Porównanie struktur i własno
ś
ci wybranych materiałów
kompozytowych
Kompozyt jest to materiał utworzony z co najmniej dwóch składników (faz) o ró
ż
nych
własno
ś
ciach maj
ą
cy własno
ś
ci lepsze i/lub własno
ś
ci nowe (dodatkowe) w
porównaniu ze składnikami u
ż
ytymi osobno lub wynikaj
ą
cymi z prostego sumowania
tych własno
ś
ci
Składniki kompozytu
faza ci
ą
gła - matryca (osnow
ą
)
faza rozproszona - zbrojenie
Własno
ś
ci, które chcemy uzyska
ć
projektuj
ą
c materiał kompozytowy:
podwy
ż
szona wytrzymało
ść
wła
ś
ciwa,
podwy
ż
szona sztywno
ść
wła
ś
ciwa,
odporno
ść
na p
ę
kanie
RÓ
Ż
NE POSTACIE WZMOCNIE
Ń
KOMPOZYTOWYCH:
1) przypadkowe uło
ż
enia wzmocnie
ń
a) proszki (granulki)
b) włókna krótkie
2) jednokierunkowe uło
ż
enie włókien
a) włókna ci
ą
głe
b) włókna krótkie
1) dwukierunkowe wzmocnienia :
a) tkaniny
b) warstwy z ró
ż
nych włókien
2) Przestrzenne wzmocnienia :
ortogonalne
Typy materiałów kompozytowych:
kompozyt umacniane (wzmocnione) dyspersyjnie,
kompozyty umacniane cz
ą
stkami,
kompozyty umacniane włóknami.
Kompozyty
zbrojone dyspersyjnie
•
metalowa osnowa wzmocniona cz
ą
stkami ceramicznymi lub metalicznymi o
ś
rednicy
∼
10÷100 nm w ilo
ś
ci do ok. 15% obj
ę
to
ś
ci kompozytu
•
obci
ąż
enie przenoszone jest głównie przez osnow
ę
- zbrojenie dyspersyjne
nie poprawia znacz
ą
co cech mechanicznych i wytrzymało
ś
ciowych kompozytu
w umiarkowanych temperaturach
•
mechanizm wzmocnienia: utrudnianie przez rozproszone cz
ą
stki ruchu
dyslokacji w osnowie
•
wzmocnienie jest efektywne w wysokich temperaturach (do ok. 80% temp.
topnienia)
•
niewielki udział cz
ą
stek znacznie poprawia np. odporno
ść
na pełzanie
kompozytu w porównaniu z odporno
ś
ci
ą
materiału osnowy
Kompozyty zbrojone cząstkami
•
obci
ąż
enie przenoszone przez obie fazy
•
mechanizm wzmocnienia: ograniczanie przez cz
ą
stki odkształce
ń
matrycy w
obszarze s
ą
siaduj
ą
cym z powierzchni
ą
ka
ż
dej cz
ą
stki
•
wzmocnienie jest efektywne, je
ś
li:
- udział cz
ą
stek przekracza 20% obj
ę
to
ś
ci kompozytu (niekiedy
nawet
90%)
- cz
ą
stki s
ą
równomiernie rozło
ż
one w kompozycie
- cz
ą
stki powinny mie
ć
mniej wi
ę
cej te same wymiary we
wszystkich
kierunkach i by
ć
małe
Kompozyty zbrojone włóknami
•
element no
ś
ny - włókna w obj
ę
to
ś
ci 45-70% obj
ę
to
ś
ci kompozytu
•
matryca (metalowa lub polimerowa) - spoiwo ł
ą
cz
ą
ce włókna, zapewniaj
ą
ce
rozdział obci
ąż
enia zewn
ę
trznego pomi
ę
dzy włókna, a tak
ż
e chroni
ą
ce je
przed czynnikami zewn
ę
trznymi
•
najwi
ę
ksza efektywno
ść
spo
ś
ród materiałów kompozytowych - najlepsze
własno
ś
ci mechaniczne i wytrzymało
ś
ciowe przy najmniejszym ci
ęż
arze
wła
ś
ciwym
•
podstawowe znaczenie praktyczne: kompozyty włókniste o osnowach
polimerowych zbrojonych włóknami w
ę
glowymi, grafitowymi, szklanymi,
boronowymi i aramidowymi
Podział kompozytów ze wzgl
ę
du na osnow
ę
:
kompozyty o osnowach organicznych,
kompozyty o osnowach metalicznych,
kompozyty o osnowach ceramicznych.
Wytwarzanie kompozytów
metoda kontaktowa
"
chałupnicza", r
ę
czna metoda wytwarzania kompozytów włóknistych.
produkcja elementów powierzchniowych w krótkich seriach lub
pojedynczych egzemplarzach, od których nie jest wymagana du
ż
a
wytrzymało
ść
i trwało
ść
, ani te
ż
jednorodno
ść
kolejnych wytworzonych
elementów.
zbrojenie: maty i tkaniny „przyci
ę
te” tak, aby odwzorowywały kształt
produkowanego elementu.
kolejne warstwy tkaniny nas
ą
cza si
ę
ż
ywic
ą
poliestrow
ą
lub
epoksydow
ą
i układa na sobie w odpowiedniej formie umo
ż
liwiaj
ą
cej
uzyskanie po
żą
danego kształtu.
o jako
ś
ci produktu finalnego decyduj
ą
przede wszystkim jako
ść
formy
oraz kwalifikacje producenta
metoda natryskowa
udoskonalona i zmechanizowana odmiana metody kontaktowej -
formowanie r
ę
czne zast
ą
piono formowaniem przy u
ż
yciu pistoletu,
umo
ż
liwiaj
ą
cego jednoczesne nanoszenie na form
ę
zarówno
ż
ywicy,
jak i włókien w odpowiednich proporcjach
włókna maj
ą
posta
ć
ta
ś
m składaj
ą
cych si
ę
z wielu pojedynczych
włókien,
poł
ą
czonych
specjalnym
lepiszczem
i poci
ę
tych na krótkie pasemka (tzw. ci
ę
ty roving)
metoda efektywniejsza i prostsza w stosowaniu od metody r
ę
cznej, ale
wykazuje te same wady
elementy nie s
ą
jednorodne, maj
ą
stosunkowo mał
ą
wytrzymało
ść
, a
ich jako
ść
jest trudna do przewidzenia
metoda ci
ą
gła wytwarzania pr
ę
tów, rur, kształtowników
automatyczna produkcja elementów o stałym przekroju
zbrojenie - ta
ś
m
ą
składaj
ą
c
ą
si
ę
z wi
ą
zki równoległych włókien
poł
ą
czonych lepiszczem (tzw. ci
ą
gły roving)
ta
ś
my
z
rovingiem
przechodz
ą
przez
wann
ę
z
ż
ywic
ą
termoutwardzaln
ą
, impregnuj
ą
c
ą
włókna i pełni
ą
c
ą
rol
ę
matrycy i
przeci
ą
gane s
ą
przez stalowy tłocznik, nadaj
ą
cy elementowi wst
ę
pny
kształt oraz kontroluj
ą
cy wła
ś
ciwy skład kompozytu
"półprodukt" przeci
ą
gany jest przez kolejny, bardzo precyzyjny tłocznik
nadaj
ą
cy ostateczny kształt przekroju poprzecznego. Układ grzewczy
tłocznika inicjuje proces utwardzania
ż
ywicy
pr
ę
dko
ś
ci
ą
produkcji steruj
ą
przeci
ą
garki, ci
ą
gn
ą
ce pr
ę
t (pr
ę
dko
ść
si
ę
ga kilkudziesi
ę
ciu m/godz. )
metoda nawijania włókien
idea metody: ci
ą
głe nawijanie włókien na obracaj
ą
cy si
ę
rdze
ń
o
kształcie bryły obrotowej, aby uzyska
ć
po
żą
dany układ geometryczny
włókien
w zale
ż
no
ś
ci od kierunku obrotu rdzenia i sposobu przesuwu tzw.
sanek z b
ę
bnem z nawini
ę
tym włóknem mo
ż
na wykona
ć
nawijanie
obwodowe,
ś
rubowe i planetarne
regulowana pr
ę
dko
ść
przesuwu sanek i pr
ę
dko
ść
obrotowa rdzenia
umo
ż
liwia zmian
ę
k
ą
ta nawijania w zakresie 5-85°
ta
ś
my rovingu wst
ę
pnie nasyconego
ż
ywic
ą
musz
ą
by
ć
ogrzane przed
nawini
ę
ciem na rdze
ń
, aby
ż
ywica przeszła w stan płynny
rdze
ń
jest ogrzewany w celu zapewnienia dokładnego powi
ą
zania ze
sob
ą
kolejnych nawijanych warstw
Zastosowania kompozytów:
Mc Laren / Mercedes
MOSTY
Ci
ę
gna z włókien w
ę
glowych w mo
ś
cie podwieszonym
Spr
ęż
enie d
ź
wigaru mostowego
podpory pod linie wysokiego napi
ę
cia (CH)
Słup spr
ęż
ony ci
ę
gnami w
ę
glowymi
Podpory elektrowni wiatrowych (DK
)
Opisane materiały ceramiczne i kompozytowe ze wzgl
ę
du na swe własno
ś
ci s
ą
materiałami których
rozwój nie jest ograniczony i stanowi
ą
perspektyw
ę
przyszło
ś
ciow
ą
dla wielu gał
ę
zi przemysłowych.