Po wie rze nie w try bie

po le ce nia

Ko deks pra cy prze wi du je kil ka od -

stępstw od tej re gu ły, po zwa la ją cych na po -

wie rze nie pra cow ni ko wi in nej pra cy w try -

bie po le ce nia, o któ rym mo wa w art. 100

§ 1 k. p., a to w przy pad kach:

1) uza sad nio nych po trze ba mi pra co daw -

cy (art. 42 § 4 k. p.),

2) prze sto ju (art. 81 § 3 k. p.),

3) obo wiąz ku prze nie sie nia do in nej pra -

cy pra cow ni cy w cią ży lub kar mią cej

dziec ko pier sią (art. 179 § 1 i 2 k. p.),

4) obo wiąz ku zmia ny ro dza ju pra cy wy -

ko ny wa nej przez mło do cia ne go, je że li za -

gra ża ona je go zdro wiu (art. 201 § 2 k. p.),

5) obo wiąz ku prze nie sie nia pra cow ni -

ka do in nej pra cy w ra zie stwier dze nia

u nie go ob ja wów wska zu ją cych na po wsta -

nie cho ro by za wo do wej (art. 230 § 1 k. p.),

6) obo wiąz ku prze nie sie nia do od po wied -

niej pra cy pra cow ni ka, któ ry stał się nie zdol -

ny do wy ko ny wa nia do tych cza so wej pra cy

wsku tek wy pad ku przy pra cy lub cho ro by

za wo do wej i nie zo stał uzna ny za nie zdol -

ne go do pra cy w ro zu mie niu prze pi sów

o eme ry tu rach i ren tach z Fun du szu Ubez -

pie czeń Spo łecz nych (art. 231 k. p.).

W prak ty ce naj wię cej pro ble mów po ja -

wia się przy sto so wa niu art. 42 § 4 k. p.

Pra wi dło we po wie rze nie pra cow ni ko wi

wy ko ny wa nia in nej pra cy niż umó wio na

w try bie te go prze pi su wy ma ga łącz ne go

speł nie nia na stę pu ją cych prze sła nek: ko -

niecz ność po wie rze nia in nej pra cy jest uza -

sad nio na po trze ba mi pra co daw cy, okres

wy ko ny wa nia in nej pra cy nie mo że prze -

kra czać 3 mie się cy w ro ku ka len da rzo wym,

po wie rzo na pra ca nie po wo du je ob ni że nia

do tych czas po bie ra ne go wy na gro dze nia

oraz po wie rzo na pra ca od po wia da kwa li -

fi ka cjom pra cow ni ka.

Ko deks pra cy nie wy ma ga dla po wie rze -

nia in nej pra cy szcze gól nej for my, za tem

mo że być ono do ko na ne tak że w dro dze

ust ne go po le ce nia pra co daw cy lub oso by

upo waż nio nej do do ko ny wa nia ta kich

czyn no ści. Po le ce nie nie mu si za wie rać

uza sad nie nia ani być pod da wa ne kon sul -

ta cji związ ko wej. Nie przy słu gu je od nie -

go od wo ła nie do są du pra cy, po nie waż pra -

cow nik, któ re mu pra co daw ca po wie rzył in -

ną pra cę, niż okre ślo na w umo wie o pra -

cę, nie ma in te re su praw ne go w usta le niu,

czy po le ce nie tej tre ści by ło uza sad nio ne

po trze ba mi pra co daw cy

1

.

„In na pra ca”

a „do dat ko wa pra ca”

Przez po ję cie „in na pra ca” na le ży ro zu -

mieć pra cę in ne go ro dza ju niż umó wio na.

W prak ty ce pra co daw cy po wie rza ją pra cow -

ni kom, po wo łu jąc się na prze pis art. 42 § 4

k. p., do dat ko wą pra cę, czy li obo wiąz ki, któ -

re mu szą oni wy ko ny wać po nad usta lo ne

w umo wie o pra cę (za kre sie czyn no ści) –

za do tych cza so we wy na gro dze nie. Na le -

ży pod kre ślić, że ter min „in na pra ca” nie

jest toż sa my z po ję ciem „do dat ko wej pra -

cy”. Przy wy ko ny wa niu „in nej pra cy” do -

tych cza so we obo wiąz ki ule ga ją nie ja ko

za wie sze niu w ca ło ści lub w czę ści od po -

wied niej do wy mia ru „in nej pra cy”, na to -

miast „do dat ko wa pra ca” pod le ga wy ko ny -

wa niu rów no le gle z pra cą do tych cza so wą.

Oczy wi ście, pra cow nik mo że zo bo wią -

zać się do wy ko ny wa nia do dat ko wych za -

dań, oprócz okre ślo nych w obo wią zu ją cej

go umo wie o pra cę, ale za od ręb nym wy -

na gro dze niem. Zo bo wią za nie to mo że

być opar te na tzw. klau zu li au to no micz nej,

czy li na umo wie do dat ko wej uzu peł nia ją -

cej treść sto sun ku pra cy

2

. Ta ka umo wa mo -

że zo bo wią zy wać pra cow ni ka do świad cze -

nia pra cy za od ręb nym wy na gro dze niem,

a pra co daw cę do jej umoż li wia nia. Ty po -

wym przy kła dem za sto so wa nia umo wy

do dat ko wej jest po wie rze nie mi strzo wi ślu -

sar stwa opie ki nad pra cow ni kiem mło do -

cia nym za trud nio nym na pod sta wie umo -

wy o pra cę w ce lu przy go to wa nia za wo do -

we go.

Po trze by mu szą

być rze czy wi ste

Prze pis art. 42 § 4 k. p. po zwa la pra co -

daw cy na po wie rze nie pra cow ni ko wi in nej

pra cy niż umó wio na w przy pad ku po -

wsta nia uza sad nio nych po trzeb, czy li wy -

ni ka ją cych z ko niecz no ści za pew nie nia nie -

za kłó co ne go wy ko ny wa nia za dań, któ rych

nie wy ko na nie mo gło by na ra zić pra co daw -

cę na szko dę. Za tem mu szą to być po trze -

by rze czy wi ste, a nie fik cyj ne, czy – co gor -

sze – słu żą ce ja ko śro dek do dys kry mi na -

cji pra cow ni ka.

Po ję cie po trzeb pra co daw cy z art. 42 § 4

k. p. nie obej mu je zmia ny za kre su obo wiąz -

ków pra cow ni ka z po wo du sta nu je go

zdro wia

3

. Z ko lei brak moż li wo ści za trud -

nie nia pra cow ni ka na sta no wi sku sprze -

daw cy, wy ni ka ją cy z od mo wy wy ra że nia

zgo dy na za war cie z nim umo wy o wspól -

nej od po wie dzial no ści ma te rial nej za po -

wie rzo ne mie nie przez po zo sta łych pra cow -

ni ków za trud nio nych w miej scu po wie rze -

nia mie nia, sta no wi uza sad nio ną po trze bę

pra co daw cy w ro zu mie niu art. 42 § 4 k.p

4

.

Tyl ko na 3 mie sią ce

Prze pis art. 42 § 4 k. p. usta na wia mak -

sy mal ny trzy mie sięcz ny ter min, na ja ki

w da nym ro ku ka len da rzo wym moż na po wie -

rzyć pra cow ni ko wi wy ko ny wa nie in nej pra -

cy. Mo że być to okres cią gły al bo sta no wią -

13

9/2008 I P

Pra wo

Cha rak ter praw ny po wie rze nia in nej pra cy

w try bie art. 42 § 4 ko dek su pra cy

W pra wie pra cy obo wią zu je ge ne ral na za sa da zwią za nia pra co daw cy tre ścią umo wy o pra cę.
W świe tle art. 22 § 1 k. p. i art. 29 § 1 i 2 k. p. nie do pusz czal ne jest swo bod ne wy zna cza nie pra -
cow ni ko wi pra cy in ne go ro dza ju, niż okre ślo ny w umo wie o pra cę, bądź w pi sem nym po twier -
dze niu jej usta

leń. Zmia

na wa

run ków umo

wy o pra

cę mo

że być do

ko na na w dro

dze

wy po wie dze nia zmie nia ją ce go (art. 42 § 1 – 3 k. p.) al bo w wy ni ku po ro zu mie nia stron.

Wło dzi mierz Fu da li

I P 9/2008

14

cy su mę okre sów prze ry wa nych. Po wie rze -

nie pra cow ni ko wi in nej pra cy przy zbie gu lat

ka len da rzo wych, np. od 1 paź dzier ni ka

do 31 grud nia i od 1 stycz nia do 31 mar ca

na stęp ne go ro ku, czy li świad cze nie in nej pra -

cy nie prze rwa nie przez okres 6 mie się cy,

nie na ru sza te go ogra ni cze nia.

Za kaz ob ni że nia

wy na gro dze nia

Po wie rze nie pra cow ni ko wi in nej – niż

umó wio na – pra cy nie mo że po wo do wać

ob ni że nia je go wy na gro dze nia. Sto so wa nie

te go wy mo gu nie na strę cza trud no ści

przy wy na gro dze niu okre ślo nym w sta łych

skład ni kach (np. w staw ce mie sięcz nej lub

go dzi no wej), na to miast wąt pli wo ści mo gą

po wstać wów czas, je że li wy na gro dze nie

pra cow ni ka skła da się ze zmien nych skład -

ni ków (np. pro wi zyj ne). Sąd Naj wyż szy sta -

nął na sta no wi sku, że w ta kim przy pad ku

ob ni że niu nie mo że ulec wy na gro dze nie

pra cow ni ka ob li czo ne na za sa dach usta la -

nia ekwi wa len tu za nie wy ko rzy sta ny urlop

wy po czyn ko wy.

5

Je że li pra cow nik otrzy my wał w okre sie

po prze dza ją cym po wie rze nie mu in nej

pra cy do dat ki za pra cę w go dzi nach nad -

licz bo wych czy w po rze noc nej, to sko ro

– zgod nie z prze pi sa mi k. p. – przy słu gu -

ją one pra cow ni ko wi, któ ry fak tycz nie

wy ko ny wał pra cę w wa run kach uza sad nia -

ją cych ich wy pła tę, to na le ży przy jąć, że

art. 42 § 4 k. p. nie obej mu je tak ro zu mia -

ne go wy na gro dze nia

6

.

Pra ca zgod na

z kwa li fi ka cja mi

Prze pis art. 42 § 4 k. p. wy ma ga, aby po -

wie rzo na pra cow ni ko wi in na pra ca niż

okre ślo na w umo wie o pra cę od po wia da ła

je go kwa li fi ka cjom. Pod po ję ciem „kwa li fi -

ka cje” na le ży ro zu mieć nie tyl ko przy go to -

wa nie za wo do we pra cow ni ka – je go for mal -

ne wy kształ ce nie, zdo by te do świad cze nie

za wo do we i po trzeb ne umie jęt no ści, ale tak -

że wła ści wo ści psy cho fi zycz ne pra cow ni ka,

pre dys po zy cje psy chicz ne oraz zdol no ści

do wy ko ny wa nia okre ślo nych czyn no ści

z punk tu wi dze nia zdro wia fi zycz ne go.

7

Za -

tem pra cow ni ko wi moż na po wie rzyć w tym

try bie in ną pra cę, któ ra bę dzie od po wied -

nią do po sia da nych przez nie go kwa li fi ka -

cji, czy

li ta

ką, któ

ra ich nie prze

kra

cza

i przy któ rej te kwa li fi ka cje znaj dą choć by

czę ścio we za sto so wa nie

8

. Pra ca ta nie mo -

że tak że go dzić w au to ry tet pra cow ni ka i ob -

ni żać pre sti żu do tych czas wy ko ny wa ne go

prze zeń za wo du, po przez (np. po wie rze nie

księ go wej in nej pra cy w po sta ci sprzą ta nia

pla cu ma new ro we go).

Po wie rzo na pra ca, na wet zgod na z kwa -

li fi ka cja mi po sia da ny mi przez pra cow ni ka

w in nym za wo dzie, ale wy kra cza ją ca po za

ob szar wie dzy i umie jęt no ści wy ma ga nych

dla wy ko ny wa nia pra cy umó wio nej i zwięk -

sza ją ca za kres dys po zy cyj no ści pra cow ni -

ka, nie speł nia wy mo gu okre ślo ne go

w art. 42 § 4 k. p

9

. W try bie te go prze pi -

su nie moż na po wie rzyć pra cow ni ko wi pra -

cy zwią za nej z od po wie dzial no ścią ma te -

rial ną za po wie rzo ne mie nie z obo wiąz kiem

wy li cze nia się.

Nie jest do pusz czal ne po wie rze nie pra -

cow ni ko wi w try bie art. 42 § 4 k. p. wy ko -

ny wa nia in nej pra cy w for mie te le pra cy

(art. 67

7

§ 4 k. p.). Ana lo gicz ny za kaz wzglę -

dem pra cow ni ków tym cza so wych prze wi -

du je art. 14 ust. 2 pkt 3 usta wy o za trud -

nia niu pra cow ni ków tym cza so wych.

Za kaz zmia ny

miej sca pra cy

Do naj czę ściej spo ty ka nych nie pra wi dło -

wo ści w tym za kre sie na le ży po wie rza nie

pra cow ni kom in nej pra cy w in nym miej scu,

niż okre ślo ne w umo wie o pra cę. Na ru sza

to prze pis art. 42 § 4 k. p., po nie waż zmia -

na miej sca wy ko ny wa nia pra cy, ja ko istot na

zmia na wa run ków pra cy, mo że być do ko na -

na wy łącz nie w try bie po ro zu mie nia stron

al bo wy po wie dze nia zmie nia ją ce go

10

.

Skut ki

nie wy ko na nia po le ce nia

Pra cow nik, któ ry od mó wił wy ko na nia

po le ce nia sprzecz ne go z art. 42 § 4 k. p.,

kie ru ją ce go go do in nej pra cy, nie uchy bia

obo wiąz ko wi pra cow ni cze mu i umo wa

o pra cę nie mo że być z nim roz wią za na

na pod sta wie art. 52 § 1 pkt 1 k.p.

11

. Ozna -

cza to, że je że li ta kie po le ce nie by ło

zgod ne z art. 42 § 4 k. p., a pra cow nik od -

mó wił je go wy ko na nia, pra co daw ca mo że

roz wią zać z nim umo wę o pra cę w tym try -

bie al bo za wy po wie dze niem. Mo że też wy -

mie rzyć mu ka rę po rząd ko wą, a tak że żą -

dać na pra wie nia szko dy na pod sta wie

prze pi sów k. p. o od po wie dzial no ści ma -

te rial nej pra cow ni ków.

Gdy pra cow nik po nie sie

szko dę

Pra cow ni ko wi, któ re mu pra co daw ca

na pod sta wie art. 42 § 4 k. p. po wie rzył in -

ną pra cę, nie przy słu gu ją rosz cze nia prze -

wi dzia ne w ra zie nie uza sad nio ne go lub na -

ru sza ją ce go prze pi sy wy po wie dze nia umo -

wy o pra cę (art. 45 § 1 k. p.) al bo jej wa -

run ków (art. 45 § 1 k. p. w zw. z art. 42 § 1

k. p)

12

. Ozna cza to, że nie mo że on sku tecz -

nie do cho dzić przed są dem pra cy przy wró -

ce nia do do tych czas wy ko ny wa nej pra cy al -

bo od szko do wa nia.

Jed nak że pra cow nik, któ ry uwa ża, że

wsku tek po wie rze nia mu in nej pra cy do -

znał szko dy, mo że do cho dzić jej na pra wie -

nia wy łącz nie na za sa dach ogól nych. Pod -

sta wą praw ną ta kie go rosz cze nia jest

art. 471 k. c. w zw. z art. 300 k. p. W po -

stę po wa niu są do wym po wi nien wy ka zać

bez praw ność czy nu pra co daw cy po le ga ją -

cą na nie wy ko na niu lub nie na le ży tym wy -

ko na niu zo bo wią za nia, tj. po wie rze nia in -

nej pra cy z na ru sze niem art. 42 § 4 k. p.,

wy so kość tej szko dy oraz zwią zek przy czy -

no wy mię dzy za cho wa niem się spraw cy

a po wsta łą szko dą.

Wło dzi mierz Fu da li

OIP Lu blin

Przy pi sy

1

Wy

rok SN z 25 lip

ca 2003 r.,

I PK 269/02, „Pra ca i Za bez pie cze nie

Spo łecz ne”, nr 3/2004, s. 40.

2

Z. Ku bot, Umo wy o świad cze nie pra cy

róż ne go ro dza ju, „Pań stwo i Pra wo”,

nr 10/1999, s. 57.

3

Wy rok SN z 13 paź dzier ni ka 1999 r.,

I PKN 293/99, OSNP 2001/4/113.

4

Wy

rok SN z 17 grud

nia 1998 r.,

I PKN 429/97, OSNP – wkł., 1999/1/1.

5

Wy rok SN z 22 li sto pa da 1990 r.,

I PR 362/90, OSP 1991/9/213.

6

D. Klucz, Bez wy po wie dze nia tyl ko

okre so wo, „Ga ze ta Praw na” 2005, nr 18

(1383), s. 35.

7

Wy rok SN z 4 paź dzier ni ka 2000 r.,

I PKN 61/00, „Pra ca i Za bez pie cze nie

Spo łecz ne”, nr 3/2004, s. 41.

8

Wy

rok SN z 5 lu

te

go 1998 r.,

I PKN 515/97, OSNA

PiUS 1999, nr 2,

poz. 46.

9

D. Klucz, op. cit., s. 35.

10

Wy

rok SN z 18 ma

ja 1964 r.,

I PR 189/64, OSNC 1965/3/44. Por. też E.

Szem pliń ska, Kon sul ta cje i wy ja śnie nia,

„Pra ca i Za bez pie cze nie Spo łecz ne”,

nr 10/1998, s. 47.

11

Wy rok SN z 18 li sto pa da 1999 r.,

I PKN 370/99, OSNP 2001/7/225.

12

Wy

rok SN z 25 lip

ca 2003 r.,

I PK 269/02, „Pra ca i Za bez pie cze nie

Spo łecz ne”, nr 3/2004, s. 40.