PRAWO CYWILNE

1. POJĘCIE

Na pojęcie prawa cywilnego składają się trzy elementy:

a) Przedmiot- są nim stosunki cywilne. Prawo cywilne reguluje stosunki

majątkowe i niemajątkowe. Stosunki majątkowe to stosunki

własnościowe w najszerszym tego słowa znaczeniu, inaczej mówiąc

stosunki majątkowe to te, które mają za przedmiot interesy natury

ekonomicznej. Stosunki niemajątkowe to takie, których przedmiotem są

dobra nie mające jako takie bezpośredniej wartości ekonomicznej.

b) podmioty działające na podstawie jego przepisów- podmiotami

stosunków cywilnoprawnych są osoby fizyczne i osoby prawne tj.

organizmy wyposażone w zdolność prawną, tj. możność nabywania

praw i obowiązków

c) metoda regulacji-przyjmuje się, że dla stosunków cywilnoprawnych

charakterystyczna jest zasada równorzędności stron, tzn. że żadna

strona nie jest podporządkowana drugiej.

2. WAŻNIEJSZE ZASADY PRAWA CYWILNEGO

ZASADA OBRONY OSOBY LUDZKIEJ - Polega na przyznaniu każdemu

człowiekowi zdolności prawnej oraz na zapewnieniu gwarancji swobodnego

korzystania przez niego z dóbr osobistych.

ZASADA RÓWNOŚCI- polega na zagwarantowaniu równości wobec prawa

wszystkich obywateli, a w nieco skorygowanym zakresie także cudzoziemców

ZASADA PRAW PODMIOTOWYCH-wg tej zasady podstawą korzystania przez

jednostki ludzkie z różnorodnych dóbr są przysługujące im prawa o ustawowo

zagwarantowanej treści.

ZASADA AUTONOMII WOLI STRON- wg tej zasady osoba fizyczna czy prawna

może własną mocą kształtować swoje stosunki prawne, oczywiście w granicach

prawa, które i tak są szerokie. Podstawowym instrumentem służącym do realizacji

autonomii prywatnej są czynności prawne, a wśród nich głównie umowy.

ZASADA OCHRONY DOBREJ WIARY- zasada ta chroni przede wszystkim tego, kto

działa w mylnym, ale usprawiedliwionym przekonaniu , co do uprawnień tego, od

kogo nabywa rzecz lub inne prawo.

ZASADA JEDNAKOWEJ OCHRONY KAŻDEJ WŁASNOŚCI

ZASADA CYWILNEJ ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA DŁUGI- oznacza, że dłużnik

odpowiada za swe zobowiązania całym swoim majątkiem, a jej ograniczenia mogą

wynikać tylko ze szczególnym unormowań.

ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA SZKODĘ- polega na tym, że kto wyrządził

drugiemu szkodę z własnej winy, a przypadkach przewidzianych przez ustawę, także

bez winy, obowiązany jest do jej naprawienia

ZASADA PEŁNEJ OCHRONY RODZINY- oznacza, że przepisy prawa cywilnego

powinny być tak tłumaczone, jak tego wymaga interes małoletniego dziecka i rodziny

jako podstawowej komórki społecznej.

ZASADA DZIEDZICZENIA- oznacza, że majątek osoby zmarłej nie staje się

majątkiem niczyim ani nie przechodzi na państwo, lecz przypada spadkobiercom

testamentowym lub ustawowym.

ZASADA JEDNOŚCI PRAWA CYWILNEGO- w myśl tej zasady całokształt

przepisów normujących obrót profesjonalny nie stanowi odrębnej gałęzi prawa, lecz

wyspecjalizowany dział prawa cywilnego. Ma to takie znaczenie, że profesjonaliści

mogą korzystać z bogatego arsenału narzędzi prawnych i środków ochronnych

znanych prawu cywilnemu.

3. SYSTEMATYKA POLSKIEGO PRAWA CYWILNEGO

1) cześć ogólna-to wszystkie te normy cywilnoprawne, które

przynajmniej w zasadzie , regulują zagadnienia wspólne dla

pozostałych działów prawa cywilnego

2) prawo rzeczowe- unormowane są tu te społeczne formy

korzystania z dóbr majątkowych;

3) prawo o zobowiązaniach-stanowi największy dział prawa

cywilnego;

4) prawo rodzinne

5) prawo spadkowe

6) ponadto nowoczesna cywilistyka obejmuje swą regulacją tzw.

Prawa o dobrach niematerialnych tzn. przede wszystkich

prawo autorskie i wynalazcze

4. REFORMA PRAWA CYWLINEGO

Kodeksy z zakresu prawa cywilnego do 1989 roku ulegały zmianom, jak każdy

poważniejszy akt normatywny w miarę jego stosowania, jednak nie powodowały

one przebudowy obowiązującego systemu prawnego. Od 1989 roku nadszedł

czas na zmiany, które można określić jako zmiany systemowe. Zostały one

bowiem dokonane w związku z przekształceniem systemu gospodarczego;

gospodarkę nakazową zastąpiła gospodarka rynkowa. W sferze prawa miało to

przede wszystkim taki skutek, że pierwszoplanową rolę w organizowaniu życia

społeczno-gospodarczego przypadło nie prawu administracyjnemu, lecz

cywilnemu. W związku z tym miejsce odgórnych decyzji adm. zajęły właściwe dla

prawa cywilnego czynności prawne, a w szczególności umowy, o bycie których

decyduje nie władza lecz podmioty gospodarujące. Zmiany wprowadzone do

kodeksu nowelą z 28,07,1990 polegały przede wszystkim na :

-zrównaniu wszystkich podmiotów gospodarujących, a tym samym na zniesieniu

podziału na własność społeczną, indywidualną i osobistą

-odebraniu przywilejów, z jakich korzystała własność państwowa, jak np. na

uchyleniu art. 172 k.c., który wyłączał zasiedzenie nieruchomości należących do

państwa

ŹRÓDŁA PRAWA CYWILNEGO

1. STANOWIONE

-konstytucja

-ustawa

-ratyfikowane umowy międzynarodowe

-rozporządzenia

-akty prawa miejscowego

2. ZWYCZAJ I PRAWO ZWYCZAJOWE-

a) zwyczaj-należy przez niego rozumieć faktycznie stosowaną albo

powszechnie albo w określonym środowisku, praktykę oznaczonego

postępowania bez względu na to, czy uważa się takie postępowanie za

obowiązujące lub nieobowiązujące z punktu widzenia prawa

b) prawo zwyczajowe-cechą tego prawa jest stopniowe formowanie się, z

upływem jakiegoś czasu, w przekonaniu społeczeństwa, że mamy do

czynienia z ujawnieniem się pewnej postaci prawa obowiązującego.

Postać prawa zwyczajowego jest jakby utarta praktyką przekształcają

się w normę prawną (zaakceptowaną przez państwo)

3. ORZECZNICTWO SĄDOWE-jako pośrednie źródło prawa. Np. niektóre

wypowiedzi interpretacyjne, podejmowane w sytuacji , gdy brak jest

odpowiedniego przepisu (luka w prawie) lub gdy zapis ustawowy jest

szczególnie niejasny, pełnią z praktycznego punktu widzenia rolę zbliżoną do

aktów tworzących prawo.

4. ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO

CZYNNOŚCI PRAWNE (opis brakujących elementów opracowania ręcznego)

Treść czynności prawnych – należy przez nią rozumieć zawarte w oświadczeniu

woli postanowienia określające skutki dokonywanej czynności prawnej.

Skutkiem wadliwości treści czynności prawnej, polegającej na jej sprzeczności z

ustawą , jest nieważność czynności prawnej.

Sankcje wadliwych czynności prawnych

1. Nieważność bezwzględna- jest najostrzejszą sankcją przewidywaną w

naszym prawie dla wadliwych czynności prawnych. Polega ona na tym, że

mimo istnienia zewnętrznych pozorów konkretnej czynności prawnej, nie

wywołuje ona zamierzonych skutków prawnych.

Cechy charakterystyczne nieważności bezwzględnej są następujące:

a) może na nią powołać się każda osoba zainteresowana, a nie tylko

pewien ściśle określony przez ustawę krąg osób, w szczególności nie

tylko osoba, która uczestniczyła jako strona w dokonaniu czynności

b) istnieje ona z mocy prawa, dlatego sąd musi ją uwzględnić z urzędu,

chociaż żadna ze stron nie powoła się na nieważność

c) czynność prawna bezwzględnie nieważna nie może być

konwalidowana, tzn. nie może stać się czynnością ważną; jeżeli strona

chce osiągnąć zamierzony skutek , jeżeli jest to oczywiście prawnie

dopuszczalne, musi dokonać nowej niewadliwej czynności prawnej. Od

tej zasady istnieją oczywiście wyjątki np. :

-

umowa zawarta przez osobę niezdolną do czynności prawnych,

a należąca do umów powszechnie zawieranych w drobnych,

bieżących sprawach życia codziennego, staje się ważna z

chwilą jej dokonania

-

darowizna zawarta bez zachowania formy aktu notarialnego dla

oświadczenia darczyńcy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone

świadczenie zostało spełnione, chyba że ze względu na

przedmiot darowizny np. nieruchomość inne przepisy

wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu

stron

Od konwalidacji należy odróżniać konwersję, polegającą na tym, że w wypadku

nieważności konkretnej czynności prawnej, przy równoczesnym spełnieniu

przesłanek ważności innej czynności prawnej, realizującej zbliżony do zamierzonego

cel , przyjmuje się w braku odmiennej woli stron, iż dokonana została ta druga ważna

czynność prawna.

2. Nieważność względna-polega na tym, że ważność czynności prawnej może

być uchylona, i to od chwili jej wykonania, z inicjatywy podanych w ustawie

osób.

Nieważność względna tym różni się od bezwzględnej, że:

a) może się na nią powołać tylko oznaczony w ustawie krąg osób np. w

wypadku błędu lub groźby od skutków prawnych oświadczenia woli

może się uchylić tylko strona , która działała pod wpływem tych

oświadczeń woli

b) sąd może uwzględnić ten rodzaj nieważności tylko z inicjatywy

upoważnionej do tego osoby, a nie z urzędu

c) czynność prawna względnie nieważna może być konwalidowana

3. Bezskuteczność zawieszona – realizuje się wtedy, gdy do ważności

czynności prawnej wymagana jest zgoda osoby trzeciej, czyli osoby która nie

dokonuje danej czynności. Zgoda osoby trzeciej potrzebna jest wtedy gdy np.

potrzebna jest zgoda przedstawiciela ustawowego do niektórych czynności

prawnych podejmowanych przez osoby ograniczone w zdolności do czynności

prawnych ; gdy czynność prawna oddziałuje bezpośrednio na sferę praw

osobistych lub majątkowych tej osoby. Jeżeli więc dokonano czynności

prawnej bez prawem wymaganej zgody osoby trzeciej, to czynność ta nie jest

od razu nieważna, a powstaje swoisty stan zawieszenia, czynność prawna jest

niezupełna.

4. Względna bezskuteczność- są takie czynności prawne, które tylko w

stosunku do oznaczonych osób nie wywołują zamierzonych skutków

prawnych, względem innych zaś są w pełni skuteczne. Bezskuteczność

względna następuje albo z mocy prawa (ipso iure) albo z mocy orzeczenia

sądowego.

ELEMENTY CZYNNOŚCI PRAWNEJ

1. SKŁADNIKI ISTOTNE (essentialia negoti)- to postanowienia rozstrzygające o

kwalifikacji prawnej danej czynności prawnej i indywidualizujące ją. Np.

istotnymi postanowieniami umowy najmu są postanowienia ustalające

obowiązek udostępniania używania określonej rzeczy oraz obowiązek

płacenia czynszu. Umowa w której nie jest przewidziany obowiązek płacenia

czynszu nie może być zakwalifikowana jako umowa najmu.

2. SKŁADNIKI NIEISTOTNE (UBOCZNE)- to składniki, które w danej czynności

mogą wystąpić, lecz których brak nie wpływa na dojście danej czynności do

skutku. Np. w umowie sprzedaży postanowieniami ubocznymi są

postanowienia normujące obowiązek ponoszenia kosztów opakowania i

przesłania przedmiotu kupna.

3. SKŁADNIKI DODATKOWE (ACCIDALIA NEGOTI)- to składniki, które nie

zostały potraktowane w ustawie jako istotne, lecz którym strony taki charakter

nadały . Są to przede wszystkim:

a) warunek- przez wprowadzenie do czynności prawnej warunku, strony

uzależniają powstanie lub ustanie skutków prawnych tej czynności .

Np. właściciel nieruchomości zawiera umowę o wybudowanie garażu na

jego działce pod warunkiem uzyskania w oznaczonym terminie od władz

budowlanych zezwolenia na budowę. Dopóki warunek się nie ziści,

strony są związane czynnością prawną i muszą się powstrzymać od

działań, które naruszałyby prawa strony uprawnionej na wypadek

ziszczenia się warunku.

b) termin- to takie zastrzeżenie dodatkowe w czynności prawnej, przez

które jej skutek zostaje ograniczony w czasie. Wyróżnia się terminy:

-

początkowe- skutek prawny powstaje z chwilą nadejścia

terminu

-

końcowe- skutek prawny ustaje z chwilą nadejścia terminu

c)odstępne- jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od

umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy, oświadczenie o

odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone

jednocześnie z zapłatą odstępnego

d) zadatek- ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną

ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od

umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała,

może żądać sumy dwukrotnie wyższej

e) umowne prawo odstąpienia- polega na tym, że można zastrzec, że

jednej lub obu stronom przysługiwać będzie w ciągu oznaczonego

terminu prawo odstąpienia od umowy. Prawo to wykonuje się przez

oświadczenie złożone drugiej stronie.

f) kara umowna- polega na tym, że można zastrzec w umowie, że

naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego

wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę

określonej sumy (kary umownej).

STOSUNEK CYWILNOPRAWNY

POJĘCIE- to stosunek społeczny uregulowany przez normy prawa

cywilnego, którego uczestnicy występują jako podmioty praw i obowiązków.

Cechy charakterystyczne stosunku cywilno-prawnego:

- równorzędność stron tego stosunku

- autonomiczność pozycji stron stosunku

- ma charakter majątkowy i w ograniczonym zakresie niemajątkowym

charakter

Elementy stosunku cywilnoprawnego

1. podmioty, między którymi zachodzi stosunek- czyli osoby fizyczne lub

prawne

2. przedmiot- określone zachowanie się uczestników tego stosunku ,

oparte o wzorzec postępowania zawarty w normie prawa cywilnego.

Przedmiot może być również materialny np. rzeczy, pożytki, pieniądz,

itd.-(opisane w opracowaniu ręcznym)

3. treść- to prawa (uprawnienia) i obowiązki stron stosunku cywilno

prawnego, czyli jego podmiotów. Prawa są skorelowane w ten sposób,

że prawu jednego podmiotu odpowiada zawsze określony obowiązek

innego podmiotu. Przy czym często podmiot mający prawo ma również

obowiązek w stosunku do osoby zobowiązanej.

OSOBA FIZYCZNA

Osoby fizyczne-to jednostki ludzkie.

Zdolność prawna- zgodnie z art. 8 k.c. ma ją każdy człowiek od chwili

urodzenia. Jest to zdolność do tego, aby być podmiotem praw i

obowiązków z zakresu prawa cywilnego.

Decydujące znaczenie dla pozycji prawnej osoby fizycznej ma osiągnięcie

przez nią pełnoletności. Pełnoletnim jest ten, kto ukończył 18 lat.

Zdolność do czynności prawnych- to możność nabywania własnym

działaniem w drodze czynności prawnych praw i obowiązków.

Wg powołanego już art. 8 k.c. człowiek nabywa zdolność prawną z chwilą

urodzenia, tj. z chwilą odłączenia od ciała matki, przy czym konieczną

przesłanką nabycia zdolności prawnej jest, aby dziecko było w chwili

urodzenia żyło; bez znaczenia jest natomiast, czy jest ono zdolne do życia.

OSOBA PRAWNA

To wyodrębniona jednostka organizacyjna wyposażona przez normę

prawną w zdolność prawną, mająca występować w stosunkach

cywilnoprawnych jako ich podmiot. Osobami prawnymi są Skarb Państwa i

jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość

prawną. Osobowość prawną uzyskują także niektóre organizacje

społeczne, stowarzyszenia, uczelnie. Jednostka organizacyjna uzyskuje

osobowość prawną z chwilą wpisania jej do właściwego rejestru, chyba że

przepisy szczególne stanowią inaczej. Sądy prowadzą między innymi

rejestry przedsiębiorstw, spółdzielni, spółek, stowarzyszeń, związków

zawodowych, a sąd w Warszawie –rejestr fundacji. Rejestry te są jawne.

Każda osoba prawna ma zdolność prawną i zdolność do czynności

prawnych. Jest podstawowa cecha każdej osoby prawnej. Osoba prawna

nie może być podmiotem stosunków rodzinnych. Osoba prawna jako twór

społeczny może składać oświadczenia woli tylko za pośrednictwem swoich

organów. Organami osoby prawnej są zawsze osoby fizyczne. Działanie

organu jest działaniem osoby prawnej.

Wyróżnia się trzy zasadnicze systemy powstania osób prawnych:

1) System aktów organów prawa - osoba prawna powstaje z inicjatywy

organów państwa np. ustawa o Polskiej Akademii Nauk

2) System koncesyjny- osoba prawna powstaje z inicjatywy założycieli,

którymi mogą być osoby fizyczne lub osoby prawne, ale ponadto

potrzebne jest jeszcze zezwolenie organu państwa, czyli koncesja;

3) System normatywny- akt normatywny określa w sposób generalny dla

danego typu osoby prawnej, przesłanki, od których spełnienia zależy

powstanie konkretnej jednostki. System normatywny obowiązuje przede

wszystkim przy powstawaniu spółek akcyjnych i spółek z o.o.

USTANIE OSOBY PRAWNEJ

1. akt powołanego do tego organu państwa

2. okoliczności obiektywne- np. upływ czasu na który osoba prawna

została powołana

3. uchwała osób powołanych do jej rozwiązania

4. likwidacja działalności osoby prawnej

5. reorganizacja (następuje bez likwidacji) –np. połączeniu dwu

osób prawnych, podział osoby prawnej na kilka nowych osób

prawnych

„UŁOMNE OSOBY PRAWNE”

To jednostki organizacyjne lub twory społeczne, które w świetle art. 33 k.c.

nie mają osobowości prawnej, ale nabywają prawa i zaciągają zobowiązania, a więc

traktowane są w obrocie tak, jakby były osobami prawnymi, z tym tylko

zastrzeżeniem, że stają się one nosicielami praw i obowiązków nie w pełnym, lecz

ograniczonym zakresie.

Np. spółka jawna w myśl art. 81 k.h. może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania,

pozywać i być pozywana, mimo że ustawodawca nie zakwalifikował jej jako osoby

prawnej.

PRZEDAWNIENIE I TERMINY ZAWITE

DAWNOŚĆ- rozumie się przez nią wszystkie te instytucje prawa, cywilnego, które

określają skutki prawne będące następstwem niewykonania uprawnień przez czas

określony w ustawie , należą tu:

1. zasiedzenie- polega na nabyciu prawa przez osobę nieuprawnioną wskutek

faktycznego wykonywania przez nią tego prawa przez określony ustawą

okres.

2. przemilczenie- prowadzi do nabycia prawa przez daną osobę na skutek

niewykonywania tego prawa przez uprawnionego np. wg art. 187 k.c. rzeczy

znalezione, jeżeli są to pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności oraz

rzeczy mające wartość naukową, które nie zostaną przez uprawnionego

odebrane w ciągu roku od dnia wezwania go przez właściwy organ, a w razie

niemożności wezwania w ciągu dwu lat od ich znalezienia, stają się

własnością znalazcy, jeżeli uczynił on zadość swoim obowiązkom.

3. przedawnienie- prowadzi do ograniczenia możności dochodzenia roszczenia,

jeżeli nie było realizowane przez czas w ustawie określony

4. terminy zawite- zwane także prekluzyjnymi- przepisy prawa niejednokrotnie

przewidują różnego rodzaju terminy, w ciągu których powinna być dokonana

taka czy inna czynność. Jeżeli terminy te nie maja tylko charakteru

instrukcyjnego, lecz ustawa wiąże z ich niezachowaniem ujemne skutki

prawne dla strony , w szczególności, jeżeli bezczynność strony powoduje

utratę uprawnień, to terminy takie nazywamy zawitymi lub prekluzyjnymi.

PRAWO RZECZOWE

Prawo rzeczowe charakteryzuje się tym, że jego przedmiotem jest rzecz w znaczeniu

techniczno prawnym i jest ukształtowane jako prawo bezwzględne, czyli skuteczne

wobec wszystkich.

Źródła prawa rzeczowego: Kodeks Cywilny, ustawa Prawo Spółdzielcze, ustawa o

księgach wieczystych, ustawa o gospodarce nieruchomościami.

Podział praw rzeczowych:

Kodeks cywilny dzieli prawa rzeczowe na trzy części:

1) własność

2) użytkowanie wieczyste

3) prawa rzeczowe ograniczone

4)

WŁASNOŚĆ

własność- wg art. 140 k.c. w granicach określonych przez ustawy i zasady

współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób , korzystać

z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa , a

w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy; w tych samych

granicach może rozporządzać rzeczą.

Rodzaje własności:

1) prywatna- przysługuje osobom fizycznym i prawnym . Własność prywatna nie

jest terminem ustawowym, tzn. pojęcie to nie jest zdefiniowane w Kodeksie

Cywilnym. Przyjmuje się, iż termin ten obejmuje dawniejsze pojęcie własności

indywidualnej, osobistej i spółdzielczej. Jeśli chodzi o podmioty własności

prywatnej, to oprócz osób fizycznym są nimi również osoby prawne np. spółki

prawa handlowego, stowarzyszenia, związki wyznaniowe, kościoły, fundacje

itp.

Nie jest własnością prywatną mienie będące własnością państwową lub

komunalną.

2) państwowa- art. 44

1

stwierdza, że własność i inne prawa majątkowe

stanowiące mienie państwowe przysługują Skarbowi Państwa albo innym

państwowym osobom prawnym. Państwową osoba prawną jest nie tylko

przedsiębiorstwo państwowe lecz również jednoosobowe spółki Skarbu

Państwa powstałe w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego

3) komunalna- definicję mienia komunalnego zawiera art. 43 ustawy o

samorządzie gminnym. Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa

majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków

4) własność kościołów i innych związków wyznaniowych- kościoły i związki

wyznaniowe w Polsce maja prawo do swobodnego nabywania, posiadania i

zbywania mienia ruchomego i nieruchomego oraz zarządzania swoim

majątkiem. Ustawa z 28,07,1990 o zmianie ustawy Kodeks Cywilny uchyliła

wszystkie przepisy ograniczające tę swobodę.

NABYCIE I UTRATA WŁASNOŚCI

Nabycie i utrata własności z zasady następuje jednocześnie. Nabycie prawa

własności przez jedną osobę połączone jest z reguły z utrata własności przez

dotychczasowego właściciela. Prawo własności jest bowiem prawem wyłącznym,

tzn. że określona rzecz może stanowić przedmiot tylko jednego prawa własności.

Prawo własności można nabyć w różny sposób np. kupując daną rzecz, drogą

spadkobrania czy zasiedzenia. Państwo może nabyć własność niektórych rzeczy

przez nacjonalizację, przez wywłaszczenie. Różne są również sposoby utraty

własności np. w oparciu o umowę sprzedaży, darowizny, wskutek zasiedzenia

tego prawa przez inną osobę,

Nabycie własności pierwotne- przy pierwotnych sposobach nabycia prawa

własności prawo to powstaje niezależnie od praw poprzednika. Między prawami

uprzedniego właściciela a prawami nabywcy nie ma więc ciągłości, nie ma

następstwa prawnego. Gdy nabycie ma charakter pierwotny, prawo własności z

zasady przechodzi na nabywcę w stanie wolnym tzn. bez obciążeń.

Nabycie własności pochodne- cechuje je to, że prawa nabywcy wywodzą się z

praw przysługujących poprzednikom i są od nich zależne. Należy tu pamiętać o

zasadzie, która głosi, że nikt nie może przelać więcej praw niż sam posiada.

SPOSOBY NABYCIA WŁASNOŚCI

1) PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI- oznacza przejście własności na podstawie

umowy.

2) ZASIEDZENIE- polega na nabyciu prawa własności przez posiadacza rzeczy

na skutek upływu określonego w ustawie czasu. Niezbędną przesłanką

posiadania jest samoistne posiadanie rzeczy, przez które należy rozumieć

faktyczne władanie rzeczą w zakresie odpowiadającym prawu własności. Nie

może zatem nabyć rzeczy ten, kto włada nią jak np. dzierżawca, najemca lub

użytkownik. Celem gospodarczym instytucji zasiedzenia jest usunięcie stanów

niepewności i niezgodności między stanem faktycznym a stanem prawnym,

istniejących w sytuacji, gdy posiadacz samoistny włada rzeczą , do której

prawo własności służy komu innemu. Przesłanki zasiedzenia określa art. 172

k.c. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność,

jeżeli posiada własność nieprzerwanie od lat 20 jako posiadacz samoistny,

chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze. Po upływie lat 30 posiadacz

nieruchomości nabywa jej własność choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Dobra wiara posiadacza- występuje wtedy, gdy z przyczyn usprawiedliwionych

(a więc bez niedbalstwa) nie wie on o tym, że nie przysługuje mu prawo

własności. Posiadaczem w dobrej wierze jest zatem osoba, która nie wiedząc o

tym nabyła rzecz od osoby nie będącej właścicielem lub od osoby nie mającej

zdolności do czynności prawnych itp.

3) ZRZECZENIE SIĘ WŁASNOŚCI- właściciel może pozbyć się własności przez

to , że się zrzeknie. Zrzeczenie nie wymaga formy aktu notarialnego. Do

zrzeczenia się własności nieruchomości potrzebna jest zgoda organu

administracji rządowej.

4) ZAWŁASZCZENIE RZECZY RUCHOMEJ- własność ruchomej rzeczy niczyjej

porzuconej nabywa się przez objęcie jej w posiadanie samoistne.

5) ZNALEZIENIE- kto znalazł rzecz zgubioną, powinien niezwłocznie powiadomić

o tym osobę uprawnioną do odbioru rzeczy. Jeżeli znalazca nie wie, kto jest

uprawniony do odbioru rzeczy, albo jeżeli nie zna miejsca zamieszkania osoby

uprawnionej, powinien o znalezieniu rzeczy powiadomić właściwy organ

państwowy. Znalazca który uczynił zadość swoim obowiązkom, może żądać

znaleźnego w wysokości 1/10 wartości rzeczy, jeżeli zgłosił swe roszczenie

najpóźniej w chwili wydania rzeczy osobie uprawnionej

6) POŁĄCZENIE, PRZETWORZENIE, PPOMIESZANIE RZECZY

WSPÓŁWŁASNOŚĆ

Nie jest ona samoistnym prawem rzeczowym, a stanowi jedynie odmianę prawa

własności. Do współwłasności stosuje się zatem przepisy odnoszące się wprost do

prawa własności.

OCHRONA WŁASNOŚCI

W szerokim zakresie własność chroniona jest przez normy prawa karnego.

W znaczeniu cywilistycznym przez ochronę własności rozumie się system

roszczeń, jakie przysługują właścicielowi w razie naruszenia jego prawa. Do

ochrony własności służą środki oznaczone w art. 222 k.c. zgrupowane w dziale

zatytułowanym „Ochrona własności” i tak:

1) roszczenie windykacyjne- jest roszczeniem właściciela o wydanie rzeczy, która

jest we władaniu innej osoby. Obojętne jest co stworzyło taką sytuację.

Roszczenie to wypływa z prawa własności. Przedmiotem roszczenia

windykacyjnego jest zwrot rzeczy, łącznie ze wszystkimi przychodami

uzyskanymi przez osobę, która władała rzeczą.

2) roszczenie negatoryjne- to roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z

prawem i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie negatoryjne powstaje dla

właściciela, np. gdy inna osoba, nie będąc do tego uprawniona przejeżdża

przez jego nieruchomość. Roszczenie negatoryjne dotyczące nieruchomości

nie ulega przedawnieniu.

3) roszczenie uzupełniające- ich celem jest zrównoważenie strat spowodowanych

utrata władztwa nad rzeczą. Np. o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o

zwrot pożytków, o odszkodowanie za szkodę spowodowaną zużyciem rzeczy

itp.

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

Użytkowanie wieczyste, które zastąpiło tzw. własność czasową, instytucję dawnego

prawa rzeczowego, jest formą wykorzystywania terenów państwowych oraz

gminnych na cele związane przede wszystkim z budownictwem mieszkaniowym.

Użytkowanie wieczyste jest bezwzględnym prawem podmiotowym, zbliżonym w

szerokim zakresie do prawa własności. Użytkowanie wieczyste unormowane jest w

dwóch aktach normatywnych rzędu ustawowego: w kodeksie cywilnym i ustawie o

gospodarce nieruchomościami-ustawa ta jest w stosunku do kodeksu cywilnego

ustawą szczególną.

Przedmiot użytkowania wieczystego -mogą nim być grunty stanowiące własność

Państwa.

Podmioty wieczystego użytkowania- osoby fizyczne, spółdzielnie mieszkaniowe i

inne osoby prawne.

Treść użytkowania wieczystego- użytkownik wieczysty może korzystać z terenu z

wyłączeniem innych osób, w granicach określonych przez ustawy i zasady

współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie terenu w użytkowanie

wieczyste. Jego prawo jest prawem zbywalnym, może więc swoje użytkowanie

sprzedać innej osobie, podarować, zapisać w testamencie.

OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE

Treść ograniczonych praw rzeczowych polega najczęściej na uprawnieniu korzystania z

rzeczy cudzej w oznaczony sposób. Są to prawa podmiotowe bezwzględne tzn. rodzą

stosunki między uprawnionym a całym otoczeniem. Występuje tu zasada zamkniętej listy

tych praw, i tak:

UŻYTKOWANIE- polega na możności używania, bez pobierania pożytków, z obowiązkiem

zachowania dotychczasowego przeznaczenia rzeczy. Spełnia ono 2 funkcje: alimentacyjną i

gosp-produkcyjną. Użytkowanie jest prawem niezbywalnym. Zasadniczym sposobem

powstania użytkowania jest czynność prawna. Nie można nabyć prawa użytkowania droga

zasiedzenia. Użytkowanie wygasa w razie śmierci użytkownika lub z upływem oznaczonego

terminu.

SŁUŻEBNOŚĆ- rozumie się przez nią obciążenie nieruchomości. Służebność może być

ustanowiona na rzecz określonej osoby-służebność osobista. Służebność gruntowa

ustanawiana jest zaś na rzecz właściciela innej nieruchomości. Samej służebności bez

nieruchomości nie można zbyć. Służebność, której treścią jest możność korzystania w

oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, nosi nazwę służebności czynnej np.

służebność drogowa. Służebność zaś polegająca na obowiązku powstrzymywania się od

pewnych działań lub wykonywania uprawnień to służebność bierna. Służebność ustanawia

się z reguły w drodze umowy. Niekiedy służebność gruntowa może powstać przez

orzeczenie sądu.

ZASTAW- polega na możności zaspokojenia oznaczonej wierzytelności z obciążonej

zastawem rzeczy ruchomej, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi

każdoczesnego właściciela tej rzeczy. Przedmiotem zastawu może być także prawo o ile

jest zbywalne. Celem zastawu jest zabezpieczenie wierzytelności na wypadek, gdy istnie je

obawa, czy dłużnik wykona swój obowiązek. Ustanowienie następuje w drodze umowy.

HIPOTEKA- służy podobnie jak zastaw zabezpieczeniu wierzytelności jednak nie na rzeczy

ruchomej tylko na nieruchomości. Treść hipoteki polega na zabezpieczeniu oznaczonej

wierzytelności przez obciążeniem nieruchomości prawem, na mocy którego wierzyciel, może

dochodzić zaspokojenia z nieruchomości . Hipoteka zabezpiecza tylko wierzytelności

pieniężne i roszczenia o odsetki nie przedawnione oraz przyznane koszty postępowania.

Hipoteka jest prawem akcesoryjnym. Nie może być przeniesiona bez wierzytelności, którą

zabezpiecza.

WŁASNOŚCIOWE SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU MIESZKALNEGO-reguluje je

ustawa „Prawo spółdzielcze”. Jest prawem zbywalnym i przechodzi na spadkobierców i

podlega egzekucji. Zbycie prawa do części lokalu mieszkalnego jest nieważne. Umowa

zbycia prawa do lokalu mieszkalnego powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU UŻYTKOWEGO- spółdzielnia może lokale użytkowe

przydzielać członkom-osobom fizycznym i prawnym. Z chwilą przydzielenia powstaje

spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, jako ograniczone prawo rzeczowe, do którego

stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące spółdzielczego własnościowego prawa do

lokalu. Członek, któremu przysługuje spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, może ten

lokal w całości lub w części wynająć albo oddać w bezpłatne używanie tylko za zgodą

spółdzielni.

POSIADANIE

Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, który nią faktycznie

włada, jak i użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z

którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą.

Posiadanie charakteryzuje się dwoma elementami:

1) faktycznym władztwem nad rzeczą- tj. władztwem fizycznym

2) element woli w postaci chęci osobistego władztwa nad rzeczą.

Posiadanie jest więc określonym stanem faktycznym, przy którym posiadacz mając

rzecz w swym władaniu korzysta z niej w taki sposób, w jaki mógłby z niej korzystać

w wyniku przysługującego mu prawa podmiotowego.

Przedmiotem posiadania mogą być tylko rzeczy , a więc przedmioty materialne (art.

45 k.c., które mogą być przedmiotem prawa. Nie może być przedmiotem

samoistnego posiadania część składowa rzeczy, ponieważ nie może być odrębnym

przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Dlatego lokal, piwnica-jako część

składowa nieruchomości- nie może być przedmiotem posiadania prowadzącego do

zasiedzenia.

Prawo cywilne rozróżnia dwa rodzaje posiadania: posiadanie samoistne i posiadanie

zależne.

Posiadanie samoistne- polega na tym, że posiadacz faktyczny włada rzeczą jak

właściciel. Jak stwierdził Sąd Najwyższy, tylko ten, kto włada rzeczą faktycznie z

zamiarem władania dla siebie jest jej posiadaczem samoistnym.

Posiadanie zależne- posiadaczem zależnym jest ten, kto rzeczą faktycznie włada

jako użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo. Np. ten kto

korzysta z lokalu na podstawie umowy najmu jest posiadaczem zależnym. Cechą

posiadania zależnego jest to, że nie jest oparte na grzecznościowym pozwoleniu

posiadacza, bo wtedy mamy do czynienia z władztwem prekaryjnym.

Władztwo pekaryjne- należy odróżnić zarówno od posiadania jak i dzierżenia.

Władztwo prekaryjne występuje najczęściej w sytuacjach, gdy jedna osoba chce

drugiej wyświadczyć przysługę, kierując się grzecznością lub względami

humanitarnymi, np. udziela w swoim mieszkaniu gościny. Osoby te nie są związane

żadnym węzłem prawnym. Osoba korzystająca z gościny nie nabywa żadnych praw,

a osoba udzielająca gościny może w każdej chwili ją odwołać.

Posiadanie jest stanem o charakterze ciągłym. Ciągłość tę należy rozumieć nie przez

nie w sensie długości posiadania, lecz w sensie trwałości, do której istnienia nie

wystarczy sporadyczne wykonywanie poszczególnych aktów władztwa nad rzeczą.

Posiadanie w dobrej wierze- ma miejsce gdy posiadacz przekonany jest, że posiada

zgodnie z przysługującym mu prawem.

Posiadanie w złej wierze-posiadaczem w złej wierze jest złodziej.

DZIERŻENIE

Zgodnie z art. 338 k.c., kto rzeczą faktycznie włada za kogoś innego, jest

dzierżycielem. Różnica między posiadaczem zależnym a dzierżycielem, polega na

świadomości i woli tych dwóch osób; o ile bowiem posiadacz zależny włada w swoim

imieniu i interesie o tyle dzierżyciel włada rzeczą faktycznie rzeczą

Za i dla kogo innego. Dzierżenie jest podporządkowane posiadaniu. Dzierżyciel

powinien stosować się do wskazówek posiadacza. Ta sama osoba może być, w

odniesieniu do tej samej rzeczy, posiadaczem zależnym i dzierżycielem. Np. kto

rzecz wynajmuje, włada faktycznie tą rzeczą jak najemca, jest więc posiadaczem

zależnym rzeczy wynajętej, ale najemca jednocześnie włada rzeczą wynajętą za

kogo innego, za właściciela rzeczy wynajętej- jest więc dzierżycielem tej rzeczy. Nie

można jednak być jednocześnie posiadaczem samoistnym i dzierżycielem tej samej

rzeczy.

NABYCIE, PRZENIESIENIE I UTRATA POSIADANIA

Nabycie- może do niego dojść podobnie jak przy nabyciu własności, w sposób

pierwotny, gdy nie istnieje więź między dotychczasowym a nowym posiadaniem. Do

pierwotnego nabycia dochodzi przez jednostronny akt posiadacza, polegający na

objęciu rzeczy połączonym z wolą wykonania określonego prawa względem tej

rzeczy.

Przeniesienie- najczęściej następuje przez akt dwustronny, polegający na oddaniu

rzeczy przez tego, kto ją dotychczas miał w swoim posiadaniu, i objęciu władztwa

nad rzeczą przez nabywcę. Istnieje kilka sposobów przeniesienia:

1) przez wydanie rzeczy (traditio longa manu) – lub dokumentów lub środków,

które dają nabywcy faktyczna władzę nad rzeczą. Np. wydanie listu

przewozowego.

2) Constitutum possessorium- polega na tym, że dotychczasowy posiadacz

samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako

dzierżyciel na podstawie stosunku prawnego, który strony jednocześnie

ustalą. Np. A jest właścicielem samochodu i jednocześnie jest jego

posiadaczem samoistnym. Jeżeli A dokona zbycia tego samochodu np.

sprzeda go osobie B, strony ustalą, że A zatrzyma ten samochód w swoim

władaniu jako biorący rzecz w użyczenie lub jako przechowawca,

posiadaczem samoistnym stanie się w tym wypadku B, natomiast A będzie

posiadaczem zależnym samochodu lub jego dzierżycielem.

3) Traditio brevi manu- dotyczy przeniesienia posiadania na posiadacza

zależnego lub dzierżyciela rzeczy, które następuje na podstawie samej umowy

między stronami. Np. A jest właścicielem obrazu i oddaje go na przechowanie

osobie B. Osoba A jest uważana za posiadacza samoistnego tego obrazu, a

osoba B za jego dzierżyciela. Jeżeli A zbywa następnie obraz np. sprzedaje

go osobie B, to wskutek samego porozumienia A z B osoba B staje się

samoistnym posiadaczem obrazu.

Utrata- dochodzi do niej wtedy, kiedy odpadnie przynajmniej jeden z elementów

koniecznych do istnienia posiadania. Do utraty posiadania może dojść bez względu

na wolę posiadacza, a mianowicie gdy:

a) rzecz została zniszczona lub zużyta przez osobę trzecią

b) rzecz została posiadaczowi zabrana

c) rzecz została przez posiadacza zgubiona

d) rzecz została zniszczona przez samego posiadacza

e) rzecz została porzucona przez posiadacza z wolą wyzbycia się jej

ZNACZENIE POSIADANIA

Z gospodarczego punktu widzenia dopiero posiadanie nadaje określonym prawom

podmiotowym, w tym i prawom rzeczowym, a zwłaszcza prawu własności,

rzeczywistą wartość. Z ekonomicznego punktu widzenia , np. prawo własności

oderwane od jego materialnego substratu , jakim jest faktyczne władztwo nad rzeczą,

traci swoją wartość ekonomiczność, a tym samym swój sens istnienia.

OCHRONA POSIADANIA i DZIERŻENIA

Ochrona posesoryjna –ochrona posiadania

Ochrona petytoryjna- ochrona własności

Ochrona dzierżenia jest ograniczona, obejmuje jedynie obronę konieczną i

samopomoc. Dzierżycielowi nie przysługują prawa o ochronę posiadania.

KSIĘGI WIECZYSTE

Są urzędowymi, publicznymi rejestrami nieruchomości, prowadzonymi dla ustalenia

aktualnego stanu prawnego tych nieruchomości. Chodzi tu o aktualny stan prawny-

głównie stan prawnorzeczowy- wszelkich nieruchomości gruntowych, budynkowych

oraz lokalowych.

Prowadzenie ksiąg wieczystych należy do sądów rejonowych. Czynności w zakresie

prowadzenia ksiąg wieczystych prowadzą sędziowie i referendarze sądowi. Księgi

wieczyste są jawne. Prowadzi się je oddzielnie dla każdej nieruchomości, bez

względu na zmiany dotyczące osoby jej właściciela. Każda księga wieczysta zawiera

4 działy:

1) zawiera oznaczenie nieruchomości i wpis praw związanych z własnością tej

nieruchomości

2) zawiera wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego

3) zawiera wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych

4) zawiera wpisy dotyczące hipotek

Wpisy do ksiąg wieczystych dokonywane są na wniosek osób uprawnionych, przy

czym w określonych wypadkach wpis może być dokonany z urzędu;

PRAWO ZOBOWIĄZAŃ-CZĘŚĆ OGÓLNA

Zobowiązanie- to stosunek prawny między dwiema stronami-wierzycielem i

dłużnikiem.

ELEMENTY STOSUNKU ZOBOWIĄZANIOWEGO

1) podmiot uprawniony- wierzyciel

3) podmiot zobowiązany- dłużnik

4) przedmiot-zachowanie się dłużnika zgodnie z treścią jego obowiązku, czyli

świadczenie. Świadczenie może polegać działaniu np. zapłacenie ceny,

wydaniu rzeczy, wykonaniu usługi, na zaniechaniu itd. Ma ono na celu

zaspokojenie chronionego przez prawo interesu wierzyciela. Przedmiotem

zobowiązania jest zawsze określone zachowanie się dłużnika a nie rzecz. Np.

jeżeli Kowalski pożyczył rower Nowakowi, to przedmiotem prawa Nowaka nie

jest rower, tylko działanie Kowalskiego, w postaci oddania w używanie roweru

Nowakowi. Od przedmiotu zobowiązania, czyli świadczenia należy więc

odróżnić przedmiot świadczenia tj. przedmiot, do którego może odnosić to

świadczenie.

5) Treść- uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika

CEL ZOBOWIĄZANIA

Cel zobowiązania jest z reguły ekonomiczny. Np. umowa sprzedaży ma na celu

wymianę dóbr między kupującym i sprzedawcą. Celem zobowiązania może być

także realizacja uczucia wdzięczności, np. przy darowiźnie.

UPRAWNIENIA WIERZYCIELA

1) wierzyciel może żądać od dłużnika zachowania zgodnego z treścią

zobowiązania

2) uprawnienie wierzyciela jest skuteczne tylko w stosunku do ściśle oznaczonej

osoby-dłużnika;

3) można je podzielić na :



główne (zasadnicze)- należy do nich roszczenie o uzyskanie

świadczenia, albo do uzyskania odszkodowania zamiast lub obok

świadczenia



uboczne (pomocnicze)- mają charakter uzupełniający względem

głównego. Np. roszczenie o odsetki od sumy głównej oraz wszelkie

roszczenia mające na celu przyspieszenie lub ułatwienie realizacji

roszczenia głównego. Nie mogą one powstać bez zaistnienia

uprawnień głównych.

Prawo wierzyciela jak każde prawo podmiotowe posiada sankcję przymusu.

Wierzyciel po uzyskaniu tytułu wykonawczego (prawomocnego wyroku

zaopatrzonego w klauzulę wykonalności) może wszcząć postępowanie egzekucyjne.

Wierzyciel ma wybór co formy odszkodowania.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ DŁUŻNIKA- DŁUG A ODPOWIEDZIALNOŚĆ

Dług – jest wyrazem określonej powinności dłużnika względem wierzyciela.

Powinność tę dłużnik powinien spełnić dobrowolnie. Dług może i powinien być

odróżniony od odpowiedzialności. Dług jest wyrazem powinności a odpowiedzialność

odnosi się nie do samej powinności, lecz do kwestii pokrycia długu, która jest

związana z przymusową realizacją świadczenia. Jeżeli dług zależy od woli dłużnika,

to odpowiedzialność od tej woli w istocie nie zależy.

Odpowiedzialność osobista- spoczywa na dłużniku. Dłużnik odpowiada z zasady

całym swoim majątkiem ( w znaczeniu ogółu aktywów majątkowych). Dłużnik może

zawsze zaciągnąć nowe zobowiązania i zaciągać nowe długi.

Roszczenie pauliańskie- ma miejsce gdy, wskutek czynności prawnej dłużnika

dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową,

każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku

do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba

trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się

dowiedzieć.

Ograniczenie odpowiedzialności osobistej dłużnika- w niektórych wypadkach może

być ograniczona, bądź z woli stron, bądź z woli przepisów ustawy. Ograniczenie to

może przejawiać się w dwóch postaciach:

1) dłużnik odpowiada całym swoim majątkiem, ale do pewnej kwoty, niezależnie

od wysokości długu

2) dłużnik odpowiada tylko pewnymi przedmiotami ze swego majątku

Odpowiedzialność rzeczowa za dług- jest następstwem ustanowienia ograniczonego

prawa rzeczowego w postaci hipoteki lub zastawu. Cechą charakterystyczną tej odp.

Jest to, że właściciel obciążonej rzeczy, który nie jest dłużnikiem osobistym

wierzyciela, gdy chodzi o zastaw i hipotekę, nie jest obowiązany do świadczenia, a

jedynie ma obowiązek znieść, iż wierzyciel uzyska z jego rzeczy zaspokojenie, tzn.

może sprzedać te rzeczy i z uzyskanej kwoty ściągnąć swoją należność.

Cel ustanowienia odpowiedzialności rzeczowej- uzyskanie dodatkowego

zabezpieczenia praw wierzyciela.

Odpowiedzialność osobista a rzeczowa



Odp. osobista jest odp. szerszą , ponieważ ciąży na majątku jako

całym zespole praw należących do dłużnika, a nie na jednym tylko

przedmiocie



Odp. osobista daje niekiedy mniejszą pewność zaspokojenia

roszczeń uprawnionego, gdyż zaspokojenie to jest zależne od stanu

majątkowego dłużnika, który może się zmieniać

ZOBOWIĄZANIE NIEZUPEŁNE

To zobowiązanie, w którym wierzyciel może wprawdzie dochodzić swego

roszczenia, lecz dłużnik ma prawo uchylenia się od zadośćuczynienia temu

roszczeniu np. na skutek przedawnienia roszczenia i takie zobowiązanie, w

którym wierzycielowi wcale nie przysługuje prawo dochodzenia swego

roszczenia za pomocą powództwa np. nie można żądać zwrotu

świadczenia, jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom

współżycia społecznego. Oznacza to, że dłużnik może spełnić świadczenie

tylko wówczas, jeżeli chce je spełnić z własnej woli. Obowiązek nie może

być egzekwowany w drodze przymusu.

Ochrona prawa wierzyciela występującego w zobowiązaniu niezupełnym

polega na tym, że dłużnik, który dobrowolnie spełnił swe świadczenie nie

może żądać jego zwrotu.

RODZAJE ZOBOWIĄZAŃ NIEZUPEŁNYCH

1) zobowiązanie, w którym roszczenie uległo przedawnieniu – jest zob.

zaskarżalnym.

2) Zobowiązanie z gry i zakładu- jest zob. niezaskarżalnym . K.C. nie

zabrania zaciągania tego typu zobowiązań. Wierzytelności tych nie

można dochodzić drogą sądową.

3) Zobowiązania, przy których spełnienie świadczenia czyni zadość

zasadom współżycia społecznego- chodzi tutaj o takie sytuacje, jak

płacenie alimentów osobom, które nie mają do nich prawa, napiwki

wręczane osobom pełniącym pewne usługi itp.

ŚWIADCZENIE

Wg art. 353§1 k.c. zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od

dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Przez świadczenie

należy więc rozumieć zachowanie się dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania i

polegające na zadośćuczynieniu godnemu ochrony interesowi wierzyciela. Interes

ten ma najczęściej wartość majątkową

MOŻLIWOŚĆ SPEŁNIENIA ŚWIADCZENIA

Świadczenie musi być możliwe do spełnienia. Niemożność świadczenia bądź

wyłącza powstanie stosunku zobowiązaniowego bądź też powoduje wygaśnięcie lub

modyfikacje już istniejącego. Rozróżnia się następujące rodzaje niemożności:

* pierwotną-gdy spełnienie nie było możliwe do spełnienia od samego początku

* obiektywna- jej granice określa współczesna wiedza

* subiektywna- jej spełnienie jest zależne od woli dłużnika

* faktyczna- gdy dłużnik zobowiązał się do świadczenia niewykonalnego

* prawna- gdy, np. dłużnik zobowiązał się do sprzedania rzeczy oznaczonej co do

tożsamości, której nie jest właścicielem

RODZAJE ŚWIADCZEŃ

1) podzielne- świadczenie, które może być spełnione częściowo bez istotnej

zmiany przedmiotu np. zapłata sumy pieniężnej

2) niepodzielne- nie może być spełnione częściowo

3) jednorazowe- polega na jednorazowej czynności, powodującej wygaśnięcie

zobowiązania

4) ciągłe- nie da się wykonać świadczenia jedną czynnością, a jego wykonanie

polega na stałym zachowaniu się w ciągu określonego czasu

5) okresowe- nazywane periodyczym lub powrotnym- polega na dawaniu pewnej

ilości, najczęściej pieniędzy, w określonych odstępach czasu

6) oznaczone indywidualnie- przedmiotem może tu być rzecz indywidualnie

oznaczona co do tożsamości. Rzecz nie może być zastąpiona inną.

7) Oznaczone rodzajowo- przedmiot może być w ten sposób oznaczony, że

ustalone są tylko jego cechy, będące właściwością większej liczby

przedmiotów należących do danej grupy. Np. tona ziemniaków

8) Pieniężne- przedmiotem jest tutaj zawsze oznaczona wartość wyrażona w

jednostkach pieniężnych, w konkretnej wysokości np. 1000 zł, 10000 zł

Pieniądz to wszelkie środki płatnicze opiewające na pewne sumy jednostek

pieniężnych używane w obrocie, a więc: pieniądz krajowy, pieniądz

zagraniczny, gotówkowy i bankowy, papiery wartościowe itd.

Zasada nominalizmu- jeżeli przedmiotem zobowiązania od chwili jego

powstania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez

zapłatę sumy nominalnej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Waloryzacja- polega na przeliczeniu i przerachowaniu wierzytelności

pieniężnych i ustaleniu dopłaty do sumy nominalnej

9) Odsetki- są świadczeniem ubocznym, stanowią wynagrodzenie za używanie

cudzych pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych. Wysokość odsetek zależy

od woli stron, która powinna być oznaczona w umowie- w braku oznaczenia w

umowie-ich wysokość jest określona w ustawie. Roszczenie z tytułu odsetek

podlega trzyletniemu przedawnieniu, jako świadczenie okresowe.

10)Odszkodowanie

Pojęcie szkody- uszczerbek w dobrach prawnie chronionych. Szkoda może

występować w 2 postaciach:



w postaci straty- rzeczywistego uszczuplenia majątku

poszkodowanego



w postaci utraty korzyści, która poszkodowany otrzymałby, gdyby

mu szkody nie wyrządzono

szkoda majątkowa- różnica między obecnym stanem majątku poszkodowanego, a

tym stanem, jaki by istniał gdyby szkoda nie wystąpiła.

Uszczerbek niemajątkowy określany jest terminem „krzywda”. Do naprawienia

krzywdy odnosi się termin „zadośćuczynienie”.

UMOWA JAKO ŻRÓDŁO ZOBOWIĄZANIA

UMOWA-zgodne oświadczenie woli co najmniej dwóch stron, zmierzające do

wywołania skutku prawnego w postaci ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku

prawnego. Umowa jest czynnością prawną, w której biorą udział z reguły dwie strony.

Umowa zostaje z reguły zawarta wtedy gdy, strony złożą zgodne oświadczenie woli

co do jej istotnych postanowień .

Zasada swobody umów

- podmioty zawierające umowę mają pełną swobodę co do tego, czy chcą

zawiązać między sobą stosunek obligacyjny

- pełna swoboda wyboru kontrahenta

- treść umów może być swobodnie ukształtowana przez strony

- daleko posunięte uwolnienie stron od formalizmu prawnego; prawnie

skuteczne jest samo porozumienie stron, nie wymagające szczególnej

formy

Swoboda umów jest ograniczona instytucją wyzysku. Wg art. 388 k.c. jeżeli jedna ze

stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej

strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub osoby

trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w

rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia , druga strona może żądać

szkoda-odszkodowanie

krzywda-zadośćuczynienie

zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, albo w

wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione może ona żądać

unieważnienia umowy. Umowa zawarta dla wyzysku nie jest bezwzględnie nieważna.

Ograniczeniem zasady swobody umów może być również występowanie w obrocie

cywilnoprawnym tzw. wzorców umownych dla różnych umów nazwanych, które

znajduję swoje zastosowanie głównie przy zawieraniu umów masowych. Ogólne

warunki umów, wzory umów lub regulaminy wiążą drugą stronę, jeżeli zostały jej

doręczone przy zawarciu umowy.

FORMA UMÓW

1) Forma aktu notarialnego pod rygorem nieważności

a) przeniesienie własności nieruchomości

b) zobowiązanie się do przeniesienia własności nieruchomości

c) ustanowienie lub przeniesienie użytkowania wieczystego

d) ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości

2) Forma pisemna pod rygorem nieważności

a) umowa o przejęcie długu

b) zgoda wierzyciela na przejęcie długu

c) umowa kontraktacyjna

d) oświadczenie poręczyciela co do objęcia poręczenia

3) Forma dla celów dowodowych- to forma pisemna, jeżeli jej niezachowanie nie

pociąga za sobą nieważności umowy, lecz ogranicza możność w razie sporu

a) dla umów których wartość przenosi 2000 zł

b) dla przelewu wierzytelności stwierdzonej pismem

c) dla umowy ubezpieczenia

d) dla umowy spółki

RODZAJE UMÓW

1) losowe- to takie, w których treść i rozmiar świadczenia , uzależnione są od

przypadku np. umowa ubezpieczenia

2) nazwane- to umowy uregulowane w Kodeksie cywilnym lub innych ustawach.

Np. umowa najmu, dzierżawy

3) nienazwane- występują wtedy gdy treść umowy nie odpowiada żadnej z umów

nazwanych. Do umów nienazwanych można stosować przepisy prawa

cywilnego o umowach w ogólności

4) mieszane- składa się ona z elementów różnych umów nazwanych np. najem

pokoju jako wynagrodzenie za naukę języka obcego

5) odnoszące się do osób trzecich



umowa o świadczenie przez osobę trzecią-umowy te zaliczane

są do umów gwarancyjnych, których cechą charakterystyczną jest to,

że gwarant przyjmuje w nich ryzyko związane z realizacją bądź

niepowodzeniem określonego w umowie przedsięwzięcia.



Umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej- osoba trzecia w

tej umowie nabywa bezpośrednie uprawnienia przeciwko dłużnikowi.

6) Umowa przedwstępna- to umowa przygotowująca zawarcie właściwej umowy

między tymi samymi stronami. Strony tej umowy zobowiązują się do zawarcia

oznaczonej umowy w przyszłości. Umowa ma zawierać istotne postanowienia

umowy przyrzeczonej oraz termin, w którym ma być zawarta. Z umowy tej nie

wynikają jeszcze prawa i obowiązki a tylko obowiązek zawarcia umowy

ostatecznej w przyszłości. Umowa przedwstępna nie wymaga dla swej

ważności szczególnej formy (pisemnej i notarialnej), nawet jeśli dla umowy

przyrzeczonej przepisy przewidują szczególną formę.

CZYNY NIEDOZWOLONE

CZYNY NIEDOZWOLONE- to działania niezwiązane z istniejącym stosunkiem

zobowiązaniowym, wyrządzające komuś szkodę, za którą ustawa czyni kogoś

odpowiedzialnym, przy spełnieniu określonych przez ustawę przesłanek.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYNY NIEDOZWOLONE

Odpowiedzialność tą charakteryzuje to, że przed powstaniem szkody

poszkodowanego nie łączył z reguły z osobą odpowiedzialną za szkodę żaden

stosunek prawny. Zadaniem odpowiedzialności z tytułu wyrządzenia szkody

czynem niedozwolonym jest udzielenie ochrony wszystkim osobom, a więc

zabezpieczenie interesów wszystkich osób w razie naruszenia ich praw przez

działania mogące wyrządzić szkodę.

Odpowiedzialność deliktowa- delikt , to w historycznym i tradycyjnym pojęciu

działanie zawinione.

PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI Z CZYNU NIEDOZWOLONEGO

1) wyrządzenie szkody w znaczeniu uszczerbku w dobrach osoby

poszkodowanej

2) szkoda musi być spowodowana przez zdarzenie, z którym ustawa łączy

obowiązek odszkodowawczy oznaczonej osoby

3) między zdarzeniem, z którym ustawa łączy obowiązek odszkodowawczy, a

szkodą musi zaistnieć adekwatny związek przyczynowy

WINA

Na pojęcie winy składają się zarówno elementy obiektywne jak i subiektywne.

Elementem obiektywnym jest bezprawność działania sprawcy. Subiektywny

element winy jest pojęciem odnoszącym się do sfery zjawisk psychologicznych.

Jest stosunkiem sprawcy do podejmowanego działania.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ SKARBU PAŃSTWA I JEDNOSTEK SAMORZĄDU

TERYTORIALNEGO ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ FUNKCJONARIUSZY

TYCH JEDNOSTEK

Stanowi ona szczególny rodzaj odpowiedzialności za cudze czyny,

ukształtowanej w pewnym zakresie jak odpowiedzialność za czyny własne.

Podmiotem tej odp. jest Skarb Państwa lub państwowa osoba prawna, oraz te

jednostki samorządu terytorialnego, w imieniu której czynność była wykonywana.

Podmioty nie mogą uchylić się od odpowiedzialności z tego powodu, że nie

ponoszą winy w wyborze funkcjonariusza.

BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE

POJĘCIE

Uzyskanie bez podstawy prawnej korzyści majątkowej kosztem innej osoby. Jest

to więc zdarzenie prawne , które w świetle ustawodawstwa polskiego stanowi

odrębne źródło stosunku zobowiązaniowego.

PRZYCZYNY POWODUJĄCE BEZPODSTWANE WZBOGACENIE

- działanie samego wzbogaconego np. użycie cudzych materiałów do

budowy domu

- działanie samego zubożonego np. budowa domu na cudzym gruncie

- działanie osoby trzeciej np. osoba trzecia zapłaciła dług osoby

wzbogaconej

- wskutek zdarzeń niezależnych od woli ludzkiej np. wezbrana rzeka

odrywa część gruntu i przyłącza go do pola sąsiada

PRZESŁANKI ISTNIENIA BEZPODSTAWNEGO WZBOGACENIA

1) wzbogacenie jednego podmiotu kosztem zubożenia drugiego

podmiotu

2) między wzbogaceniem a zubożeniem musi istnieć związek

3) wzbogacenie się musi nastąpić bez podstawy prawnej

NIENALEŻNE ŚWIADCZENIE

Nienależne świadczenie powoduje wzbogacenie się bez usprawiedliwienia

prawnego. Uzyskanie korzyści cudzym kosztem pod postacią świadczenia.

Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle

zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo

jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został

osiągnięty.

NIEGODZIWE ŚWIADCZENIE

Wyjątkiem od ogólnej zasady, że nienależne świadczenie podlega zwrotowi, jest

instytucja przepadku przedmiotu świadczenia na rzecz Skarbu Państwa

WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ

ZASADY OGÓLNE PRZY WYKONANIU ZOBOWIĄZAŃ

1) zasada współdziałania stron przy wykonaniu zobowiązań

2) wykonywanie zobowiązań zgodnie z celem społeczno- gosp. Oraz zasadami

współżycia społecznego

3) zasada realnego wykonania zobowiązań

4) zasada należytej staranności

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA

Odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wierzycielowi niewykonaniem lub

nienależytym wykonaniem umowy. Obejmuje ona tylko szkody majątkowe. Nie

ma ona charakteru bezwzględnego i nie zawsze występuje.

PRZESŁANKI ODPOWIEDZIALNOŚCI DŁUŻNIKA

- dłużnik ponosi odp. tylko wtedy, gdy wierzyciel wskutek niewykonania

umowy poniósł szkodę w znaczeniu uszczerbku majątkowego

- spowodowanie szkody musi być spowodowane niewykonaniem lub

nienależytym wykonaniem zobowiązania przez dłużnika

- pomiędzy niewykonaniem i nienależytym wykonaniem umowy a

poniesioną szkodą musi zachodzić związek przyczynowy

CIĘŻAR DOWODU

Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki

prawne. Wierzyciel występujący z roszczeniem musi udowodnić istnienie szkody i jej

wysokość oraz wykazać, że szkoda powstaje w związku przyczynowym z

niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania przez dłużnika.

WYGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZAŃ

Przyczyny wygaśnięcia zobowiązania

1) przez spełnienie świadczenia zgodnie z treścią zobowiązania

2) naprawienie szkody przez zapłatę odszkodowania

3) inne świadczenie w miejsce wykonania