HIPOTERAPIA - CO TO JEST ?
OPIS METODY. ANALIZA PRZYDATNO CI W PRACY Z DZIE MI
I MŁODZIE

UPO LEDZONYMI UMYSŁOWYM W STOPNIU

GŁ BSZYM I GŁ BOKIM


Hipoterapia to ogół działa terapeutycznych, do których wykorzystuje si konia.
Jest to metoda doskonale uzupełniaj ca wszystkie inne oddziaływania
rewalidacyjne i rehabilitacyjne a jej uniwersalno polega na jednoczesnym
oddziaływaniu na sfer ruchow , emocjonaln , społeczn , intelektualn i
sensoryczn .
Szczególne zastosowanie ma ona tam, gdzie inne metody nie przynosz
zadowalaj cych rezultatów: w terapii ci kich dysfunkcji chodu, z
asymetrycznym napr eniem tułowia i kr gosłupa oraz zaburzeniami
równowagi, gdzie klasyczna kinezyterapia jest bardzo utrudniona.


Hipoterapia oddziaływuje na:

•

Kodowanie w mózgu prawidłowego wzorca ruchu miednicy

podczas chodu.
Poprzez ruchy konia w st pie na pacjenta przenoszony jest wzorzec
ruchowy odpowiadaj cy ruchom człowieka w chodzie. Drgania
grzbietu ko skiego przenoszone s na miednic , tułów i kr gosłup
jad cego, przez co w mi niach dochodzi do ich napinania i
rozlu niania. wiczona jest równowaga, koordynacja i wiele innych
czynno ci motorycznych. Poniewa w siadzie je dzieckim nogi s
odci one, jazda konna stwarza doskonał okazj do treningu tułowia
w sytuacji typowej dla chodu.

•

Normalizowanie napi cia mi niowego.

Ciepło zwierz cia i rytmika ruchów konia sprawiaj , e napi te mi nie
rozlu niaj si i dziecko mo e wykonywa ruchy, które przedtem
sprawiały mu trudno . Utrzymanie prawidłowego dosiadu zmusza do
prostowania si wzmacniaj c mi nie grzbietu, brzucha, obr czy
barkowej, wpływa na korygowanie wad postawy. Rytmika ruchów
konia wpływa rozlu niaj co na spastyk mi ni u osób ze wzmo onym
napi ciem mi niowym oraz pobudzaj co i wzmacniaj co sił mi ni
w przypadku obni onego napi cia mi niowego.

•

Doskonalenie koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji w

przestrzeni i w schemacie własnego ciała.

•

Zwi kszenie mo liwo ci koncentracji uwagi i utrzymanie

zorganizowanej uwagi.

•

Popraw umiej tno ci komunikowania si .

•

Zwi kszenie motywacji do wykonywania wicze .

•

Rozwój samodzielno ci.

•

Zwi kszenie poczucia własnej warto ci.

•

Zmniejszenie zaburze emocjonalnych, reakcji nerwicowych,

popraw umiej tno ci relaksowania si .

•

Umiej tno nawi zywania pozytywnych kontaktów społecznych.

•

Dostarcza okazji do przebywania dziecka w kontakcie z przyrod i

zwierz ciem.

Na hipoterapi kieruje dziecko lekarz prowadz cy, który, bior c pod uwag
wskazania i przeciwwskazania, wyra a zgod na stosowanie metody i
wskazuje terapeutom wymagane kierunki oddziaływa . By hipoterapia mogła
wł czy si w kompleksow rehabilitacj osoby niepełnosprawnej konieczna
jest współpraca lekarza, hipoterapeuty, pedagoga specjalnego, psychologa,
rehabilitanta ruchowego, logopedy oraz rodziców lub opiekunów,
posiadaj cych ci le okre lone, podobne i wzajemnie uzupełniajace si cele
terapeutyczne skierowane na podopiecznych. Zespół taki powinien
skonstruowa indywidualny plan pracy terapeutycznej, by osi gn
maksymalnie mo liwe dla danego dziecka efekty.


Hipoterapia mo e mie ró ne formy:

•

Terapia ruchem konia- pacjent, bez wykonywania jakichkolwiek

wicze poddawany jest ruchom konia podczas jazdy.

•

Fizjoterapia na koniu- poza terapeutycznym oddziaływaniem ruchu

konia wykonywana jest gimnastyka lecznicza na koniu, prowadzona
przez fizjoterapeut :

1.

model neurofizjologiczny- najwa niejsza jest prawidłowa

pozycja siedz ca i prawidłowy ruch, ich jako , szczególnie
wskazana dla dzieci w wieku przedszkolnym;

model funkcjonalny- gdzie najwa niejsza jest

a na

drugim planie postrzeganie prawidłowej pozycji i ruchu;
szczególnie polecana dla dzieci starszych.

•

Terapia kontaktem z koniem – której istot jest emocjonalny kontakt

pacjenta z koniem, tworzenie sytuacji terapeutycznej w obecno ci
konia, podczas której pacjent mo e w ogóle nie siedzie na koniu.

•

Psychopedagogiczna jazda konna i wolty erka

-

zespół działa

podejmowanych w celu usprawnienia intelektualnego, poznawczego,
emocjonalnego i fizycznego. Mo e odbywa si na lub przy koniu

Ponadto wyró nia si jazd konn dla osób niepełnosprawnych (sportow
i rekreacyjn ), która nie stanowi cz ci hipoterapii, ale jest z ni ci le zwi zana
i mo e mie aspekt terapeutyczny.

WSKAZANIA do prowadzenia terapii na koniu:
U dzieci
I. zespoły neurologiczne

1.

Mózgowe pora enie dzieci ce ( dzieci z kontrol głowy i czynn pozycj

siedz c );

2.

stany po urazach czaszkowo- mózgowych;

3.

ADHD

4.

choroby mi ni (min. 3 pkt w skali Lovetta);

5.

Dzieci niedowidz ce i niewidome;

choroby psychiczne.

II. zespoły ortopedyczne:

1.

wady postawy;

2.

skoliozy I stopnia wg Coba;

stany po amputacji i wady rozwojowe ko czyn.
III. inne:

1.

zespoły genetyczne np. zespół Downa (konieczne jest wykonanie

zdj cia rtg – bocznego i czynno ciowego – odcinka szyjnego kr gosłupa);

2.

przepukliny oponowo- rdzeniowe – w zale no ci od wysoko ci

uszkodzenia, obrazu klinicznego i współwyst powania wodogłowia

3.

zespoły psychologiczne: zaburzenia emocjonalne, upo ledzenia

umysłowe, niedostosowanie społeczne.

Doro li:

1.

Stwardnienie rozsiane;

2.

Stany po urazach czaszkowo- mózgowych;

3.

Stany po udarze;

4.

Uzale nienia

5.

Patologie społeczne

PRZECIWWSKAZANIA:

Przeciwwskazania bezwzgl dne:

1.

Uczulenie na sier , pot lub zapach konia;

2.

Nie wygojone rany

3.

Nietolerancja formy leczenia przez pacjenta, np. niepohamowany l k;

4.

Schorzenia okulistyczne- wymagana konsultacja;

5.

pogorszenie stanu zdrowia w zespołach neurologicznych, stanach po

urazach czaszkowo-mózgowych, ADHD, chorobach mi ni;

6.

brak kontroli głowy w rozwoju motorycznym;

7.

podwy szona temperatura;

8.

ostre choroby infekcyjne.

Przeciwwskazania wzgl dne:

1.

Padaczka;

2.

Upo ledzenie umysłowe w stopniu gł bokim;

3.

Zaburzenia mineralizacji ko ci;

4.

Utrwalone deformacje i zniekształcenia, przykurcze, ograniczenia zakresu

ruchu układu kostno stawowego, np. zwichni cia w stawach biodrowych.

Rasa konia do hipoterapii nie jest ci le okre lona, cho niektóre rasy
charakteryzuj si wi kszymi predyspozycjami do pracy hipoterapeutycznej
ni inne. Najcz ciej spotyka si konie rasy huculskiej, koniki polskie,

l zaki, fiordingi, kuce feli skie oraz potomstwo ró nych krzy ówek z

udziałem kucy lub koni małych i przedstawicielami innych, dost pnych ras.
Kanony Polskiej Hipoterapii wskazuj by był to najlepiej zdrowy wałach, w
wieku powy ej 5 lat, odpowiednio przygotowany do pracy w hipoterapii, o
wysoko ci umo liwiajacej skuteczn asekuracj , zharmonizowan z
wielko ci uczestnika hipoterapii. Chód konia powinien by rytmiczny,
spr ysty i wydajny.
Powinien charakteryzowa si spokojnym temperamentem, inteligencj ,
cierpliwo ci i pracowito ci . Musi by przygotowany do tolerowania
niespodziewanych bod ców słuchowych, wzrokowych i dotykowych, wolny
od narowów i nałogów. Nale y przyzwyczai go do wózków inwalidzkich,
kul, niespodziewanych ruchów osób niepełnosprawnych.
Ko zawsze powinien by odpowiednio dobrany dla konkretnej osoby.



Zaj cia hipoterapii powinny trwa rednio 30 minut.
Dla zachowania bezpiecze stwa z jednym pacjentem powinien pracowa
jeden hipoterapeuta, Osoba prowadz ca konia powinna mie
do wiadczenie w jego obsłudze.

ANALIZA PRZYDATNO CI HIPOTERAPII W PRACY Z DZIE MI I
MŁODZIE

UPO LEDZONYMI UMYSŁOWO W STOPNIU

GŁ BSZYM I GŁ BOKIM

U naszych podopiecznych, poza upo ledzeniem umysłowym, wyst puj
zazwyczaj równie dysfunkcje w sferze ruchowej i sensorycznej a
niepełnosprawno intelektualna niesie za sob zaburzenia emocjonalne,
poznawcze, w sferze społecznej i komunikowania si . Na wszystkie te
problemy wpływa pozytywnie hipoterapia. Nie nale y jednak traktowa
konia i samej metody jak lekarza i lekarstwo. Ko jest w tym wypadku tylko
narz dziem w r ku terapeuty i to od niego zale y w jaki sposób go
wykorzysta do nawi zania relacji z dzieckiem.
Hipoterapia mo e wpłyn

na popraw chodzenia. Do odbioru

prawidłowego wzorca chodu niezb dne jest przybranie i zachowanie
prawidłowej pozycji na koniu. Do tego konieczne jest zrozumienie polecenia
i adekwatne zareagowanie na nie, a z tym osoby upo ledzone umysłowo
maj trudno ci. Do wiadczony hipoterapeuta ma jednak mo liwo ci stałego
mobilizowania pewnych partii ciała prowokuj c jego odpowiednie
ustawienie. Warunkiem jest tu tylko umiej tno utrzymania si na koniu
przez je d ca i brak reakcji l kowych.
Hipoterapia wpłynie na stymulacj aktywno ci ucznia. Rozwój
ruchowy i psychiczny s ze sob ci le powi zane. Oddziaływuj c
aktywizujaco na rozwój jednej ze sfer mo na wpłyn na rozwój drugiej.
Ruch umo liwia człowiekowi nawi zanie fizycznego kontaktu z otaczaj c
go rzeczywisto ci . Ograniczenie jego swobody zuba a doznania
sensoryczne. Poprzez ruch dziecko poznaje własne ciało, co prowadzi do
ukształtowania si własnej to samo ci i wyodr bnienia własnego JA z
otoczenia. Na koniu i w kontakcie z nim ucze nieustannie przebywa w
ruchu.
Hipoterapia dostarczy niezliczonych, nowych bod ców do stymulacji
wszystkich zmysłów. Ju sam fakt przebywania w blisko ci konia
dostarcza nowych dozna : intensywne zapachy, d wi ki, obserwacja du ego,

ywego stworzenia, które mo e budzi i l k i ciekawo . Kontakt z ciepł ,

przyjemn , gładk ko sk sier ci niesie nowe bod ce dotykowe. Podczas
głaskania, dotykania, grzebania zwierz cia mo na natkn si na
zró nicowane doznania dotykowe: inna jest jego sier , inny ogon, nozdrza,
metalowe kółka przy ogłowiu, twarde kopyta. Jazda dostarcza wra e
przedsionkowych: ko łagodnie kołysze, niesie, lekko hu ta oraz
proprioceptywnych ( czucie gł bokie, doznanie ruchów członków ciała).
Osoby upo ledzone umysłowo z uwagi na brak samodzielno ci przez całe

ycie potrzebuj pomocy w zaspokojeniu zmysłów dotyku, przedsionkowego

i propriocepcji. Podczas gdy w pracy z małym i lekkim dzieckiem mo na
wykorzysta do tego inne metody, np. Ruchu Rozwijaj cego Weroniki

Scherborne, tak z du ym dzieckiem lub dorosłym niepełnosprawnym zadanie
to jest ju powa nie utrudnione z uwagi na jego ci ar. Wtedy pomocnym
oka e si ko .
Otoczenie konia, takie jak: stodoła z sianem i słom , stajnia ze skrzypi c
bram , trawa na padokach i pastwiskach, piach i trociny na uje d alniach to
dla pedagoga doskonałe naturalne pomoce naukowe.
Hipoterapia ma równie bogaty wymiar emocjonalny i społeczny.
Dziecko nawi zuje bliski kontakt z ywym stworzeniem. Kontakt ten
wymusza stosowanie si do okre lonych reguł zachowania: dziecko musi
liczy si z zachowaniem i reakcjami konia. Czy ci go, głaszcze, karmi –
odczuwa potrzeb troski o zwierz . Nawi zuje kontakt z hipoterapeut , który
pomaga nawi za i rozwija ten specyficzny dialog. Dzi ki temu ucze
przezwyci a l k, nabiera poczucia bezpiecze stwa, zaufania do siebie,
podnosi si jego poczucie własnej warto ci.
Sytuacje terapeutyczne w obecno ci konia mog wpłyn

na

umiej tno komunikowania si . Kontakt z koniem wpływa zazwyczaj
bardzo emocjonuj co na uczniów. To z kolei aktywizuje ich do wyra ania
swoich emocji i uczu w sposób werbalny lub pozawerbalny. Cz sto zdarza
si , e pierwsze słowo pada wła nie na koniu.


Forma zaj powinna by dostosowana do potrzeb i mo liwo ci
uczestników. Najkorzystniej, by tre ci zaj były umiej tnie skorelowane z
Indywidualnymi Programami Edukacyjno-Terapeutycznymi.
Hipoterapia jest metod , która mo e w znacz cy sposób wspomóc prac
z uczniami upo ledzonymi umysłowo w stopniach gł bszym i gł bokim.








BIBLIOGRAFIA
Kanony Polskiej Hipoterapii – Zarz d Główny Polskiego Towarzystwa
Hipoterapeutycznego
Heipertz- Hengst Christine - ,, Jazda konna dla osób niepełnosprawnych”
PWRiL 1997 Warszawa
red. M. Borkowska ,, Dziecko niepełnosprawne ruchowo” cz.2
,,Usprawnianie ruchowe” WSiP 1997 Warszawa
Czownicka. E.,Dzwonkowska J., G siorowska B., Górska J.,
Mokrzyszczak M., Paszkiewicz A., Strumi ska A., Szyma ska A.,

lifirska M., Werpachowska R. , Wolff M - ,,Psychopedagogiczne aspekty

hipoterapii dzieci i młodzie y niepełnosprawnych intelektualnie”
PWRiL 2003 Warszawa
red. Teichmann Engel B. – Terapeutyczne jazda konna II. Strategie
rehabilitacji.” Fundacja Hipoterapia –na rzecz rehabilitacji dzieci
niepełnosprawnych 2004 Kraków
Strau

β I. ,,Neurofizjologiczna gimnastyka lecznicza na koniu” Fundacja na

Rzecz Rozwoju Rehabilitacji Konnej ,,Hipoterapia” Kraków 1996
Kwartalniki ,,Hipoterapia”

Referat opracowała : Alicja Charkiewicz- Wilczek