Ćwiczenie 10: Kary i opłaty w ochronie środowiska

Art. 272 ustawy POŚ definiuje kary i opłaty jako środki finansowo-prawne ochrony środowiska.
Są one ważnymi instrumentami ekonomicznymi uzupełniającymi różnorodne instrumenty
administracyjne, do których w ochronie środowiska należą m.in. Pozwolenia, nakazy i zakazy,
decyzje oraz koncesje.

Opłaty za korzystanie ze środowiska wg ustawy ogólnej POŚ

W świetle POŚ opłaty ustalane są we własnym zakresie przez podmiot korzystający ze
środowiska i wnoszone na konto właściwego urzędu marszałkowskiego. Są ponoszone za:

 wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza
 wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi
 pobór wód
 składowanie odpadów

Za wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, pobór wód oraz za składowanie odpadów
podmiot korzystający ze środowiska wnosi opłatę do kooca miesiąca następującego po
upływie każdego półrocza. Opłatę za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza podmiot
korzystający ze środowiska wnosi do kooca miesiąca następującego po upływie pierwszego
półrocza i w terminie do kooca lutego roku następnego za drugie półrocze. Jeśli podmiot nie
uiści opłaty lub uiści ją w wysokości nasuwającej zastrzeżenia, wówczas marszałek woj.
wymierza opłatę w drodze decyzji na podstawie ustaleo własnych lub wyników kontroli WIOŚ.
Zgodnie z art. 289 POŚ, opłat nie wnosi się w sytuacji, gdy ich półroczna wysokośd nie
przekracza 400 zł.

Opłata podwyższona wg ustawy ogólnej POŚ

Art. 276 POŚ mówi, że podmiot korzystający ze środowiska bez uzyskania wymaganego
pozwolenia lub innej decyzji ponosi opłatę podwyższoną. Opłaty podwyższone są sankcją
finansową związaną z niedopełnieniem obowiązku uzyskania pozwolenia emisyjnego.
Przykładowo: w przypadku braku wymaganego pozwolenia na wprowadzanie do powietrza
gazów lub pyłów, bądź braku wymaganego pozwolenia na pobór wód lub wprowadzanie
ścieków do wód lub do ziemi, opłata podwyższona dotyczy całej ilości wyemitowanych
substancji, wprowadzonych ścieków czy pobieranej wody i wynosi 500% stawki opłaty
podstawowej. Nielegalne składowanie lub magazynowanie odpadów jest obciążone opłatą
podwyższoną liczoną za każdą dobę składowania w wysokości 0,05–0,15 jednostkowej stawki
opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku.

Administracyjna kara pieniężna wg ustawy ogólnej POŚ

Jest środkiem prawno-finansowym o charakterze represyjnym. Znajduje zastosowanie, gdy
dochodzi do przekroczenia lub naruszenia warunków korzystania ze środowiska ustalonych
decyzją w zakresie określonym art. 273.1, a także w zakresie magazynowania odpadów i
emitowania hałasu do środowiska. Wówczas oprócz opłaty podmiot ponosi także karę. O ile
opłatę za korzystanie ze środowiska podmiot sam nalicza i uiszcza, o tyle administracyjną karę
pieniężną ustala w decyzji wojewódzki inspektor ochrony środowiska. Jest ona uiszczana na
rachunek WIOŚ, który wydał decyzję nakładającą karę. Procedura jest następująca: po
stwierdzeniu naruszenia lub przekroczenia warunków pozwolenia WIOŚ wydaje decyzję
ustalającą tzw. karę biegnącą (określającą godzinową albo dobową stawkę kary w okresie, w
którym trwa naruszenie lub przekroczenie). Kara ta jest naliczana do czasu stwierdzenia
zmiany wielkości przekroczenia lub naruszenia. Następnie WIOŚ wydaje decyzję o wymierzeniu
administracyjnej kary pieniężnej. W przypadkach wprowadzania gazów lub pyłów do powietrza
lub poboru wód, jej wysokośd stanowi 10-krotną wielkośd jednostkowej stawki opłat. W
przypadku naruszeo w składowaniu odpadów wymierza się karę w wysokości 0,1 jednostkowej
stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania.

Wysokośd opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych

Zgodnie z art. 274 POŚ, jest ona zróżnicowana i uzależniona od:

 Ilości i rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych bezpośrednio do środowiska
 Ilości i jakości pobranej wody oraz jej rodzaju (powierzchniowa bądź podziemna) i

przeznaczenia

W przypadku ścieków, opłaty za ich wprowadzanie są różnicowane rodzajem i ilością
substancji w nich zawartych, rodzajem ścieków, zaś w przypadku wód chłodniczych – ich
temperaturą. Opłaty za składowanie odpadów są zaś uzależnione od ich ilości i rodzaju, a w
przypadku opłat podwyższonych istotny jest także czas składowania.

Kto płaci opłaty i kary w ochronie środowiska?

W myśl zasady „zanieczyszczający płaci”, do ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska
oraz administracyjnych kar pieniężnych są zobowiązane podmioty korzystające ze środowiska.
W świetle definicji ustawowej nie są to tylko przedsiębiorcy, ale też i osoby fizyczne, o ile
korzystanie przez nie ze środowiska wymaga stosownych pozwoleo (Art. 284 POŚ).
Postępowanie w przedmiocie opłat i kar jest wszczynane z urzędu lub na wniosek podmiotu
korzystającego ze środowiska, którego dotyczy opłata lub kara. Wpływy z tytułu opłat i kar
stanowią przychody odpowiednich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Stawki opłat i kar – gdzie je znaleźd?

Górne jednostkowe stawki opłat za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar
pieniężnych na rok 2001 określono w ustawie POŚ w art. 290 oraz 310. Rada Ministrów wydała
stosowne rozporządzenie uszczegółowiając te stawki. Celem zapewnienia ich aktualności,
ustawa zobowiązała ministra środowiska do corocznego ogłaszania w Monitorze Polskim
wysokości stawek opłat i kar obowiązujących w kolejnych latach.

Kary i opłaty w przepisach szczegółowych

Opłaty i kary w ochronie środowiska oprócz POŚ regulują także przepisy szczegółowe:

 Ustawa o ochronie przyrody (UOP) – w zakresie opłat i kar za usunięcie drzew lub

krzewów. W myśl tej ustawy usunięcie drzew lub krzewów z terenu nieruchomości
może nastąpid po uzyskaniu zezwolenia wydanego przez organ wykonawczy gminy. Za
działanie zgodne z zezwoleniem pobiera się opłaty uzależnione od obwodu pnia,
rodzaju i gatunku drzewa oraz od powierzchni zadrzewienia. Zostały one
uszczegółowione w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 2004 r. w sprawie stawek
opłat dla poszczególnych rodz. i gat. drzew. Podobnie jak w przypadku ustawy POŚ, i
tutaj zobowiązano Ministra Środowiska do określenia corocznych stawek opłat w
Monitorze Polskim. W sytuacjach, gdy dochodzi do zniszczenia drzew i krzewów lub ich
usunięcia bez wymaganego zezwolenia, organ wykonawczy gminy wymierza kary.
Stanowią one wielokrotnośd opłat (usunięcie lub zniszczenie drzew) lub są wyrażane
kwotowo od zniszczonej powierzchni (tereny zieleni).

 Ustawa prawo geologiczne i górnicze (PGiG) – w zakresie opłat eksploatacyjnych za

wydobytą kopalinę oraz opłat za podziemne magazynowanie substancji i podziemne
składowanie odpadów. Stawki opłaty mają charakter kwotowy lub stanowią krotności
(gdy działalnośd jest prowadzona bez koncesji lub z jej naruszeniem). O zróżnicowaniu
opłaty eksploatacyjnej przesądza: rodzaj kopaliny, charakter prowadzonej działalności i
eksploatacji złoża. Opłata eksploatacyjna stanowi w 60% dochód gminy oraz w 40%
dochód NFOŚiGW. Rozwiązania w zakresie stawek opłat eksploatacyjnych są podobne
jak w POŚ – ustawa określa granice stawek, rozporządzenie RM je uszczegółowia. Na
dany rok minister środowiska określa górne i dolne granice stawek w Monitorze
Polskim. Opłatę eksploatacyjną przedsiębiorca określa we własnym zakresie (jako
iloczyn odpowiedniej stawki i ilości wydobytej kopaliny). W odstępach kwartalnych
wnosi się ją na rachunek gminy, na terenie której prowadzone jest wydobycie. Ponadto

istnieją opłaty dodatkowe (za działalnośd wykonywaną z rażącym naruszeniem
warunków określonych w koncesji lub zatwierdzonym projekcie robót geologicznych) i
opłaty podwyższone (za działalnośd wykonywaną bez wymaganej koncesji albo bez
zatwierdzonego projektu robót geologicznych).

 Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych (OGRiL) – w zakresie należności i opłat za

wyłączanie gruntów z produkcji. Należnośd wiąże się z trwałym wyłączeniem gruntów z
produkcji, na które wydaje zezwolenie właściwy miejscowo starosta, dyrektor RDLP lub
dyrektor Parku Narodowego. Należnośd jest uzależniona od rodzaju i klasy użytku (w
przypadku gruntów rolnych) i typu siedliskowego lasu (w przypadku gruntów leśnych).
Należnośd jest pomniejszana o wartośd gruntu ustaloną wg cen rynkowych w dniu
faktycznego wyłączenia z produkcji. Ponadto ustawa przewiduje także opłaty roczne
(równowartośd 10% należności, płatna przez 10 lat w razie trwałego wyłączenia lub
przez okres wyłączenia nietrwałego lecz nie dłużej niż 20 lat), a w przypadku gruntów
leśnych - odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanu. Zasady ich ustalania
określa minister środowiska w stosownym rozporządzeniu.

 Ustawa prawo wodne (PW) – w zakresie należności za korzystanie ze śródlądowych

dróg i urządzeo wodnych oraz opłat z tytułu oddania w użytkowanie obwodów
rybackich i gruntów pokrytych wodami stanowiącymi własnośd S.P. w przypadku
niektórych przedsięwzięd (np. transportowych, energetycznych, wydobywczych)

 Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi

odpadami (GO) – opłata produktowa i depozytowa. Opłatę produktową uiszczają
podmioty importujące bądź wytwarzające produkty określone w załączniku do
cytowanej ustawy. Opłatę produktową wnosi się na koniec roku kalendarzowego na
konto właściwego miejscowo urzędu marszałkowskiego. Jest obliczana jako kombinacja
stawki i różnicy pomiędzy wymaganym a faktycznym poziomem odzysku odpadów i ich
recyklingu. Opłata depozytowa jest opłatą o bardzo wąskim zakresie podmiotowym i
przedmiotowym – wnosi ją nabywca akumulatora kwasowo-ołowiowego w wysokości
30 zł, o ile nie przekaże on sprzedawcy akumulatora zużytego. Kupujący ma prawo do
żądania zwrotu opłaty depozytowej, gdy przekaże zużyty akumulator w terminie 30 dni.

Zadania

1. Na potrzeby produkcji artykułów żywnościowych zakład produkcyjny pobiera rocznie ze

studni głębinowej 2700 m

3

wody podziemnej. W celu uzyskania określonej jakościowo wody

niezbędnej do produkcji zakład uzdatnia ją przy zastosowaniu: dezynfekcji, odżelazienia i
odmanganiania. Zakład jest dopiero w trakcie uzyskania pozwolenia wodno-prawnego na
pobór wody. Wskaż konkretne przepisy prawne mające zastosowanie przy naliczeniu opłaty
za korzystanie ze środowiska. Oblicz należnośd za korzystanie ze środowiska jaką podmiot
ten zapłaci w 2015 roku. (Zał. 1, 2, 3)

2. Zakład komunalny posiadający pozwolenie wodno-prawne na pobór wody powierzchniowej

i odprowadzanie ścieków socjalno-bytowych pobiera 239 tys. m

3

wody o parametrach:



BZT

5

– 5 mg/dm

3

,



CHZT – 4 mg/dm

3

,



Zawiesina ogólna – 7 mg/dm

3

.

Zakład odbiera ścieki, które są oczyszczane w mechaniczno-biologicznej oczyszczalni i
odprowadzane do pobliskiej rzeki w ilości 194 tys. m

3

o parametrach:



BZT

5

– 12 mg/dm

3

,



CHZT – 22 mg/dm

3

,



Zawiesina ogólna – 29 mg/dm

3

,



Fenole lotne – 0,55 mg/dm

3

.

Oblicz wysokośd opłat za pobór wody i odprowadzenie ścieków za rok 2015. (Zał. 1, 2, 3)

3. Zgodnie z koncesją pewien zakład wydobywa rocznie 250 ton kredy jeziornej i 150 m

3

żwiru

(jako kopaliny towarzyszącej). Ustal wysokośd opłaty eksploatacyjnej za 2015 rok wiedząc,
że 1m

3

żwiru waży około 1650 kg. (Zał. 4, 5)

4. Pewien przedsiębiorca działając bez wymaganej koncesji wydobył 220 m

3

torfu. Jakie będą

konsekwencje finansowe tego działania w świetle aktualnych uregulowao określonych w
ustawie prawo geologiczne i górnicze? (Zał. 4, 5)

5. Inspekcja dokonana w 2015 roku w pewnym zakładzie ujawniła proceder podziemnego

składowania 50 ton odpadów niebezpiecznych z rażącym naruszeniem warunków
określonych w koncesji. Jakie będą konsekwencje finansowe tego działania? (Zał. 4, 5)

6. Zakład przemysłowy posiada pozwolenie wodno-prawne na odprowadzanie wód

opadowych. Na jego terenie znajduje się 3570 m

2

powierzchni zanieczyszczonej o trwałej

nawierzchni, z której kanalizacją deszczową odprowadzane są wody opadowe. Oblicz opłatę
za odprowadzenie tych wód na rok 2015. (Zał. 1, 3)

7. Oblicz wysokośd opłaty produktowej przy założeniu, że pewne przedsiębiorstwo

wprowadziło na rynek produkty w opakowaniach ze szkła gospodarczego w ilości 42,1 ton
oraz w opakowaniach z tworzyw sztucznych w ilości 3,5 ton. Przedsiębiorstwo nie
prowadziło ani odzysku ani recyklingu. Zastosuj najaktualniejsze stawki opłat. (Zał. 6, 7, 8, 9)

8. Właściciel nieruchomości samowolnie usunął w roku 2015 ze swojej posesji 46 letni buk

(obwód pnia 112 cm). Czy zostanie on obciążony karą? Jeżeli tak, to ile ona wyniesie? Podaj
szczegółowe przepisy. (Zał. 10, 11, 12)

9. Rolnik dokonał trwałego wyłączenia z produkcji 1,2000 ha gruntów rolnych, w tym:



0,8500 ha gruntów ornych klasy VI



0,1500 ha pastwiska klasy V



0,2000 ha łąki klasy VI

Wartośd rynkowa 1 ha gruntów podobnych z dnia wyłączenia kształtowała się na poziomie
28,3 tys. zł. Oblicz należnośd oraz wysokośd opłaty rocznej z tego tytułu. (Zał. 13)

10. Jaka będzie należnośd za wyłączenie z produkcji 60 arów gruntu leśnego bez drzewostanu,

skoro z planu urządzenia lasu wynika, że jest to bór mieszany świeży? Wartośd rynkowa
tego terenu na dzieo wyłączenia wynosi 78 tys. zł. Średnią cenę sprzedaży drewna
(obliczoną według średniej ceny drewna uzyskanej przez nadleśnictwa za pierwsze trzy
kwartały danego roku) ogłasza corocznie prezes Głównego Urzędu Statystycznego. (Zał. 13)

11. Pewien przedsiębiorca w 2015 roku przewiózł rzeką Nogat 400 ton towarów na odległośd 80

km. Jaką zapłaci opłatę za korzystanie ze śródlądowych dróg wodnych? (Zał. 14, 15)

12. Zapoznaj się z artykułami:

http://www.gazetakrakowska.pl/artykul/165131,krakow-gigantyczna-kara-za-wyrab-lasu-w-
miescie,id,t.html?cookie=1

http://bielsko.biala.pl/2605,artykuly

http://wiadomosci.onet.pl/regionalne/szczecin/szczecin-nie-dbal-o-swoje-drzewa-zaplaci-17-
mln-zl,1,5049610,wiadomosc.html