90

ÂWIAT NAUKI MAJ 2004

WARTO WIEDZIEå

Zbli˝a si´ bardzo rzadkie zjawisko astronomiczne, jakim jest przej-
Êcie Wenus na tle tarczy S∏oƒca. Rozpocznie si´ 8 czerwca
krótko po piàtej rano, potrwa nieco ponad 6 godz. i b´dzie
w ca∏oÊci widoczne z wi´kszoÊci terenów Europy, Afryki oraz
Azji. Dzi´ki swej wyjàtkowoÊci z pewnoÊcià odbije si´ szero-
kim echem w prasie, radiu i telewizji, stwarzajàc znakomità
okazj´ do upowszechnienia podstaw wiedzy astronomicznej
i wykazania, ˝e nauki Êcis∏e, które majà opini´ hermetycz-
nych, wcale takimi nie sà.

Europejskie Obserwatorium Po∏udniowe (ESO – European

Southern Observatory) oraz Europejskie Towarzystwo na rzecz
Edukacji Astronomicznej (EAAE – European Association for
Astronomy Education) we wspó∏pracy z licznymi europejski-
mi placówkami naukowymi organizujà mi´dzynarodowà ak-
cj´ obserwacyjnà o nazwie Program VT-2004. W ramach Eu-
ropejskiego Tygodnia Nauki akcja ta jest sponsorowana przez
Komisj´ Europejskà, która nada∏a jej rang´ Publicznego Pro-
gramu Edukacyjnego. Krajowymi koordynatorami programu
VT-2004 sà dr hab. Pawe∏ Rudawy oraz mgr Barbara Cader-
-Sroka z Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wroc∏awskie-
go (51-622 Wroc∏aw, ul. Kopernika 11). Redakcja Âwiata Na-
uki zaprasza wraz z nimi do systematycznego odwiedzania

strony internetowej http://www.astro.uni.wroc.pl/vt-2004.html,
na której podawane sà bie˝àce informacje o przygotowaniach
do krajowej i mi´dzynarodowej kampanii obserwacyjnej.

PrzejÊcie Wenus stwarza mo˝liwoÊç dok∏adnego wyzna-

czenia Êredniej odleg∏oÊci Ziemi od S∏oƒca, czyli tzw. jed-
nostki astronomicznej, na której opiera si´ pomiar odleg∏oÊci
w ca∏ym WszechÊwiecie. Odpowiednie rachunki zostanà
przeprowadzone w centrum obliczeniowym programu
VT-2004 na podstawie danych nades∏anych przez jego
uczestników. Obserwacje przejÊcia sà bardzo proste i nie wy-
magajà skomplikowanej aparatury. Do zorganizowania
ciekawego pokazu (który mo˝e odbyç si´ np. na boisku
szkolnym) wystarczy zwyk∏a lornetka. Nale˝y jednak pa-
mi´taç, ˝e nieumiej´tnie prowadzone obserwacje S∏oƒca
gro˝à uszkodzeniem lub nawet trwa∏à utratà wzroku. Przy-
st´pujàc do nich, nale˝y zapoznaç si´ z zasadami bezpieczeƒ-
stwa, które polscy koordynatorzy podajà na stronie
http://www.astro.uni.wroc.pl/vt-2004/vt-safety.html, i zasad
tych bezwzgl´dnie przestrzegaç.

W po∏owie marca na liÊcie uczestników programu byli ju˝

przedstawiciele wszystkich krajów Europy – od Islandii
po Rosj´ i od Malty po Norwegi´. W Polsce zarejestrowa-

Wenus na tle S∏oƒca

MI¢DZYNARODOWA AKCJA OBSERWACYJNA NABIERA ROZMACHU.

ADAM SZCZUCI¡SKI

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej po raz dwunasty przyzna∏a
m∏odym naukowcom stypendia krajowe. 20 marca w Sali Wielkiej
Zamku Królewskiego w Warszawie uroczyÊcie wr´czyli je prezes
FNP prof. Maciej W. Grabski i przewodniczàcy Rady Fundacji
prof. Janusz S∏awiƒski. Stypendia krajowe FNP sà przeznaczone
dla wybitnych pracowników naukowych poni˝ej 30 roku ˝ycia.
Wynoszà 20 tys. z∏ rocznie, sà wi´c niema∏ym zastrzykiem finan-
sowym dla m∏odego badacza.

Do tegorocznego programu zg∏osi∏o si´ 747 m∏odych nau-

kowców, stypendia otrzyma∏o 104 z nich. WÊród nagrodzonych
najwi´cej jest pracowników Uniwersytetu Warszawskiego,
Uniwersytetu Jagielloƒskiego i Uniwersytetu im. Adama Mic-
kiewicza. Ponadto ponownie przyznano 86 stypendiów. M∏o-
dzi naukowcy reprezentujà niemal wszystkie dziedziny naukowe,
nawi´cej jest chemików (14 stypendystów) i lekarzy (10). Ârednia
wieku laureatów wynosi 27.7 roku.

Fundacja na rzecz Nauki Polskiej ma na celu wspieranie

najlepszych badaczy na kolejnych etapach ich kariery naukowej.
Prof. Grabski podczas ceremonii wr´czenia stypendiów mówi∏, ˝e o s∏usznoÊci tych dzia∏aƒ najlepiej Êwiadczà losy najm∏odszych
laureatów, którzy swoimi kolejnymi dokonaniami potwierdzajà wysokà jakoÊç pracy i udowadniajà, ˝e sukces w nauce jest mo˝liwy. P.S.

104 wspania∏ych

PODZI¢KOWANIA w

imieniu laureatów z∏o˝y∏a Tamara Brzostowska-

Tereszkiewicz z Uniwersytetu Warszawskiego.

MAJ 2004 ÂWIAT NAUKI

91

„Nareszcie ktoÊ o nas pomyÊla∏” – stwierdzi-
∏a jedna z uczestniczek I Kongresu Edu-
kacyjnego, który w pierwszej po∏owie
marca zorganizowany zosta∏ przez Wy-
dawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Wzi´li w nim udzia∏ pedagodzy z ca∏ej
Polski, reprezentujàcy ró˝ne bloki na-
uczania. Kongres wykaza∏, jak bardzo
Êrodowisku nauczycielskiemu potrzeb-
na jest wymiana poglàdów.

Do Warszawy przyjecha∏o a˝ 2600 na-

uczycieli, którzy w ciàgu trzech dni mo-
gli uczestniczyç w trzech wyk∏adach
plenarnych, czterech dyskusjach pane-
lowych oraz 115 wyk∏adach w 22 gru-
pach przedmiotowych. Dwa wyk∏ady wy-
g∏osili na zaproszenie naszej redakcji
profesorowie Andrzej Kajetan Wróblew-
ski („Statek kosmiczny Ziemia”) i Zbi-
gniew Jaworowski („Kto ska˝a Ziemi´ –
cz∏owiek czy przyroda?”).

Kongresowe spotkania odbywa∏y si´

pod has∏em „Polska szko∏a w Unii Euro-
pejskiej”. „W czasach globalizacji edukacja
jest nie tylko przygotowaniem do dojrza-
∏ego ˝ycia – powiedzia∏ patron honorowy
kongresu prezydent RP Aleksander
KwaÊniewski. – Jest równie˝ sposobem
radzenia sobie z wymogami rynku pracy,
z konkurencjà, z szerokim strumieniem
informacji”.

Prezydent by∏ goÊciem pierwszego dnia

obrad. Mia∏ okazj´ wypróbowaç pojazd
sprowadzony specjalnie przez redakcj´
Âwiata Nauki. Segway Human Transpor-
ter, bo tak brzmi pe∏na nazwa urzàdzenia,

z pewnoÊcià spodoba si´ mieszkaƒcom
zakorkowanych miast. Mo˝na si´ nim
poruszaç po ulicach oraz wewnàtrz bu-
dynków. Pojazd wyposa˝ony jest w sys-
tem ˝yroskopów sprz´˝ony z kompute-
rem. Czujniki znajdujàce si´ pod stopami
reagujà na ka˝dy ruch kierujàcego. Wiel-
kie zainteresowanie wzbudzi∏ te˝ po-

kaz tablicy interaktywnej, którà WSiP
wprowadzi∏ do swojej oferty. Mo˝na
na niej wyÊwietlaç obrazy, animowane
wykresy, pokazywaç filmy, pisaç, ry-
sowaç, liczyç. Jest to coraz cz´Êciej wy-
korzystywany w Europie Êrodek dydak-
tyczny. Wyglàda na to, ˝e kreda i gàbka
wkrótce przejdà do historii.

A.F.

JAN ˚D˚ARSKI JR

SEGWAY

analizuje ruchy kierujàcego i dzi´ki temu wie, dokàd cz∏owiek chce jechaç.

∏o si´ 15 organizacji (szko∏y, planetaria, ko∏a Polskiego
Towarzystwa Mi∏oÊników Astronomii i obserwatoria astro-
nomiczne), a tak˝e uczestnicy indywidualni. Zg∏oszenia
mo˝na nadal przesy∏aç, najlepiej pocztà elektronicznà na
adres: [e-mail], lub zwyk∏à pocztà na adres:
Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wroc∏awskiego, 51-622
Wroc∏aw, ul. Kopernika 11, z dopiskiem „PrzejÊcie Wenus
2004”. Udzia∏ w programie jest otwarty dla wszystkich.
Tych, którzy jeszcze si´ nie zdecydowali, zach´camy do za-
poznania si´ z materia∏ami umieszczonymi na stronie
http://www.astro.uni.wroc.pl/vt-2004/vt-mechanika.html. Znaj-
dà tam podstawowe informacje o S∏oƒcu i Wenus, objaÊnienie
przyczyn okresowego powtarzania si´ przejÊç, a tak˝e gotowà
do u˝ytku prezentacj´ zagadnieƒ zwiàzanych z przejÊciem,
sporzàdzonà w formacie PowerPoint.

WÊród licznych imprez, które b´dà towarzyszyç obserwa-

cjom przejÊcia Wenus, zwraca uwag´ og∏oszony przez ESO
konkurs na film wideo o tematyce zwiàzanej z tym zjawi-
skiem. G∏ównà nagrodà jest wyjazd do obserwatorium na Cer-
ro Paranal w Andach Chilijskich, gdzie znajduje si´ najwi´k-
szy teleskop Êwiata. Zainteresowanym polecamy otworzonà
przez ESO stron´ http://www.vt-2004.org. Kolejne informacje
o programie VT-2004 zamieÊcimy w czerwcowym numerze
Âwiata Nauki. Ponadto uka˝e si´ w nim obszerny, kilkustroni-
cowy artyku∏ Stevena Dicka, w którym oprócz podstawowych
wiadomoÊci o tegorocznym przejÊciu Wenus znajdzie si´ barw-
na historia poprzednich takich zjawisk. Autor artyku∏u prowa-
dzi w NASA dzia∏ historii nauki, a w latach 1997–2000 by∏
przewodniczàcym Komisji Historii Astronomii Mi´dzynarodo-
wej Unii Astronomicznej.

M.R.

Atrakcyjnie o edukacji