampy Hydrosun – jest promiennikiem halogenowym, którego zasadniczą częścią jest
żarówka halogenowa i filtr wodny zatrzymujący długofalowe promienie IR i prawie
trzykrotnie zwiększa natężenie promieniowania w stosunku do naturalnego promieniowania
słonecznego. Dzięki temu zostaje: wyeliminowane działanie powierzchniowe ciepła oraz
zaczerwienienie i wysychanie skóry, ograniczając czas naświetlenia, i pozwalając na
głębokie działanie ciepła promieniowania IR-A. Umożliwia głębokie przegrzanie tkanek
w obrębie pola o średnicy 25 cm w odległości 25 cm promiennika od ciała. Można stosować
większe dawki niż w sollux. Wskazania to: przewlekłe stany po urazach sportowych,
niektóre choroby skóry i górnych drug oddechowych.

•

lampy Sollux – jest złożona z żarówki osadzonej w parabolicznym metalowym reflektorze
zaopatrzonym w nasadę zakończoną wymiennym tubusie o odpowiedniej średnicy otworu.
Lampę mocuje się do stojaka. Tubus pozwala na mocowanie różnych filtrów. Są dwa typy
lamp: statywowe (zaopatrzone na ogół w żarówki 1000 watową wytwarzającą temp 300

O

C)

i stołowe. Tubus zwęża się do przodu i służy za reflektor. Istnieje wiele specjalnych filtrów.
Dają one światło o różnej długości fali świetlnej. Zmieniają one również całkowite
natężenie promieniowania i siłę działania cieplnego. Najczęściej używa się czerwonego
dające średnie dawki ciepła i niebieskiego dające małe dawki ciepła. Światło białe ma
działanie przeciwbólowe i wywołuje przekrwienie. Stosowane jest w chorobach zębów
i zatok szczękowych. Filtr czerwony stosuje się w stanach zapalnych. Dostarcza on
granicznego promieniowania podczerwonego co zwiększa ukrwienie tętnicze. Filtr
niebieski stosuje się w chorobach ze zwiększoną wrażliwością na ciepło np. w neurologii
nerwu trójdzielnego i odmrożeniach. Działa on uspokajająca i przeciwzapalnie.

•

Bioptron daje światło spolaryzowane i polichromatyczne. Dostarcza niezbędną dzienną
dawkę światła, ale pozbawioną promieni UV. Działa na komórki biostymulująco.
Wzmacnia system odpornościowy i stymuluje proces regeneracji, przyspiesza przemianę
materii. Działa przeciwzapalnie oraz przeciwbólowo.

•

Solaris/Piler generuje światło wysoko spolaryzowane. Poprawia przepływ krwi przez
tkanki, mikrokrążenie. Działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo.
Przyspiesza procesy przemiany materii i regenerację tkanek. Poprawia odporność.

Dawkowanie;
Dawkę promieniowania podczerwonego określa się na podstawie subiektywnego poczucia ciepła.
Określa się odległość promiennika od skóry, kąt padania promieni na skórę, czas naświetlania
i wielkość obszaru do naświetlania. Maksymalne promieniowanie jest wtedy gdy lampa jest
ustawiona prostopadle do obszaru naświetlania. Natężenie promieniowania zmniejsza się
proporcjonalnie do kosinusa kąta padania (tym bardziej ostry kąt padania tym mniejsze natężenie).
Odsunięcie lampy o pół metra zmniejsza czterokrotnie natężenie promieniowania. Odległość
i ustawienie lampy powinno być takie, aby pacjent odczuwam przyjemne dość intensywne ciepło.
Lampy sollux umieszcza się w odległości od 30 do 120 cm od skóry w zależności od mocy lampy.
W zależności od zastosowanego filtra i wrażliwości pacjenta lampę się zbliża. Czas naświetlania
zazwyczaj wynosi 15-20 min. działanie ciepła utrzymuje się przez 1-2 h. Zabiegi można
wykonywać kilka razy dziennie. Objawem przedawkowania jest rumień zapalny skóry i należy
wtedy bezwzględnie przerwać zabiegi. W przypadku zabiegów z jednoczesnym zastosowaniem
promieniowania UV należy ustalić dawkę na zasadach dawkowania światła ultrafioletowego.
Optymalną dawkę ustala się podczas kilku pierwszych zabiegów. Dużą ostrożność należy zachować
przy występowaniu obrzęków, zmian troficznych skóry, zaburzeń naczyniowych, niedowładów
i porażeń. Zaburzenia czucia stanowią przeciwwskazanie do naświetlania promieniami IR.

wskazania do zabiegów IR są takie same jak przy ciepłolecznictwie:

•

w leczeniu procesów zapalnych zwłaszcza narządu ruchu, a także zapalenia pęcherza
moczowego, zatok przynosowych,

•

stany po przebytym bakteryjnym zapaleniu skóry i tkanek miękkich,

•

nacieki po wstrzykiwaniu leków,

•

zaburzenia troficzne skóry,

•

oparzenia promieniami UV i diatermią krótkofalową,

•

do przyspieszania gojenia urazów stawów i części miękkich kończyn,

•

zmniejszenia napięcia mięśni szkieletowych i uśmierzenia bólu,

•

przygotowanie mięśni do ćwiczeń lub przed masażem .

Szczególną ostrożność należy zachować w przypadkach:

•

obrzęków,

•

zaburzeń czucia (trzeba kontrolować temperaturę naświetlanej części),

•

zaburzeń naczynioruchowych (objawem nietolerancji na bodziec cieplny jest wystąpienie
nagłego skurczu naczyniowego, który widać po zblednięciu skóry i uczuciem zdrętwienia
kończyn),

•

blizn, gdyż zbudowane są z tkanki łącznej przeważnie nie mają sieci naczyń krwionośnych i
łatwo w nich energia cieplna się gromadzi.

Przeciwwskazania do naświetlania promieniami IR:

•

nieustabilizowana choroba niedokrwienna serca i choroba nadciśnieniowa

•

niewydolność krążenia,

•

stany po udarze mózgu,

•

zaawansowana choroba niedokrwienna kończyn dolnych,

•

zakrzepica żył,

•

owrzodzenia żylakowe goleni,

•

cukrzyca,

•

ciąża i miesiączka,

•

niewydolność nerek,

•

zaburzenia hormonalne (tarczyca, nadnercza),

•

choroba nowotworowa prze upływem 5 lat os zakończenia leczenia.

BHP

•

pacjent powinien siedzieć lub leżeć z odsłoniętą częścią ciała, która ma być naświetlana

•

należy chronić oczy pacjenta,

•

lampę trzeba tak ustawić, aby w razie pęknięcia nie poparzyła pacjenta,

•

z pola zabiegu należy usunąć wszystkie materiały które są łatwo palne, metalowe oraz takie
które mogą się zniszczyć pod wpływem ciepła,

•

skóra poddana zabiegowi powinna być czysta, wszelkie ślady maści lub kosmetyków należy
zmyć,

•

pacjentowi należy powiedzieć że w czasie zabiegu nie wolno zmieniać pozycji oraz dotykać
lampy, a także informować o wszelkich dolegliwościach (np. czucia nadmiernego ciepła),

•

osoba wykonująca zabieg powinna sprawdzić stan skóry przed zabiegiem, kilkukrotnie w
trakcie trwania zabiegu oraz po zabiegu,

•

osoby starsze powinny powoli przyjmować pozycję stojącą po zabiegu, aby uniknąć
zaburzeń osrtostatycznych w następstwie obniżenia ciśnienia krwi przez zabieg.

PROMIENIOWANIE WIDZIALNE

Promieniowanie widzialne mieści się w zakresie 400-760nm. Działa ono nie tylko na narząd
wzroku, ale odbierane też jest przez skórę i powoduje nie w pełni jeszcze poznane reakcje ze strony
autonomicznego układu nerwowego oraz gruczołów dokrewnych. W części są znane reakcje
szyszynki oraz związanego z nią metabolizmu serotoniny i melatoniny.
Wskazaniem do fototerapii światłem widzialnym są głównie jesienno-zimowe depresje,
dolegliwości związanej z pracą zmianową oraz zmianami stref czasowych.
Chromoterapia – wykorzystuje poszczególne barwy, dobierając je na podstawie obserwacji
dotyczącej ich wpływu na układ psychofizyczny człowieka.

Kolory:
1. Światło czerwone (650nm) działa pobudzająco na psychikę. Pobudza czynności męskich
i żeńskich gruczołów płciowych. Biologiczne działanie jest pokrewne działaniu światła
podczerwonego:

•

Posiada działanie cieplne, powoduje przekrwienie skóry i tkanek głębiej
położonych.

•

Zastosowanie lampy sollux z filtrem czerwonym przyspiesza wchłanianie
wysięków w stawach, opłucnej i otrzewnej.

•

Łagodzą podrażnienia skóry powstające na skutek przedawkowania
promieniowania UV, promieni Roenrgena i diatermii krótkofalowej.

•

Przyspiesza ustępowanie zmian skórnych powstałych na skutek chorób (odry,
półpaśca).

2. Światło purpurowe:

•

hamuje czynność nerek i nadnerczy

•

zmniejsza wrażliwość bólową, działa rozluźniająco i nasennie

•

obniża ciśnienie krwi i rozszerza naczynia krwionośne

3. Światło niebieskie (400-450nm) zmniejsza znacznie działanie cieplne lampy sollux. Stosuje się je
w naświetleniach miejscowych przy krwawych wysiękach w stawach, po urazach, w nerwobólach,
zaburzeniach krążenia w miażdżycy, cukrzycy i odmrożeniach.

•

wywiera działanie uspakajające, znieczulające, przeciwświądowe, napotnie,
przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie i przeciwbólowo.

•

Poprawia samopoczucie.

•

Wywiera działanie fotooksydacyjne i dlatego wykorzystuje się je w leczeniu
żółtaczki hemolitycznej u noworodków.

4. Światło fioletowe (390nm) działa uspokajająca i hamująco na motorykę mięśni szkieletowych.
5. Światło żółte (570nm) i pomarańczowe(590nm) – brak jest dowodów dotyczących działania.
Przypuszcza się że światło żółte oddziałuje na OUN i układ pokarmowy. Pobudza układ chłonny.
Światło pomarańczowe natomiast oddziałuje na układ oddechowy, działa przeciwskurczowo
i pobudza czynność żołądka.
6. Światło zielone (490) tak jak w poprzednim brak wiarygodnych badań. Przypuszcza się że
reguluje funkcje mózgu, działa antyseptycznie i dezynfekując. Barwa żółto-zielona sprzyja
procesom metabolicznym, działa na układ oddechowy i pobudza tworzenie tkanki kostnej.