Uniwersytet Szczeciński

Pedagogika społeczna

-

ćwiczenia

Bezrobocie, jako zagrożenie wykluczeniem społecznym

Katarzyna Molenda

Kamila Bieniecka

Praca socjalna I

1. Rodzaje, fazy bezrobocia, czynniki wpływające na zjawisko bezrobocia

.

BEZROBOCIE

(brak pracy / utrata pracy) - wymuszony brak aktywności zawodowej

człowieka, stan zawodowej bezczynności jednostek zdolnych do pracy, zgłaszających

gotowość jej podjęcia, dla których podstawą egzystencji są dochody uzyskane z pracy.

Wyróżniamy dwa następujące ujęcia bezrobocia:

a) przedmiotowo-ekonomiczne:

-traktowane jako kategoria analityczna rynku pracy i oznacza niezrealizowaną podaż siły

roboczej(zasoby ludzkie) a popytem na pracę(chłonność zatrudnieniowa gospodarki)

b) podmiotowo-społeczne:

- traktowane jako kategoria analizy w kontekście społecznym

- jako ogólna liczba osób zarejestrowanych w odpowiednich agencjach zatrudnienia (biura

pracy), tzw. „bezrobocie rejestrowane” (stosowane w polskim ustawodawstwie)

-jako oszacowana na podstawie badań sondażowych liczba osób spełniających jednocześnie

trzy warunki( osoby te nie pracują, aktywnie poszukują pracy i są gotowe do jej podjęcia),

RODZAJE BEZROBOCIA:

a) przejściowe:

- cykliczne

- sezonowe

- krótkookresowe

- średniookresowe

Bezrobocie cykliczne ( koniunkturalne, keynesowskie) - bezrobocie związane z cyklicznymi

zmianami produktywności gospodarki.

1. W okresie recesji - spada pokup na towary plus usługi oferowane za pomocą

przedsiębiorstwa, co wywołuje pochyłość produkcji. Spadek produkcji wywołuje pochyłość

zapotrzebowania na pracę, co prowadzi do pojawienia się bezrobocia cyklicznego

2. W okresie koniunktury - pokup na towary plus usługi oferowane za pomocą

przedsiębiorstwa wzrasta, co wywołuje ewolucja produkcji. Wzrost produkcji powoduje

ewolucja zapotrzebowania na pracę, co prowadzi aż do stopniowego zaniknięcia bezrobocia

cyklicznego

Bezrobocie sezonowe - forma bezrobocia, która jest uwarunkowana porą roku plus

związanymi ze zmianami pogodowymi, wegetacji roślin itp. Występuje wewnątrz zakładów

pracy sezonowej np. wewnątrz budownictwa, rolnictwa i innych. Sezonowe oblicze ma także

bezrobocie absolwentów, których wstąpienie na giełdę pracy dokonuje się przezornie i jest

związane z terminem zakończenia nauki wewnątrz szkół. Wynika także z sezonowości

produkcji wewnątrz niektórych dziedzin gospodarki, uzależnionych od warunków

klimatycznych.

Bezrobocie krótkookresowe - trwające przez okres nieprzekraczający 3 miesięcy

Bezrobocie średniookresowe - trwające przez okres od 3-6 miesięcy

b) długookresowe :

Bezrobocie długookresowe - trwające od 6 do 12 miesięcy:

Bezrobocie długotrwałe (chroniczne) - trwające ponad 12 miesięcy, najbardziej

niebezpieczne dla gospodarki, negatywnie wpływa na niemal wszystkie sfery życia

c) frykcyjne

- z wyboru

- jawne i ukryte

Bezrobocie frykcyjne - powstaje w związku z powolnością przystosowań struktury podaży

siły roboczej i struktury popytu na siłę roboczą na rynku pracy. Jest to zjawisko normalne

w gospodarce, w której struktura siły roboczej oraz liczba oferowanych miejsc pracy

zmieniają się nieustannie. Obejmuje ono niemożliwy do obniżenia poziom bezrobocia,

występujący w każdym dynamicznym społeczeństwie. Tworzą je osoby o ułomnościach

fizycznych lub psychicznych, które utrudniają im podjecie pracy oraz osoby chwilowo

pozbawione pracy ze względu na zmianę zawodu. W dynamicznej gospodarce ustawicznie

pojawiają się niedopasowania (frykcje) między wolnymi miejscami pracy a wolna siła

roboczą, gdyż ciągle zachodzą procesy dotyczące tworzenia i likwidacji miejsc pracy,

napływu siły roboczej na rynek pracy i odpływu oraz zmiany miejsc pracy przez

pracowników. W rezultacie tych procesów zawsze występuje pewna liczba wolnych miejsc

pracy i osób bezrobotnych. Ze względu na to, że informacje posiadane przez pracodawców

i pracowników są niedoskonałe, musi upłynąć jakiś czas, zanim bezrobotni znajdą czekające

na nich miejsca pracy

Bezrobocie z wyboru - zjawisko, w wyniku którego osoba bezrobotna świadomie rezygnuje

z szansy podjęcia pracy. Powodem dla którego osoba jest bezrobotna z wyboru jest system

socjalny, który pozwala na otrzymywanie zasiłków na tyle wysokich, aby zrekompensować

utratę stałego zarobku i tym samym stworzyć zachętę do pozostawania zawodowo

bezczynnym

Bezrobocie jawne - niezgodne ze stanem faktycznym, odnosząca się do niepracujących,

a ujawniających swoją sytuację poprzez rejestrację w urzędach pracy

Bezrobocie ukryte - nieokreślona liczba osób, które w myśl ustawy nie mogą zarejestrować

się jako bezrobotne, albo wykonywana przez nich praca nie jest niezbędna z punktu widzenia

zatrudniającego. Występuje głównie na wsi (nadmiar rąk do pracy, dawniej - przerost

administracji).

d) bezrobocie strukturalne

-klasyczne

-technologiczne

Bezrobocie strukturalne - to taki rodzaj bezrobocia, które powstaje w rezultacie

niedopasowań struktury siły roboczej i popytu na siłę roboczą przede wszystkim ze względu

na rozbieżność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego

się popytu i produkcji. U podstaw tych niedopasowań leżą procesy upadku lub rozwoju

pewnych branż i gałęzi, związane z tendencjami postępu technicznego i kierunkami

międzynarodowego podziału pracy. Bezrobocie to może mieć charakter dosyć trwały, gdyż

jego likwidacja wymaga zazwyczaj dłuższego okresu w związku z koniecznością zmiany

zawodu, kwalifikacji, czy nawet miejsca zamieszkania. Bezrobocie tego typu stanowi

szczególny problem w regionach, gdzie dominuje jedna gałąź przemysłu, np. górnictwo,

hutnictwo, czy przemysł stoczniowy.

Bezrobocie klasyczne - oznacza rodzaj bezrobocia pojawiającego się wtedy, kiedy płaca jest

rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na

nią się przecinają. Może to być spowodowane albo działalnością związków zawodowych,

albo ustawodawstwem określającym wysokość płac minimalnych, które powoduje, że płace

utrzymywane są na poziomie wyższym od poziomu równowagi.

Bezrobocie technologiczne – bezrobocie wynikające z postępu technicznego, który

powoduje zastępowanie pracy ludzi pracą maszyn i urządzeń. Ma ono charakter tymczasowy,

do chwili przesunięcia zasobów zwolnionej siły roboczej do nowych zastosowań.

FAZY BEZROBOCIA

Faza 1 Antycypacja bezrobocia – pobudzenie, zmiany nastroju, niestabilność emocjonalna

Faza 2 Szok po utracie pracy – poczucie klęski, krzywdy, upokorzenie, lęk przed

przyszłością, przygnębienie

Faza 3 Wchodzenie w sytuację bezrobocia i optymizm – efekt urlopu, traktowanie sytuacji

jako przejściowej, aktywność, wiara w sukces

Faza 4 Pesymizm i rezygnacja – negatywne reakcje emocjonalne, problemy zdrowotne i

finansowe

Faza 5 Fatalizm i apatia, dopasowanie do sytuacji – poczucie beznadziejności, dążenie do

izolacji społecznej, redukcja oczekiwań życiowych, zainteresowań

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA ZJAWISKO BEZROBOCIA

- nieodpowiednie, niskie lub za wysokie kwalifikacje pracownika do danej pracy

- zbyt wysokie wymagania pracodawcy

- praca” na czarno”

- osoby które zakończyły edukację, ale nie mają jeszcze doświadczenia zawodowego nie są

poszukiwaną grupą zawodową

- miejsca pracy mogą znajdować się gdzie indziej, niż poszukujący pracy pracownicy

- niechęć zatrudnienia osób niepełnosprawnych i po odbytych karach więziennych

- brak obywatelstwa

- niedorozwój gospodarczy niektórych regionów (np. tzw. Ściany Wschodniej) w połączeniu z

likwidacją państwowych gospodarstw rolnych, co spowodowało ujawnienie wysokiego

bezrobocia agrarnego

- przerwa między zakończeniem pracy, a rozpoczęciem nowej może trwać dłuższy czas

(bezrobocie frykcyjne)

- likwidacja niektórych gałęzi przemysłu

- zmiany technologiczne

- brak mobilności potencjalnych pracowników

- przenoszenie i zamykanie dużych zakładów pracy

- brak informacji o miejscach pracy

- ograniczenie produkcji

2. Bezrobocie zagrożeniem rozwoju społeczno-kulturowego.

*Bezrobocie prowadzi do zmiany statusu materialnego rodziny.

*Brak pieniędzy w rodzinie wpływa negatywnie na relację dziecko-rówieśnik. Dzieci biedne

napotykają trudności szkolne, brakuje im niezbędnych przyborów szkolnych, książek, nie

wspominając, o tym, że nie wyjeżdżają na wycieczki szkolne. Czują się gorsze, naznaczone

stygmatem ( "biedne"; "brudne" ), w konsekwencji może dojść do izolacji od rówieśników.

*Problemy finansowe doprowadzają do pojawienia się negatywnych emocji, które udzielają

się reszcie rodziny. Lęk, niepewność, poczucie zagrożenia nie sprzyjają rozwojowi społeczno-

emocjonalnemu dziecka i niszczą równowagę rodziny. Brak pieniędzy wymusza ograniczenie

wydatków, gdy brakuje środków finansowych na żywność, ciężko zapewnić dzieciom

edukację kulturalną. Oglądanie telewizji jest tańsze niż wyjście do muzeum lub teatru.

*Brak środków do życia może doprowadzić do problemów małżeńskich spowodowanych

ciągłym napięciem. Dane statystyczne są alarmujące, w rodzinach dotkniętych problemem

bezrobocia częściej dochodzi do kłótni i stosowania kar cielesnych.

*Człowiek, który potrafi zapewnić rodzinie wysoki poziom życia uchodzi w naszej kulturze

za autorytet. Konsumpcyjny tryb życia sprawia, że dzieci oczekują od rodziców nie tylko tego

co niezbędne. Dziecko, którego rodzic nie jest w stanie zarobić na to co mają jego rówieśnicy

może przestać traktować rodzica jak autorytet.

*Rodzina ma za zadanie spełniać wiele funkcji, jedną z nich jest przygotowywanie dziecka do

roli przyszłego pracownika. Jak można to zrobić, gdy samemu jest się pozbawionym pracy?

Bezrobocie jest realnym zagrożeniem dla społeczno-kulturowego rozwoju rodziny.

3. Zjawisko wykluczenia społecznego.

Pojęcie społecznego wykluczenia pojawiło się w „zastępstwie” pojęcia ubóstwa z początkiem

lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Wykluczenie społeczne to brak uczestnictwa jednostek

i grup społecznych w tych sferach życia, w których uzasadnione jest i oczekiwane,

by jednostki te i grupy w nich uczestniczyły. Wykluczenie społeczne wyraża się w niskim

poziomie dobrobytu, użyteczności i szczęścia, w niezdolności do robienia pewnych rzeczy,

a szczególnie do znalezienia pracy i zarabiania na życie, a także niezdolności

do osiągania minimalnego standardu warunków pracy.

4. Podstawowe wymiary marginalizacji ( wykluczenia społecznego)

Istnieją cztery podstawowe wymiary marginalizacji:

1. Wyłączenie z aktywności zawodowej – bezrobocie.

2. Wyłączenie z konsumpcji – niedostatek, ubóstwo.

3. Wyłączenie ze społeczności „ normalnych”- samotność.

4. Wyłączenie z mechanizmów wpływu i władzy- marginalizacja kulturowa i polityczna

5. Praktyki społeczne w zwalczaniu bezrobocia

Działania wspierające jednostki i grupy w sytuacji braku pracy.

1) Ustawa o Zatrudnieniu Socjalnym

Przyjęta w 2003 roku, zatrudnienie socjalne ma zmniejszać negatywne skutki bezrobocia

przez stwarzanie szans dostępu do rynku pracy, prowadzenie profilaktyki społecznej,

usamodzielnianie osób dotkniętych różnego rodzaju dysfunkcjami.

2) Wspólnotowy Program Przeciwdziałaniu Wykluczeniu Społecznemu (2002-2006)

- Spółdzielnie Socjalne

- Warsztaty zawodowe; hodowla roślin, zwierząt.

- Centra oraz Kluby Integracji Społecznej.

- Doradztwo zawodowe, pośrednictwo pracy, grupa wsparcia.

- Ruch Obrony Bezrobotnych

- Stowarzyszenie działające na skalę całego kraju, zrzesza bezrobotnych i osób zagrożonych

utratą pracy.

- Zachęcanie bezrobotnych do braniu udziału w życiu społecznym, politycznym,

artystycznym

- Działania prowadzone przez szkołę: pomoc materialna i finansowa niesiona dzięki

współpracy z organizacjami rządowymi i pozarządowymi, organizowanie dzieciom czasu

wolnego, prowadzenie zajęć z zakresu preorientacji zawodowej;

*

Dane statystyczne

o bezrobociu w Polsce

Stopa bezrobocia w I kwartale 2010 roku w zależności od poziomu wykształcenia:

Stopa bezrobocia rejestrowanego w latach 1990-2010 (%)

Bibliografia :

Ewa Marynowicz-Hetka „Pedagogika społeczna”, wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2007 r.

Danuta Lalak, Tadeusz Pilch „Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej”,

wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 1999 r.

Katarzyna Białobrzeska, Stanisław Kawula, „ Wykluczenie i marginalizacja społeczna” ,

wyd. Akapit, Toruń 2006 r.

Pacewicz A., Merta T., Piasecki M., Zachorowska - Mazurkiewicz A., Kopański S.

„Z ekonomią na ty”, wyd. Civitas, Warszawa 2000 r.