Pra wo

Cha rak ter praw ny po wie rze nia in nej pra cy

w try bie art. 42 § 4 ko dek su pra cy

Wło dzi mierz Fu da li

W pra wie pra cy obo wią zu je ge ne ral na za sa da zwią za nia pra co daw cy tre ścią umo wy o pra cę.

W świe tle art. 22 § 1 k. p. i art. 29 § 1 i 2 k. p. nie do pusz czal ne jest swo bod ne wy zna cza nie pra -

cow ni ko wi pra cy in ne go ro dza ju, niż okre ślo ny w umo wie o pra cę, bądź w pi sem nym po twier -

dze niu jej usta

leń. Zmia

na wa

run ków umo

wy o pra

cę mo

że być do

ko na na w dro

dze

wy po wie dze nia zmie nia ją ce go (art. 42 § 1 – 3 k. p.) al bo w wy ni ku po ro zu mie nia stron.

Po wie rze nie w try bie

Ko deks pra cy nie wy ma ga dla po wie rze -

nia pra cy za od ręb nym wy na gro dze niem,

po le ce nia

nia in nej pra cy szcze gól nej for my, za tem

a pra co daw cę do jej umoż li wia nia. Ty po -

mo że być ono do ko na ne tak że w dro dze

wym przy kła dem za sto so wa nia umo wy

Ko deks pra cy prze wi du je kil ka od -

ust ne go po le ce nia pra co daw cy lub oso by

do dat ko wej jest po wie rze nie mi strzo wi ślu -

stępstw od tej re gu ły, po zwa la ją cych na po -

upo waż nio nej do do ko ny wa nia ta kich

sar stwa opie ki nad pra cow ni kiem mło do -

wie rze nie pra cow ni ko wi in nej pra cy w try -

czyn no ści. Po le ce nie nie mu si za wie rać

cia nym za trud nio nym na pod sta wie umo -

bie po le ce nia, o któ rym mo wa w art. 100

uza sad nie nia ani być pod da wa ne kon sul -

wy o pra cę w ce lu przy go to wa nia za wo do -

§ 1 k. p., a to w przy pad kach:

ta cji związ ko wej. Nie przy słu gu je od nie -

we go.

1) uza sad nio nych po trze ba mi pra co daw -

go od wo ła nie do są du pra cy, po nie waż pra -

cy (art. 42 § 4 k. p.),

cow nik, któ re mu pra co daw ca po wie rzył in -

Po trze by mu szą

2) prze sto ju (art. 81 § 3 k. p.),

ną pra cę, niż okre ślo na w umo wie o pra -

być rze czy wi ste

3) obo wiąz ku prze nie sie nia do in nej pra -

cę, nie ma in te re su praw ne go w usta le niu,

cy pra cow ni cy w cią ży lub kar mią cej

czy po le ce nie tej tre ści by ło uza sad nio ne

Prze pis art. 42 § 4 k. p. po zwa la pra co -

dziec ko pier sią (art. 179 § 1 i 2 k. p.),

po trze ba mi pra co daw cy1.

daw cy na po wie rze nie pra cow ni ko wi in nej

4) obo wiąz ku zmia ny ro dza ju pra cy wy -

pra cy niż umó wio na w przy pad ku po -

ko ny wa nej przez mło do cia ne go, je że li za -

„In na pra ca”

wsta nia uza sad nio nych po trzeb, czy li wy -

gra ża ona je go zdro wiu (art. 201 § 2 k. p.),

a „do dat ko wa pra ca”

ni ka ją cych z ko niecz no ści za pew nie nia nie -

5) obo wiąz ku prze nie sie nia pra cow ni -

za kłó co ne go wy ko ny wa nia za dań, któ rych

ka do in nej pra cy w ra zie stwier dze nia

Przez po ję cie „in na pra ca” na le ży ro zu -

nie wy ko na nie mo gło by na ra zić pra co daw -

u nie go ob ja wów wska zu ją cych na po wsta -

mieć pra cę in ne go ro dza ju niż umó wio na.

cę na szko dę. Za tem mu szą to być po trze -

nie cho ro by za wo do wej (art. 230 § 1 k. p.),

W prak ty ce pra co daw cy po wie rza ją pra cow -

by rze czy wi ste, a nie fik cyj ne, czy – co gor -

6) obo wiąz ku prze nie sie nia do od po wied -

ni kom, po wo łu jąc się na prze pis art. 42 § 4

sze – słu żą ce ja ko śro dek do dys kry mi na -

niej pra cy pra cow ni ka, któ ry stał się nie zdol -

k. p., do dat ko wą pra cę, czy li obo wiąz ki, któ -

cji pra cow ni ka.

ny do wy ko ny wa nia do tych cza so wej pra cy

re mu szą oni wy ko ny wać po nad usta lo ne

Po ję cie po trzeb pra co daw cy z art. 42 § 4

wsku tek wy pad ku przy pra cy lub cho ro by

w umo wie o pra cę (za kre sie czyn no ści) –

k. p. nie obej mu je zmia ny za kre su obo wiąz -

za wo do wej i nie zo stał uzna ny za nie zdol -

za do tych cza so we wy na gro dze nie. Na le -

ków pra cow ni ka z po wo du sta nu je go

ne go do pra cy w ro zu mie niu prze pi sów

ży pod kre ślić, że ter min „in na pra ca” nie

zdro wia3. Z ko lei brak moż li wo ści za trud -

o eme ry tu rach i ren tach z Fun du szu Ubez -

jest toż sa my z po ję ciem „do dat ko wej pra -

nie nia pra cow ni ka na sta no wi sku sprze -

pie czeń Spo łecz nych (art. 231 k. p.).

cy”. Przy wy ko ny wa niu „in nej pra cy” do -

daw cy, wy ni ka ją cy z od mo wy wy ra że nia

W prak ty ce naj wię cej pro ble mów po ja -

tych cza so we obo wiąz ki ule ga ją nie ja ko

zgo dy na za war cie z nim umo wy o wspól -

wia się przy sto so wa niu art. 42 § 4 k. p.

za wie sze niu w ca ło ści lub w czę ści od po -

nej od po wie dzial no ści ma te rial nej za po -

Pra wi dło we po wie rze nie pra cow ni ko wi

wied niej do wy mia ru „in nej pra cy”, na to -

wie rzo ne mie nie przez po zo sta łych pra cow -

wy ko ny wa nia in nej pra cy niż umó wio na

miast „do dat ko wa pra ca” pod le ga wy ko ny -

ni ków za trud nio nych w miej scu po wie rze -

w try bie te go prze pi su wy ma ga łącz ne go

wa niu rów no le gle z pra cą do tych cza so wą.

nia mie nia, sta no wi uza sad nio ną po trze bę

speł nie nia na stę pu ją cych prze sła nek: ko -

Oczy wi ście, pra cow nik mo że zo bo wią -

pra co daw cy w ro zu mie niu art. 42 § 4 k.p4.

niecz ność po wie rze nia in nej pra cy jest uza -

zać się do wy ko ny wa nia do dat ko wych za -

sad nio na po trze ba mi pra co daw cy, okres

dań, oprócz okre ślo nych w obo wią zu ją cej

Tyl ko na 3 mie sią ce

wy ko ny wa nia in nej pra cy nie mo że prze -

go umo wie o pra cę, ale za od ręb nym wy -

kra czać 3 mie się cy w ro ku ka len da rzo wym,

na gro dze niem. Zo bo wią za nie to mo że

Prze pis art. 42 § 4 k. p. usta na wia mak -

po wie rzo na pra ca nie po wo du je ob ni że nia

być opar te na tzw. klau zu li au to no micz nej,

sy mal ny trzy mie sięcz ny ter min, na ja ki

do tych czas po bie ra ne go wy na gro dze nia

czy li na umo wie do dat ko wej uzu peł nia ją -

w da nym ro ku ka len da rzo wym moż na po wie -

oraz po wie rzo na pra ca od po wia da kwa li -

cej treść sto sun ku pra cy2. Ta ka umo wa mo -

rzyć pra cow ni ko wi wy ko ny wa nie in nej pra -

fi ka cjom pra cow ni ka.

że zo bo wią zy wać pra cow ni ka do świad cze -

cy. Mo że być to okres cią gły al bo sta no wią -

9/2008 I P

13

cy su mę okre sów prze ry wa nych. Po wie rze -

prze zeń za wo du, po przez (np. po wie rze nie

ną pra cę, nie przy słu gu ją rosz cze nia prze -

nie pra cow ni ko wi in nej pra cy przy zbie gu lat

księ go wej in nej pra cy w po sta ci sprzą ta nia

wi dzia ne w ra zie nie uza sad nio ne go lub na -

ka len da rzo wych, np. od 1 paź dzier ni ka

pla cu ma new ro we go).

ru sza ją ce go prze pi sy wy po wie dze nia umo -

do 31 grud nia i od 1 stycz nia do 31 mar ca

Po wie rzo na pra ca, na wet zgod na z kwa -

wy o pra cę (art. 45 § 1 k. p.) al bo jej wa -

na stęp ne go ro ku, czy li świad cze nie in nej pra -

li fi ka cja mi po sia da ny mi przez pra cow ni ka

run ków (art. 45 § 1 k. p. w zw. z art. 42 § 1

cy nie prze rwa nie przez okres 6 mie się cy,

w in nym za wo dzie, ale wy kra cza ją ca po za

k. p)12. Ozna cza to, że nie mo że on sku tecz -

nie na ru sza te go ogra ni cze nia.

ob szar wie dzy i umie jęt no ści wy ma ga nych

nie do cho dzić przed są dem pra cy przy wró -

dla wy ko ny wa nia pra cy umó wio nej i zwięk -

ce nia do do tych czas wy ko ny wa nej pra cy al -

Za kaz ob ni że nia

sza ją ca za kres dys po zy cyj no ści pra cow ni -

bo od szko do wa nia.

wy na gro dze nia

ka, nie speł nia wy mo gu okre ślo ne go

Jed nak że pra cow nik, któ ry uwa ża, że

w art. 42 § 4 k. p9. W try bie te go prze pi -

wsku tek po wie rze nia mu in nej pra cy do -

Po wie rze nie pra cow ni ko wi in nej – niż

su nie moż na po wie rzyć pra cow ni ko wi pra -

znał szko dy, mo że do cho dzić jej na pra wie -

umó wio na – pra cy nie mo że po wo do wać

cy zwią za nej z od po wie dzial no ścią ma te -

nia wy łącz nie na za sa dach ogól nych. Pod -

ob ni że nia je go wy na gro dze nia. Sto so wa nie

rial ną za po wie rzo ne mie nie z obo wiąz kiem

sta wą praw ną ta kie go rosz cze nia jest

te go wy mo gu nie na strę cza trud no ści

wy li cze nia się.

art. 471 k. c. w zw. z art. 300 k. p. W po -

przy wy na gro dze niu okre ślo nym w sta łych

Nie jest do pusz czal ne po wie rze nie pra -

stę po wa niu są do wym po wi nien wy ka zać

skład ni kach (np. w staw ce mie sięcz nej lub

cow ni ko wi w try bie art. 42 § 4 k. p. wy ko -

bez praw ność czy nu pra co daw cy po le ga ją -

go dzi no wej), na to miast wąt pli wo ści mo gą

ny wa nia in nej pra cy w for mie te le pra cy

cą na nie wy ko na niu lub nie na le ży tym wy -

po wstać wów czas, je że li wy na gro dze nie

(art. 677 § 4 k. p.). Ana lo gicz ny za kaz wzglę -

ko na niu zo bo wią za nia, tj. po wie rze nia in -

pra cow ni ka skła da się ze zmien nych skład -

dem pra cow ni ków tym cza so wych prze wi -

nej pra cy z na ru sze niem art. 42 § 4 k. p.,

ni ków (np. pro wi zyj ne). Sąd Naj wyż szy sta -

du je art. 14 ust. 2 pkt 3 usta wy o za trud -

wy so kość tej szko dy oraz zwią zek przy czy -

nął na sta no wi sku, że w ta kim przy pad ku

nia niu pra cow ni ków tym cza so wych.

no wy mię dzy za cho wa niem się spraw cy

ob ni że niu nie mo że ulec wy na gro dze nie

a po wsta łą szko dą.

pra cow ni ka ob li czo ne na za sa dach usta la -

Za kaz zmia ny

Wło dzi mierz Fu da li

nia ekwi wa len tu za nie wy ko rzy sta ny urlop

miej sca pra cy

OIP Lu blin

wy po czyn ko wy.5

Je że li pra cow nik otrzy my wał w okre sie

Do naj czę ściej spo ty ka nych nie pra wi dło -

Przy pi sy

po prze dza ją cym po wie rze nie mu in nej

wo ści w tym za kre sie na le ży po wie rza nie

pra cy do dat ki za pra cę w go dzi nach nad -

pra cow ni kom in nej pra cy w in nym miej scu,

1

Wy

rok SN z 25 lip

ca 2003 r.,

licz bo wych czy w po rze noc nej, to sko ro

niż okre ślo ne w umo wie o pra cę. Na ru sza

I PK 269/02, „Pra ca i Za bez pie cze nie

– zgod nie z prze pi sa mi k. p. – przy słu gu -

to prze pis art. 42 § 4 k. p., po nie waż zmia -

Spo łecz ne”, nr 3/2004, s. 40.

ją one pra cow ni ko wi, któ ry fak tycz nie

na miej sca wy ko ny wa nia pra cy, ja ko istot na

2 Z. Ku bot, Umo wy o świad cze nie pra cy

wy ko ny wał pra cę w wa run kach uza sad nia -

zmia na wa run ków pra cy, mo że być do ko na -

róż ne go ro dza ju, „Pań stwo i Pra wo”,

ją cych ich wy pła tę, to na le ży przy jąć, że

na wy łącz nie w try bie po ro zu mie nia stron

nr 10/1999, s. 57.

art. 42 § 4 k. p. nie obej mu je tak ro zu mia -

al bo wy po wie dze nia zmie nia ją ce go 10.

3 Wy rok SN z 13 paź dzier ni ka 1999 r.,

ne go wy na gro dze nia6.

I PKN 293/99, OSNP 2001/4/113.

Skut ki

4 Wy

rok SN z 17 grud

nia 1998 r.,

Pra ca zgod na

nie wy ko na nia po le ce nia

I PKN 429/97, OSNP – wkł., 1999/1/1.

z kwa li fi ka cja mi

5 Wy rok SN z 22 li sto pa da 1990 r.,

Pra cow nik, któ ry od mó wił wy ko na nia

I PR 362/90, OSP 1991/9/213.

Prze pis art. 42 § 4 k. p. wy ma ga, aby po -

po le ce nia sprzecz ne go z art. 42 § 4 k. p.,

6 D. Klucz, Bez wy po wie dze nia tyl ko

wie rzo na pra cow ni ko wi in na pra ca niż

kie ru ją ce go go do in nej pra cy, nie uchy bia

okre so wo, „Ga ze ta Praw na” 2005, nr 18

okre ślo na w umo wie o pra cę od po wia da ła

obo wiąz ko wi pra cow ni cze mu i umo wa

(1383), s. 35.

je go kwa li fi ka cjom. Pod po ję ciem „kwa li fi -

o pra cę nie mo że być z nim roz wią za na

7 Wy rok SN z 4 paź dzier ni ka 2000 r.,

ka cje” na le ży ro zu mieć nie tyl ko przy go to -

na pod sta wie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. 11. Ozna -

I PKN 61/00, „Pra ca i Za bez pie cze nie

wa nie za wo do we pra cow ni ka – je go for mal -

cza to, że je że li ta kie po le ce nie by ło

Spo łecz ne”, nr 3/2004, s. 41.

ne wy kształ ce nie, zdo by te do świad cze nie

zgod ne z art. 42 § 4 k. p., a pra cow nik od -

8

Wy

rok SN z 5 lu

te

go 1998 r.,

za wo do we i po trzeb ne umie jęt no ści, ale tak -

mó wił je go wy ko na nia, pra co daw ca mo że

I PKN 515/97, OSNA

PiUS 1999, nr 2,

że wła ści wo ści psy cho fi zycz ne pra cow ni ka,

roz wią zać z nim umo wę o pra cę w tym try -

poz. 46.

pre dys po zy cje psy chicz ne oraz zdol no ści

bie al bo za wy po wie dze niem. Mo że też wy -

9 D. Klucz, op. cit., s. 35.

do wy ko ny wa nia okre ślo nych czyn no ści

mie rzyć mu ka rę po rząd ko wą, a tak że żą -

10

Wy

rok SN z 18 ma

ja 1964 r.,

z punk tu wi dze nia zdro wia fi zycz ne go.7 Za -

dać na pra wie nia szko dy na pod sta wie

I PR 189/64, OSNC 1965/3/44. Por. też E.

tem pra cow ni ko wi moż na po wie rzyć w tym

prze pi sów k. p. o od po wie dzial no ści ma -

Szem pliń ska, Kon sul ta cje i wy ja śnie nia,

try bie in ną pra cę, któ ra bę dzie od po wied -

te rial nej pra cow ni ków.

„Pra ca i Za bez pie cze nie Spo łecz ne”,

nią do po sia da nych przez nie go kwa li fi ka -

nr 10/1998, s. 47.

cji, czy

li ta

ką, któ

ra ich nie prze

kra

cza

Gdy pra cow nik po nie sie

11 Wy rok SN z 18 li sto pa da 1999 r.,

i przy któ rej te kwa li fi ka cje znaj dą choć by

szko dę

I PKN 370/99, OSNP 2001/7/225.

czę ścio we za sto so wa nie8. Pra ca ta nie mo -

12

Wy

rok SN z 25 lip

ca 2003 r.,

że tak że go dzić w au to ry tet pra cow ni ka i ob -

Pra cow ni ko wi, któ re mu pra co daw ca

I PK 269/02, „Pra ca i Za bez pie cze nie

ni żać pre sti żu do tych czas wy ko ny wa ne go

na pod sta wie art. 42 § 4 k. p. po wie rzył in -

Spo łecz ne”, nr 3/2004, s. 40.

14

I P 9/2008