Poniżej prezentujemy pierwszy kwartalny raport analityczny w ramach projektu „System
monitorowania i prognozowania wskaźników statystycznych dla województwa
mazowieckiego”. Przedstawia on analizę gospodarki Mazowsza

z punktu widzenia wzrostu

gospodarczego i głównych jego czynników oraz we współzależności z sytuacją na
wojewódzkim rynku pracy. Dodatkowym aspektem analizy jest ukazanie Mazowsza na tle
gospodarki krajowej, jak też Warszawy w zestawieniu z pozostałymi podregionami
województwa. Województwo mazowieckie jest dość zróżnicowane, z bogatą stolicą i jej
bliskim otoczeniem oraz słabiej rozwijającymi się dalszymi podregionami. Pożądane byłoby
analizowanie Warszawy i przylegających do niej podregionów oddzielnie od pozostałej części
województwa, jednakże z powodu dostępności bieżących zdezagregowanych danych o
gospodarce realnej tylko dla Warszawy, z konieczności wyróżniliśmy w tych zestawieniach
samą Warszawę. Chociaż w zamyśle projektu raporty kwartalne mają przedstawiać analizę
danych za ostatni dostępny kwartał, to w pierwszym raporcie analitycznym omówiliśmy
także kilka poprzednich kwartałów lub nawet lat w celu pokazania kontekstu historycznego
bieżąch tendencji. Warto w tym miejscu podkreślić, iż pełna wiedza o gospodarce realnej
województwa ustostępniana przez GUS obejmuje okres do 2008 r. Po tej dacie dostępne są
dane takie, jak produkcja sprzedana przemysłu i budownictwa, obroty handlu detalicznego i
hurtowego, które sygnalizują tendencje w części gospodarki stanowiącej zaledwie 39% PKB

W ramach monitoringu sytuacji makroekonomicznej w województwie CASE‐Doradcy szacuje
wielkość PKB dla Mazowsza i główne jego składowe dla okresu, dla którego oficjalne
statystyki są niedostępne (tj. 2009‐2010 i I półrocze 2011 r.).

Koncepcja analizy danych opiera się na wykorzystaniu kilku narzędzi analitycznych

. Po

pierwsze, do szacunku PKB i wartości dodanych w głównych sekcjach gospodarki Mazowsza
służy model ekonometryczny CASE‐Doradcy. Jako narzędzie uzupełniające służy matryca
wskaźników wykorzystująca szacunki modelowe i pozostałe dane dla województwa oraz
zestawiająca je ze wskaźnikami dla Polski. Po drugie, analogiczna matryca wskaźników
wykorzystująca dane rejestrowe dla województwa i dla Polski dotyczy rynku pracy. Po
trzecie, za pomocą aplikacji do programu statystycznego obliczane są wskaźniki dla rynku

Obszar województwa mazowieckiego wykracza poza geograficzną krainę Mazowsza, jednak pojęć

„województwo mazowieckie” i „Mazowsze” używamy dla uproszczenia zamiennie.

suma wartości dodanej w przemyśle, budownictwie oraz w handlu i naprawie (2008).

pełny opis narzędzi badawczych będzie dostępny od grudnia 2011 r. po rozbudowie modułu popytowego w

modelu szacunku PKB, co nastąpi po otrzymaniu zamówionych danych z Urzędu Statystycznego w Warszawie.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

pracy na podstawie jednostkowych danych z Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności
GUS (BAEL).

W konsekwencji prezentowania kwartalnych wielkości realnych przez Urząd Statystyczny w
Warszawie (US) narastająco kwartalna analiza PKB i jego czynników oraz związanych z nimi
wskaźników również została przedstawiona narastająco. Natomiast dane dotyczące rynku
pracy prezentowane są indywidualnie dla poszczególnych kwartałów, ponieważ US i GUS
publikują je na bazie miesięcznej lub kwartalnej bez kumulacji. Analiza obejmuje najbardziej
aktualne dane, a więc w przypadku gospodarki realnej, rejestrów z rynku pracy i
publikowanych wskaźników BAEL są to dane do II kwartału 2011 r. włącznie, zaś w przypadku
szczegółowych wskaźników BAEL – do I kw. 2011 r. Uaktualnienie analizy na podstawie BAEL
zostanie zawarte w następnym raporcie

po udostępnieniu przez GUS bazy danych BAEL za II

kw. 2011 r.

tj. w półrocznym raporcie prognostycznym

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Streszczenie

Pierwsza fala światowego kryzysu w latach 2008‐2010 miała znacznie mniejszy wpływ na
gospodarkę Mazowsza niż Polski ogółem. Szacujemy, że osłabienie tempa wzrostu PKB
nastąpiło z opóźnieniem (tj. dopiero w 2010 r.: do 2,8% w cenach stałych z 4,2% w 2009 r.), a
jego skala była mniejsza niż w Polsce ogółem (z 5,1% w 2008 r. do 1,6% w 2009 r.).
Odbudowa tempa aktywności ekonomicznej rozpoczęła się na Mazowszu już od II połowy
2010 r., a w I półroczu 2011 r. szacujemy jego przyspieszenie do 5,5% r/r (tj. w porównaniu z
analogicznym okresem roku poprzedniego) – a więc do poziomu wyższego niż w skali kraju.

Dekompozycja wzrostu PKB od strony podaży wskazuje na usługi rynkowe jako najważniejszy
czynnik rozwoju, zwłaszcza przyspieszenia gospodarki Mazowsza w I połowie 2011 r.

Rola przemysłu w gospodarce Mazowsza jest relatywnie mała (w ostatnich latach udział w
wartości dodanej ogółem na poziomie 16‐17%) ze względu na relatywnie mniej
rozbudowany przemysł przetwórczy oraz prawie całkowitą nieobecność górnictwa. Znaczącą
rolę odgrywa tu branża spożywcza oraz produkcja i zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i
wodę (po 18% produkcji sprzedanej przemysłu w województwie). W I połowie 2011 r.
odnotowano wzrost produkcji sprzedanej o 10,3% r/r w cenach bieżących i – zgodnie z
naszymi szacunkami – wartości dodanej o 5,6% r/r. Jednakże w wyniku znacznego wzrostu
cen produkcji sprzedanej realna dynamika produkcji była lekko ujemna (‐1,3% r/r);
najprawdopodobniej więc realny wzrost wartości dodanej w przemyśle w woj. mazowieckim
mógł być w I półroczu b.r. o ok. połowę niższy niż szacowany przez nas wzrost nominalny.
Realny spadek produkcji sprzedanej przemysłu na Mazowszu w I półroczu 2011 r. był
wypadkową dość zróżnicowanych tendencji. Z jednej strony miało miejsce załamanie
sprzedaży w kilku istotnych dla województwa branżach (wyrobów chemicznych o 20% r/r
realnie, wyrobów elektronicznych i optycznych o 21% r/r, maszyn i urządzeń o 16% r/r –
łączna kontrybucja do dynamiki produkcji na poziomie ‐3,4 pkt. proc.), na co mógł mieć
wpływ słaby popyt inwestycyjny w całym kraju i osłabienie popytu zagranicznego. Te
niekorzystne wyniki zostały częściowo zrekompensowane wysokimi wzrostami w takich
branżach, jak produkcja pojazdów (79% r/r), metali (62% r/r), wyrobów z pozostałych
surowców mineralnych (31% r/r), wyrobów z gumy (21% r/r), pozostałego sprzętu
transportowego (29% r/r), skór i wyrobów skórzanych (20% r/r) – łączna kontrybucja
wyniosła 3 pkt. proc. Stagnacja w przemyśle spożywczym (‐0,4% r/r) w porównaniu ze
wzrostem w skali kraju i w sytuacji silnego krajowego popytu konsumpcyjnego oznacza, że
branża ta nie wykorzystuje dostatecznie dobrej koniunktury.

Po stagnacji w 2010 r. spowodowanej spadkiem popytu inwestycyjnego oraz ostrą zimą
I połowa 2011 r. przyniosła w budownictwie ożywienie. Szacujemy wzrost wartości dodanej

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

w I połowie 2011 r. o 9,7% r/r, w ślad za wzrostem produkcji sprzedanej budownictwa o
14,2% r/r w cenach bieżących. Podobnie jak w całej Polsce, zapotrzebowanie na usługi
budowlane napędza wykorzystanie środków unijnych: wzrost produkcji sprzedanej
w segmencie budowy obiektów inżynierii lądowej i wodnej o 104% r/r w cenach bieżących.
Dynamicznie rosła także sprzedaż specjalistycznych usług budowlanych (13% r/r). Natomiast
w segmencie budowy budynków odnotowano znaczący spadek: o 10% r/r, co wiąże się z
dalszym głębokim spadkiem w budownictwie mieszkaniowym. Wraz z poprawą koniunktury
w budownictwie znacząco wzrosło zatrudnienie (o blisko 10% r/r), więc wzrost wydajności
pracy (wartość dodana / pracującego) wyhamował do zera. Tak dynamiczne zwiększanie
liczby miejsc pracy może być z kolei zwiastunem długotrwałego popytu na usługi budowlane.

Usługi rynkowe to duży agregat: ponad 60% wartości dodanej ogółem (2008), z czego
najistotniejsze to handel i naprawa (ponad 18% wartości dodanej ogółem) oraz obsługa
nieruchomości i firm (niecałe 18%). Usługi rynkowe pozostają najsilniejszym czynnikiem
wzrostu w województwie. W 2008 r., dla którego po raz ostatni dostępne są szczegółowe
dane, motorem wzrostu w usługach był dział obsługi nieruchomości i firm, a następnie
pośrednictwo finansowe i handel. Szacujemy, że wartość dodana w usługach rynkowych
zwiększyła się w I półroczu o 8,9% r/r. Sprzyjała temu bardzo korzystna koniunktura w
handlu detalicznym (wzrost sprzedaży o 9,4% r/r) i hurtowym (15,4%), co wskazuje na
ożywienie gospodarki Mazowsza ogółem, a popytu konsumpcyjnego w szczególności.

Dostępne dane o dochodach ludności pozwalają na bieżąco śledzić w województwie
dynamikę płac w sektorze przedsiębiorstw oraz rent i emerytur. W I półroczu 2011 r.
obserwujemy wyraźną odbudowę dochodów z tytułu zatrudnienia oraz rent i emerytur –
suma tych dochodów wzrosła nominalnie o 4,9% r/r, ale z powodu przyspieszającej inflacji
dynamika realna wyniosła zaledwie 1,4% r/r. Impuls wzrostowy wiąże się wyłącznie z
dalszym wzrostem zatrudnienia w przedsiębiorstwach (2,1% r/r). Średnie wynagrodzenie
wzrosło w tym czasie o 3% r/r, ale w wyniku przyspieszenia inflacji (z 3% r/r w I kw. do 3,5%
r/r w I półroczu b.r.) realnie nieznacznie spadło (‐0,5% r/r). Z uwagi na niską w roku bieżącym
waloryzację rent i emerytur (3,1%), dynamika średniego świadczenia w KRUS wyhamowała w
I półroczu 2011 r. do zera, a w ZUS była niewiele wyższa od inflacji (1,8% r/r realnie), zaś
liczba świadczeniobiorców dalej malała w obydwu systemach. W efekcie przychody
rencistów i emerytów w ujęciu realnym praktycznie się nie zmieniły. To przyspieszenie w
dochodach ludności w I półroczu przekładało się na szczególnie dynamiczny wzrost sprzedaży
w sklepach niewyspecjalizowanych (czyli głównie supermarketach; o ponad 100% r/r),
wypierający popyt w sklepach z żywnością (spadek o 17% r/r). W pozostałych segmentach
sprzedaży detalicznej wzrost sprzedaży był bardziej zrównoważony (7‐20% r/r) i wskazuje na
utrzymywanie się silnego popytu konsumpcyjnego, nawet nieco silniejszego niż w skali kraju.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Bieżący monitoring popytu inwestycyjnego obejmuje wielkość nakładów dużych i średnich
firm (powyżej 49 zatrudnionych), liczbę mieszkań oddanych do użytku oraz wykorzystanie
środków unijnych bezpośrednio przypadających na województwo (tj. w ramach
Regionalnego Programu Operacyjnego – RPO). Inwestycje średnich i dużych firm w
województwie stanowią wysoki odsetek ogółu inwestycji tych firm w Polsce (ponad 30%).
Najwyraźniej pozostałe segmenty inwestycji (publiczne, gospodarstw domowych) odgrywają
relatywnie mniejszą rolę niż średnio w kraju, ponieważ udział inwestycji ogółem na
Mazowszu w inwestycjach krajowych stanowi niecałe 22% (2008). Szacujemy, że w I półroczu
2011 r. nastąpiło ożywienie w inwestycjach na Mazowszu. Z jednej strony nadal bardzo słabe
wyniki notowano w budownictwie mieszkaniowym (spadek liczby mieszkań oddanych do
użytku o 25% r/r). Z drugiej strony dodatnią dynamikę osiągnęły inwestycje dużych i średnich
firm (7,4% r/r), a wykorzystanie środków unijnych z mazowieckiego RPO rosło w tempie
ponad 30% r/r (do 28% przyznanej kwoty na koniec czerwca 2011 r.).

Wyraźna poprawa koniunktury w gospodarce mazowieckiej w I połowie 2011 r. wpływa na
poprawę sytuacji na wojewódzkim rynku pracy w stopniu niewystarczającym, a sygnały z
mazowieckiego rynku pracy są zróżnicowane. Z jednej strony w ujęciu rocznym przyspieszyło
tempo wzrostu liczby zatrudnionych w sektorze przedsiębiorstw (do 2,1% r/r), a tempo
wzrostu ogółu pracujących utrzymywało się na nieznacznie tylko niższym poziomie (1,7% wg
szacunku GUS wykorzystanego do obliczenia stopy bezrobocia), co sugeruje zbliżoną
dynamikę dla pracujących w małych firmach, poza sektorem przedsiębiorstw (usługi
nierynkowe) i samozatrudnionych. Wzrost liczby pracujących wg BAEL był bardziej
dynamiczny, co może m.in. wynikać z przyrostu pracy w szarej strefie. Fluktuacje są tu jednak
dość silne – wzrost liczby pracujących wg BAEL w I kw. o 6% r/r osłabił się do 2,8% r/r w II
kw.). Wzrost liczby pracujących w I kw. dotyczył wszystkich głównych sekcji gospodarki.

Innym pozytywnym zjawiskiem w I półroczu 2011 r. był spadek udziału osób pracujących w
niepełnym wymiarze czasu. Natomiast w wyniku wzrostu liczby aktywnych zawodowo, nadal
rosła w ujęciu rocznym liczba bezrobotnych zarejestrowanych (średnio o ponad 5% r/r w
całym półroczu) i stopa bezrobocia (do 9,3%, tj. o 0,3 pkt. proc. w porównaniu z czerwcem
2010 r.), chociaż z kwartału na kwartał te niekorzystne tendencje słabną. Wskaźnik wg BAEL
wydaje się obciążony zaburzeniami w popycie na pracę w szarej strefie z powodu
łagodniejszej zimy na początku b.r. niż w roku 2010, stąd najpierw odnotowano spadek liczby
bezrobotnych w ujęciu rocznym w I kw., a następnie wysoki wzrost (11% r/r) w II kw. Istotna
będzie zatem uważna obserwacja danych o pracujących i bezrobotnych wg BAEL w III kw. Na
poziomie podregionów najsłabszy (i słabnący) wzrost liczby bezrobotnych w II kw. 2011 r.
odnotowano w obydwu podregionach warszawskich, niewiele większy w radomskim i m.st.
Warszawie. Największy przyrost osób bezrobotnych (i nasilający się) miał miejsce w
podregionach ostrołęcko‐siedleckim i ciechanowsko‐płockim. Zróżnicowanie w tempie

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

przyrostu bezrobotnych na poziomie powiatów było bardzo silne. Dotyczyło ono nie tylko
różnic w ramach całego województwa, ale także na terenie poszczególnych podregionów, co
świadczy o strukturalnych problemach rynku pracy zawężonych do dość niewielkich
obszarów.

Niepokojącym sygnałem z rynku pracy jest spadek liczby ofert pracy zgłaszanych do
powiatowych urzędów pracy, chociaż jeszcze w 2010 r. notowano ich wzrost.
Prawdopodobnie, jak w całej Polsce, od 2010 r. nastąpił także spadek nakładów na
subsydiowane miejsca pracy. W efekcie obserwujemy wzrost udziału długotrwałego
bezrobocia (34%), zarówno w stosunku do 2010 r., jak i do średniej krajowej, w tym
zwłaszcza w Warszawie.

Cechą wyróżniającą województwo mazowieckie na tle kraju jest relatywnie lepsza sytuacja
kobiet na rynku pracy w porównaniu z mężczyznami. W Polsce stopa bezrobocia kobiet
przewyższa stopę dla mężczyzn, ale w woj. mazowieckim jest odwrotnie

, a udział kobiet w

łącznej liczbie bezrobotnych jest mniejszy od 50%. Na poziomie powiatów ma miejsce jednak
znaczne zróżnicowanie tych relacji. Dodatkowo, wskaźnik zatrudnienia mężczyzn na
Mazowszu przewyższa co prawda ten dla kobiet, ale dystans pomiędzy nimi jest mniejszy niż
dla Polski ogółem. Ponadto, z badania BAEL dla woj. mazowieckiego wynika, że kobiety są
dość wysoko wynagradzane, a przewaga średniego wynagrodzenia mężczyzn jest relatywnie
niewielka (7‐14% w okresie I kw. 2010 – I kw. 2011).

Gospodarka miasta st. Warszawy pod wieloma względami odbiega znacząco od reszty
województwa. PKB Warszawy stanowi ponad 60% PKB województwa. Wydajność pracy
(PKB/pracującego) w samej Warszawie jest prawie dwukrotnie wyższa od wydajności w
pozostałych podregionach i o ok. 80% wyższa od średniej krajowej. W tym kontekście
średnie wynagrodzenie w stolicy jest tylko o ok. 30% wyższe niż średnio w innych
podregionach. Należy jednak przypuszczać, że część z tej przewagi wydajności pochodzi od
dobrze prosperujących samozatrudnionych w Warszawie, a średnie wynagrodzenie odnosi
się tylko do osób zatrudnionych. Generalnie wskaźniki bezrobocia dla Warszawy były zawsze
znacząco lepsze niż w pozostałych podregionach. Stopa bezrobocia jest tu 4‐5‐krotnie niższa
(na koniec II kw. odpowiednio 3,5% wobec 14,1% w pozostałej części województwa). W
ostatnich latach – wbrew oczekiwaniom – PKB w Warszawie rozwijało się w tempie bardzo
zbliżonym do PKB całego województwa. Wskaźniki dla gospodarki realnej Warszawy w
porównaniu z pozostałą częścią województwa za I półrocze 2011 r. są zróżnicowane. Nadal
wyniki przemysłu i handlu detalicznego były gorsze niż w pozostałych podregionach łącznie.

Dopiero w II kw. 2011 r. stopa dla kobiet była nieznacznie wyższa od stopy dla mężczyzn.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wzrost sprzedaży detalicznej był niższy niż w pozostałej części województwa, pomimo
prawie dwukrotnie wyższego tempa wzrostu dochodów z pracy z powodu znacznie szybciej
rosnącego średniego wynagrodzenia (o 4,5% r/r wobec ‐1% r/r w pozostałych podregionach)
– najwyraźniej mieszkańcy stolicy w większym stopniu przeznaczają wzrost dochodów na
zakup usług i oszczędności. Szybciej niż w pozostałych podregionach rosły natomiast obroty
w handlu hurtowym i sprzedaż produkcji budownictwa. Oceniamy jednak, że – podobnie jak
w poprzednich latach i na podstawie tendencji w gospodarce krajowej – w wyniku wzrostu w
pozostałych usługach gospodarka stolicy rozwijała się w tempie co najmniej na poziomie
wzrostu w pozostałych podregionach łącznie. Na rynku pracy w stolicy obserwujemy także
nieco korzystniejsze tendencje. Tempo przyrostu liczby bezrobotnych jeszcze w I kw. 2011 r.
przewyższało wzrost liczby bezrobotnych w pozostałych podregionach łącznie, jednak w
II kw. 2011 r. znacząco spowolniło (do 4,2% r/r, tj. poniżej dynamiki dla pozostałej części
województwa). W rezultacie stopa bezrobocia w Warszawie ustabilizowała się w ujęciu
rocznym z końcem II kw. 2011 r. (zerowy wzrost w ujęciu rocznym w porównaniu z
II kw. 2010 r.) wobec ponownego przyspieszenia jej wzrostu w pozostałych podregionach.

Gospodarka Mazowsza, w znacznym stopniu z powodu posiadania na swoim terytorium
stolicy, wypada na tle gospodarki całego kraju jako duże i relatywnie dynamicznie rozwijające
się województwo. Jest najbogatsze ze wszystkich 16 województw: PKB Mazowsza stanowi
ponad 21% wielkości krajowej. Mniejszą rolę niż w kraju ogółem odgrywa przemysł i
rolnictwo, większą – usługi, zwłaszcza rynkowe. Od 2005 r. tempo wzrostu gospodarczego na
Mazowszu nie odbiega jednak znacząco od krajowego, dlatego udział tego województwa w
PKB dla Polski ustabilizował się. W I półroczu 2011 r. szacujemy, że dynamika PKB w
województwie wyraźnie przyspieszyła i była wyższa od krajowego (5,5% r/r wobec 4,4% r/r w
cenach stałych). Lepsze wyniki Mazowsza w I półroczu wynikają z wyższego wzrostu wartości
dodanej w budownictwie (blisko 10% r/r versus ponad 7% r/r) i usługach rynkowych (blisko
9% r/r versus ponad 7% r/r), a także usługach nierynkowych i rolnictwie (10% r/r versus
blisko 3% r/r), które z nadwyżką zrekompensowały aż o połowę niższy wzrost wartości
dodanej w przemyśle (niecałe 6% r/r versus ponad 12% r/r).

Mazowsze przyciąga nie tylko wysoki odsetek ogółu pracujących (ponad 16%), ale ich
wydajność (PKB / pracującego) jest o ponad 30% wyższa niż średnia w kraju. Bardziej
wydajna siła robocza jest też lepiej wynagradzana – średnia płaca w województwie jest o ok.
25% wyższa od średniej krajowej.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

produkcyjnym, choć można zauważyć, że zatrudnienie na Mazowszu charakteryzuje się
większą sezonowością. Bezrobotnych jest relatywnie mniej, ale za to udział długookresowo
bezrobotnych jest wyższy niż w Polsce ogółem (w marcu 2011 r. odpowiednio 34% i 29%), co
wydaje się naturalną konsekwencją relatywnie niskiej stopy bezrobocia. W I półroczu 2011 r.
poprawa na rynku pracy jest jednak nieco wolniejsza: utrzymywał się wyższy roczny wzrost
liczby bezrobotnych zarejestrowanych od średniego w Polsce (w czerwcu 5,1% r/r versus
2,1% r/r), a stopa bezrobocia w ujęciu rocznym przyrastała nieco szybciej (0,3 pkt. proc.
versus 0,1 pkt. proc. r/r).

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

1. Wzrost gospodarczy w woj. mazowieckim w latach 2009‐2010 oraz I i II

kwartale 2011 r.

Aktualne publikowane szacunki GUS, zawierające wielkość PKB, wartości dodanej w
głównych sekcjach PKD oraz dochodów ludności i nakładów na środki trwałe brutto ogółem,
w podziale na województwa, obejmują 2008 r. Na etapie tworzenia narzędzi badawczych
projektu zbudowano więc model szacunku powyższych wielkości, który uzupełnia
opublikowane dane. Po raz pierwszy prezentujemy w raporcie szacunek PKB i wartości
dodanych w głównych sekcjach gospodarki, jak też dochodów ludności dla lat 2009‐2010

Dodatkowo, za pomocą modelu uzyskaliśmy autorski szacunek PKB w ujęciu kwartalnym,
poczynając od I kw. 2010 r. Jest to bardzo pożyteczna wielkość, ponieważ pozwala ocenić
łącznie kierunek zmian poszczególnych wskaźników w województwie mazowieckim i
porównać go z tendencjami w całym kraju. Kwartalny szacunek PKB w podziale na
województwa nie jest publikowany przez GUS. Szacunek PKB na bazie rocznej prezentujemy
dodatkowo dla podregionu miasta stołecznego Warszawy.

Szacunek wartości dodanych w poszczególnych sekcjach prezentowany jest w układzie
Polskiej Klasyfikacji Danych (PKD) 2004, podobnie jak szacunki GUS dla województw do
2008 r. i dla Polski do II kw. 2011 r. włącznie. Publikacja wielkości wg nowej PKD 2007 jest
przewidziana od września 2011 r.

Poniżej przedstawiamy analizę najważniejszych czynników podażowych i popytowych.

1.1.

Czynniki podażowe

1.1.1.

PKB

Zgodnie z oficjalnymi szacunkami GUS, w 2008 r. gospodarka Mazowsza rozwijała się w dość
wysokim tempie 4,7% w cenach stałych (Tabela 1). Kryzys światowy, którego apogeum w
Europie przypadło na 2009 r. (spadek PKB Unii Europejskiej o 4,3%), nie wywarł wielkiego
wpływu na województwo. Zgodnie z naszymi szacunkami, w 2009 r. miało miejsce niewielkie
spowolnienie wzrostu gospodarczego (4,2%). Dopiero 2010 r. przyniósł silniejsze obniżenie
tempa wzrostu PKB (2,8%). Biorąc jednak pod uwagę niekorzystne otoczenie gospodarcze,
rezultat ten uznajemy za dobry. Odbudowa tempa aktywności ekonomicznej rozpoczęła się

Oficjalne szacunki GUS za 2009 r. będą dostępne w listopadzie 2011 r.

„Informacja Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie zaktualizowanego szacunku PKB za 2010 r.”, GUS,

26.04.2011 r.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

na Mazowszu już od II połowy 2010 r., a w I półroczu 2011 r. szacujemy jego przyspieszenie
aż do 5,5% r/r (tj. w porównaniu z analogicznym okresem roku poprzedniego). Nastawienie
pracodawców przez cały ten czas było dość optymistyczne, ponieważ dostosowanie
zatrudnienia i samozatrudnienia

do bieżącej sytuacji polegało jedynie na spowolnieniu

wzrostu liczby ogółu pracujących. W rezultacie wydajność pracy (liczona jako wartość PKB
województwa przypadająca na 1 pracującego) rosła wolniej niż PKB.

Tabela 1. PKB w woj. mazowieckim, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

I kw.

I‐II kw.

I‐III kw.

I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

PKB (ceny bieżące)

mln PLN

274 142

294 768

66 689

139 725

218 948

306 905

70 724

151 608

dynamika realna

poprzedni rok=100*

104,7

104,2

102,1

102,0

102,7

102,8

103,1

105,5

PKB / mieszkańca

tys. PLN

52,8

56,5

12,8

26,7

41,9

58,7

13,5

28,9

dynamika realna

poprzedni rok=100*

104,4

103,8

101,7

101,6

102,4

102,7

105,1

PKB / pracującego

tys. PLN

121,7

130,6

29,2

61,0

95,4

133,5

30,4

65,1

dynamika realna

poprzedni rok=100*

103,1

104,0

101,5

100,7

101,1

100,9

101,0

103,8

2011

2010

Uwagi: * dla kwartałów: analogiczny kwartał poprzedniego roku = 100; S ‐ szacunek CASE‐Doradcy

Źródło: 2008 ‐ obliczenia własne na podstawie ”Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne 2008 r.” – GUS

2010; 2009‐2011 – szacunki własne (statystyczne i modelowe)

W celu analizy czynników tej pozytywnej tendencji wzrostowej w województwie
dokonaliśmy dekompozycji wzrostu wartości dodanej w głównych 4 sekcjach. Z uwagi na
publikowanie przez GUS danych odnośnie wartości dodanej brutto ogółem i w
poszczególnych sekcjach w województwie jedynie w cenach bieżących, nasze szacunki tych
wielkości dla lat 2009‐2011 również odnoszą się do cen bieżących. W 2008 r. głównym
motorem były usługi rynkowe, które stanowiły źródło 4,7 punktu procentowego wzrostu
wartości dodanej ogółem (a więc 2/3). Rola pozostałych sekcji była znacznie mniejsza,
również ze względu na niższy udział w wartości dodanej ogółem. W 2009 r. wzrosła rola
przemysłu (2,4 pkt. proc.) oraz usług nierynkowych i rolnictwa (łącznie 2,5 pkt. proc.), zaś
zmniejszyła się rola usług rynkowych (3,7 pkt. proc.), choć nadal była dominująca. W 2010 r.
kontrybucja budownictwa była lekko ujemna, a usług nierynkowych i rolnictwa – lekko tylko
dodatnia. Motorem wzrostu pozostawały usługi rynkowe (2,2 pkt. proc.), a na drugim
miejscu – przemysł (0,9 pkt. proc.). W I półroczu 2011 r. kontrybucja przemysłu pozostała
niezmienna, wzrosła nieco rola usług nierynkowych i rolnictwa, a budownictwo ponownie
stało się źródłem wzrostu (0,5 pkt. proc.). Przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego
nastąpiło jednak głównie w ślad za wysokim wzrostem w usługach rynkowych (kontrybucja
na poziomie 5,5 pkt. proc. (a więc ponownie 2/3 wzrostu wartości dodanej ogółem). Czynniki

Szacunek średniej liczby pracujących (zatrudnionych na umowę o pracę, pracodawców i samozatrudnionych)

na podstawie oficjalnych danych GUS o liczbie bezrobotnych i stopie bezrobocia.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

wzrostu w sekcji przemysłu, budownictwa i usług rynkowych zostały omówione bardziej
szczegółowo w podrozdziałach 1.1.2‐1.1.4.

Wykres 1. Dekompozycja wzrostu PKB i wartości dodanej brutto w cenach bieżących w woj.

mazowieckim, 2008‐2011

8,5

(5,5)

3,2

(2,0)

4,1

(2,8)

6,1

(3,1)

7,5

(4,2)

7,1

(4,7)

‐2,0

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

2008

2009

2010

2011

I‐II kw.

I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

Przemysł

Budownictwo

Usługi rynkowe

Usługi nierynkowe i rolnictwo

PKB

Wartość dodana brutto (VA)

Uwagi: w nawiasach podano dynamikę realną; kontrybucje poszczególnych sekcji sumują się do wysokości

wzrostu wartości dodanej brutto w cenach bieżących; wzrost podatków pośrednich pomniejszonych o
subsydia (wielkość stanowiąca różnicę między PKB i wartością dodaną brutto ogółem) w latach 2009‐2011
został oszacowany na podstawie wielkości krajowych.

Źródło: 2008 – szacunki GUS (Bank Danych Regionalnych), 2009‐2011 – szacunki własne (statystyczne i

modelowe).

1.1.2.

Wartość dodana w przemyśle

Rola, jaką przemysł odgrywa w gospodarce Mazowsza, jest relatywnie mała: udział w
wartości dodanej ogółem na poziomie 16‐17% w porównaniu z 24‐25% dla całego kraju. Ta
różnica to przede wszystkim efekt mniej rozbudowanego przemysłu przetwórczego (12%
wartości dodanej ogółem wobec 19% dla całego kraju) oraz prawie całkowita nieobecność
górnictwa. Znaczącą rolę odgrywa tu branża spożywcza (18% produkcji sprzedanej przemysłu
w województwie), produkcja i zaopatrzenie w energię elektryczną, gaz i wodę (również 18%)
oraz przemysł chemiczny (7%). Branże o mniejszym znaczeniu to przemysł gumowy (4%),
wyrobów z pozostałych surowców mineralnych – głównie materiałów budowlanych (4%),

Wartość dodana to różnica między produkcją globalną a zużyciem pośrednim, obejmującym zużyte w procesie

produkcji surowce i materiały oraz usługi obce. Wartość dodana po powiększeniu o podatki od produktów i
pomniejszeniu o dotacje do produktów to produkt krajowy brutto (PKB).

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

wyrobów elektronicznych i optycznych (4%) oraz urządzeń elektrycznych (4%), a także
wyrobów z metali, maszyn i urządzeń oraz napojów (po 3%).

Tabela 2. Przemysł w woj. mazowieckim, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

I kw.

I‐II kw.

I‐III kw.

I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

Wartość dodana w przemyśle (ceny bieżące)

mln PLN

35 984

41 827

10 740

21 559

32 386

44 122

11 341

22 769

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

103,1

116,2

106,5

106,7

105,5

105,6

Wartość dodana w przemyśle / pracującego

tys. PLN

100,7

124,1

‐

63,9

‐

130,2

‐

66,3

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

102,6

123,2

‐

105,7

‐

103,8

Produkcja sprzedana przemysłu**

mln PLN

177 211

176 421

47 139

94 934

144 818

194 036

51 957

104 665

dynamika nominalna

104,9

99,6

112,2

112,7

110,0

110,2

110,3

dynamika realna

poprzedni rok=100

103,9

101,3

113,5

112,1

110,6

106,4

98,9

98,7

Produkcja sprzedana przemysłu** / zatrudnionego

tys. PLN

528

554

148

297

451

604

160

321

dynamika realna

poprzedni rok=100

99,4

106,7

114,3

111,6

109,8

105,5

96,7

97,0

2011

2010

Uwagi: * dla kwartałów: analogiczny kwartał poprzedniego roku = 100; ** dotyczy podmiotów z co najmniej 9

zatrudnionymi

Źródło: wartość dodana i pracujący w 2008: szacunki GUS (Bank Danych Regionalnych); produkcja sprzedana i

zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw: różne wydania kwartalnego „Biuletynu Statystycznego
województwa mazowieckiego” – US w Warszawie; pozostałe wielkości – obliczenia i szacunki własne
(statystyczne i modelowe).

Zgodnie z naszymi szacunkami po spowolnieniu przyrostu wartości dodanej w przemyśle do
3,1% w 2008 r. (w cenach bieżących), w 2009 r. nastąpiło znaczne jej przyspieszenie (do
16,2%). Przyczyną nie był jednak dynamiczny wzrost sprzedaży produkcji (wzrost okazał się
zerowy). W niewielkim stopniu była to produkcja na zapasy (pomimo, iż w całym kraju
2009 r. był rokiem znacznej wyprzedaży zapasów w przemyśle), ale głównie – naszym
zdaniem – nastąpił spadek wartości zużycia pośredniego – stąd wzrost wartości dodanej. O
tendencji takiej wnioskujemy obserwując relację sprzedaży produkcji przemysłowej, zmiany
zapasów i wartości dodanej na poziomie kraju. Jednocześnie w 2009 r. nastąpiła
restrukturyzacja w przemyśle: zatrudnienie spadło o ponad 5%, w wyniku czego dynamika
wydajności pracy (w cenach bieżących) przekroczyła 23%. Na poziomie kraju odnotowano
znaczny wzrost deflatora

(o blisko 8%), podobnie jak wzrost cen produkcji sprzedanej

przemysłu (PPI). Na Mazowszu natomiast zarejestrowano spadek cen produkcji sprzedanej
przemysłu, stąd wnioskujemy, że wzrost deflatora mógł być niewielki. Zatem wartość dodana
w mazowieckim przemyśle mogła rosnąć w cenach stałych niewiele wolniej niż wskazuje na
to dynamika nominalna. Ten dynamiczny wzrost wartości dodanej w przemyśle w 2009 r. był
zatem oznaką racjonalizacji wykorzystania środków do produkcji i/lub ograniczenia ich
zakupów w sytuacji gorszych perspektyw w przemyśle na nowe zamówienia.

Deflator PKB to relacja między PKB w cenach bieżących a PKB w cenach stałych, która odzwierciedla zmianę

cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład PKB.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Na 2010 r. założyliśmy dość zachowawczo, że nastąpił częściowy powrót do relacji zużycia
pośredniego do produkcji sprzed kryzysu. W rezultacie pomimo znacznego wzrostu produkcji
sprzedanej przemysłu (o 10%, tj. 6,4% realnie), wzrost wartości dodanej w przemyśle
oszacowaliśmy na poziomie 5,5% (w cenach bieżących). Podobne tendencje miały miejsce w
I połowie 2011 r. (wzrost produkcji sprzedanej o 10,3% r/r i wartości dodanej o 5,6% r/r).
Jednakże szacunek GUS wskazuje, że na Mazowszu znacząco wzrosły ceny sprzedaży
produkcji przemysłowej i w rezultacie nastąpił spadek produkcji sprzedanej w cenach stałych
(o 1,3%). Biorąc pod uwagę relacje zmian cen produkcji sprzedanej przemysłu i deflatora
wartości dodanej na poziomie kraju, oceniamy, że najprawdopodobniej realny wzrost
wartości dodanej w woj. mazowieckim mógł być w I półroczu o ok. połowę niższy niż
szacowany przez nas wzrost nominalny.

Wykres 2. Dynamika i kontrybucja do produkcji sprzedanej przemysłu woj. mazowieckiego w

podziale na branże, I półrocze 2011 r.

‐2,0

‐1,5

‐1,0

‐0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

erg

, gaz

, go

rą

oż

icz

tro

nic

y i

czn

ekt

czn

aszy

i u

ądz

eń

z su

có

era

ych

rob

ów

wyc

pie

sta

i ś

cie

rma

iczy

dow

zie

żo

gó

ictw

ewn

sto

owy

tyl

ór

sta

ły

órc

‐80

‐60

‐40

‐20

Kontrybucja (l ewa s .)

Dynami ka r/r (prawa s .)

Uwaga: branże uporządkowane zgodnie z udziałem w produkcji sprzedanej ogółem, od największego do

najmniejszego.

Źródło: dynamika – „Biuletyn Statystyczny województwa mazowieckiego” – US w Warszawie (II kw. 2011 r.),

kontrybucja – obliczenia własne na podstawie BS.

W I półroczu 2011 r. realny spadek produkcji sprzedanej przemysłu na Mazowszu (o 1,3% r/r)
był wypadkową zróżnicowanych tendencji. Z jednej strony miało miejsce załamanie
sprzedaży wyrobów chemicznych (‐20% r/r realnie), wyrobów elektronicznych i optycznych (‐
21%), a także maszyn i urządzeń (‐16%). Z pewnością słaby popyt inwestycyjny w Polsce
ogółem jest odpowiedzialny częściowo za spadek sprzedaży tych wyrobów. Ponadto, w skali
kraju wyżej wymienione działy w dużym stopniu produkują na eksport. Istotnie, popyt

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

zagraniczny na polskie towary osłabił się w I półroczu b.r., jednakże w skali kraju wyniki tych
branż były znacznie korzystniejsze. Tak głębokie spadki w branżach odgrywających istotną
rolę w województwie oznaczają łączną ujemną kontrybucję na poziomie ‐3,4 pkt. proc.
Znaczne zmniejszenie produkcji sprzedanej odnotowano także w branży tekstylnej (‐32% r/r),
jednak miało to znikomy wpływ z uwagi na mały udział w produkcji województwa. Te
niekorzystne wyniki zostały częściowo zrekompensowane wysokimi wzrostami w takich
branżach, jak produkcja pojazdów (79% r/r), metali (62%), wyrobów z pozostałych surowców
mineralnych (31%), wyrobów z gumy (21%), pozostałego sprzętu transportowego (29%), skór
i wyrobów skórzanych (20%) – łączna kontrybucja wyniosła 3 pkt. proc. W większości skala
wzrostów przewyższyła poziomy odnotowane w skali kraju. W najistotniejszych branżach dla
regionu odnotowano lekkie spadki: przemysł spożywczy: ‐0,4%, wytwarzanie i zaopatrywanie
w energię elektryczną, gaz i wodę: ‐1,1%. Stagnacja w przemyśle spożywczym w porównaniu
ze wzrostem w skali kraju i w sytuacji silnego krajowego popytu konsumpcyjnego oznacza, że
branża nie wykorzystuje dostatecznie dobrej koniunktury.

1.1.3.

Wartość dodana w budownictwie

Budownictwo pełni trochę mniejszą rolę w gospodarce województwa niż w skali kraju
(odpowiednio 5‐6% i 7% wartości dodanej ogółem). Spadek popytu inwestycyjnego oraz
ostra zima 2009/2010 spowodowały, że po kilku latach stabilnego wzrostu w branży
budowlanej obserwowaliśmy w 2010 r. stagnację. W wyniku redukcji zatrudnienia w stopniu
nieco większym niż tego wymagała koniunktura, wydajność pracy (wartość dodana na
pracującego) nadal rosła (o ponad 6% w cenach bieżących). I połowa 2011 r. przyniosła w
budownictwie ożywienie. W ślad za wzrostem produkcji sprzedanej budownictwa o 14,2%
r/r szacujemy wzrost wartości dodanej w tym okresie o 9,7% r/r, przy czym w II kw. był on
znacznie niższy niż w I kw. (5% versus 18% r/r), kiedy to mieliśmy do czynienia z efektem
statystycznym bardzo niskiej bazy z początku 2010 r. Podobnie jak w całej Polsce,
zapotrzebowanie na usługi budowlane napędzane jest wykorzystaniem środków unijnych.
Największy wzrost produkcji sprzedanej budownictwa osiągnięto w segmencie budowy
obiektów inżynierii lądowej i wodnej (a więc drogi, autostrady, mosty, linie przesyłowe,
obiekty sportowe itp. – wzrost o 104% r/r w I półroczu w cenach bieżących). Dynamicznie
rosła także sprzedaż specjalistycznych usług budowlanych (13%). Natomiast w segmencie
budynków odnotowano znaczący spadek: o 10%, co wiąże się z dalszym głębokim spadkiem
w budownictwie mieszkaniowym (por. Tabela 9). Przedsiębiorstwa budowlane prowadziły z
dość dobrym wynikiem pozostałą działalność (niebudowlaną), z której tytułu osiągnęły
wzrost sprzedaży o 15%. Wraz z poprawą koniunktury w budownictwie znacząco wzrosło
zatrudnienie (o blisko 10%), więc wzrost wydajności pracy wyhamował do zera. Tak
dynamiczne zwiększanie liczby miejsc pracy może być z kolei zwiastunem długotrwałego
popytu na usługi budowlane.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tabela 3. Budownictwo w woj. mazowieckim, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

I kw.

I‐II kw.

I‐III kw.

I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

Wartość dodana w budownictwie (ceny bieżące)

mln PLN

13 740

15 033

1 971

5 755

10 035

14 765

2 329

6 313

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

113,0

109,4

76,6

92,4

97,4

98,2

118,1

109,7

Wartość dodana w budownictwie / pracującego

tys. PLN

106,3

112,8

‐

44,7

‐

112,6

‐

44,8

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

107,2

106,1

‐

106,2

‐

100,1

Produkcja sprzedana budownictwa**

mln PLN

48 247

49 501

6 933

19 954

34 693

50 997

8 486

22 789

dynamika nominalna

115,1

102,6

81,7

97,3

102,3

103,0

122,4

114,2

Prod. sprzedana budownictwa** / zatrudnionego

tys. PLN

563

564

238

411

596

248

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

118,4

100,3

84,6

100,9

105,9

105,6

114,1

104,2

2011

2010

Uwagi: * dla kwartałów: analogiczny kwartał poprzedniego roku = 100; ** dotyczy podmiotów z co najmniej 9

zatrudnionymi; *** produkcja budownictwa obejmuje produkcję budowlano‐montażową i niebudowlaną,
wykonywaną przez podmioty budowlane; **** dynamika wartości dodanej i produkcji sprzedanej dla woj.
mazowieckiego udostępniana wyłącznie w cenach bieżących.

Źródło: wartość dodana i pracujący w 2008: szacunki GUS (Bank Danych Regionalnych); produkcja sprzedana i

1.1.4.

Wartość dodana w usługach rynkowych

Usługi rynkowe to duży agregat: ponad 60% wartości dodanej ogółem, w tym najistotniejsze
to handel i naprawa (ponad 18% wartości dodanej ogółem) i obsługa nieruchomości i firm
(niecałe 18%, 2008). 2008 był rokiem wysokiej konsumpcji prywatnej, jak też rekordowych
cen nieruchomości i wysokiej liczby transakcji oraz wzrostu zapotrzebowania na obsługę
kredytową przez banki. Dlatego najszybciej rozwijały się hotele i restauracje (wzrost wartości
dodanej w cenach bieżących o 18%), a następnie obsługa nieruchomości i firm (ponad 9%)
oraz pośrednictwo finansowe (blisko 9%).

Tabela 4. Usługi rynkowe w woj. mazowieckim, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

I kw.

I‐II kw. I‐III kw. I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

Wartość dodana w usługach rynkowych (ceny bieżące)

mln PLN

152 519

161 331

‐

167 122

‐

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

107,5

105,8

103,4

102,6

103,0

103,6

104,7

108,9

Wartość dodana w usługach rynkowych / pracującego

tys. PLN

142,5

147,5

‐

151,3

‐

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

102,2

103,5

‐

102,6

‐

107,7

2011

2010

Uwagi: dla kwartałów: analogiczny kwartał poprzedniego roku = 100.

Źródło: wartość dodana i pracujący w 2008: szacunki GUS (Bank Danych Regionalnych); pozostałe wielkości –

obliczenia i szacunki własne (statystyczne i modelowe).

W pozostałych działach (handel i naprawa oraz transport oraz pozostałe usługi rynkowe)
wzrosty kształtowały się w przedziale 5‐7%. Motorem wzrostu wartości dodanej ogółem –

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

również ze względu na swój duży udział – był dział (kontrybucja na poziomie 1,6 pkt. proc.),
a następnie pośrednictwo finansowe (1,0 pkt. proc.) i handel (1,0 pkt. proc.).

Niedostateczny zasób danych umożliwia szacunek wartości dodanej w kolejnych latach
jedynie dla całego agregatu usług rynkowych. Szacujemy, iż w następstwie lekkiego
osłabienia tempa wzrostu gospodarczego w latach 2009‐2010 obniżyła się także dynamika
wartości dodanej w usługach rynkowych (do 5,8% w 2009 r. i 3,6% w 2010 r.). W 2009 r.
obserwowaliśmy pogorszenie wyników zarówno handlu detalicznego (spowolnienie obrotów
sprzedaży do 5,4%), jak i handlu hurtowego (spadek o 9%). W 2010 r. miała miejsce stagnacja
sprzedaży detalicznej (0,8%) rekompensowana stopniowym ożywieniem w handlu hurtowym
(7,8% za cały rok). W 2011 r. obserwujemy dalsze przyspieszenie obrotów w handlu
hurtowym (15,4% r/r w I półroczu) w ślad za ożywieniem gospodarczym w kraju i na
Mazowszu. Najwyraźniej mieliśmy także do czynienia z przyspieszeniem popytu
konsumpcyjnego (podobnie jak w skali kraju), ponieważ dynamika obrotów w handlu
detalicznym znacząco wzrosła (9,4% r/r I półroczu). Szacujemy, że wartość dodana w
usługach rynkowych zwiększyła się w I półroczu o 8,9% r/r, co w sytuacji powolnie rosnącej
liczby pracujących w tym sektorze (1,2% r/r) wpłynęło na wysoki wzrost produktywności
pracy w tym czasie (7,7% r/r w cenach bieżących).

Tabela 5. Obroty handlu detalicznego i hurtowego w woj. mazowieckim, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

I kw.

I‐II kw. I‐III kw. I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

Handel detaliczny (obroty)

mln PLN

141 728

149 370

32 929

69 931 107 629 150 597

35 003

76 505

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

111,2

105,4

100,0

100,1

98,8

100,8

106,3

109,4

Handel hurtowy (obroty)

mln PLN

233 377

212 091

50 731 106 795 164 860 228 597

59 761

123 241

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

104,6

90,9

98,3

104,0

106,4

107,8

117,8

115,4

2010

2011

Źródło: różne wydania kwartalnego „Biuletynu Statystycznego województwa mazowieckiego” i miesięcznych

„Komunikatów o sytuacji społeczno‐gospodarczej województwa mazowieckiego” – US w Warszawie.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

1.2.

Czynniki popytowe

1.2.1. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych i konsumpcja

W 2008 r. zgodnie z szacunkami GUS dochody do dyspozycji gospodarstw domowych

rosły

realnie w wysokim tempie 4,3% za sprawą wysokiej dynamiki rent i emerytur (łącznie o
10,5%, Tabela 6). W 2009 r. nastąpiło – zgodnie z naszymi szacunkami – spowolnienie tempa
wzrostu dochodów (4,2% nominalnie, tj. 0,8% realnie). Przyczyniło się do tego przede
wszystkim obniżenie tempa przyrostu wynagrodzeń w sektorze przedsiębiorstw do 1,2% w
ujęciu realnym, w ślad za niewielką redukcją zatrudnienia i spowolnieniem dynamiki średniej
płacy (do 5,6% nominalnie, tj. 2,1% realnie, Tabela 7). Elementem podtrzymującym wzrost
dochodów były renty i emerytury (realny wzrost o 7%, a więc nieco wyższy niż w 2008 r.,
Tabela 8) z powodu znacznej indeksacji świadczeń (zwłaszcza wypłacanych przez ZUS: 5,7%
realnie) i stałego wzrostu średniego świadczenia (nowoprzyznane renty i emerytury są
wyższe od wygasających), a także przyrostu liczby rencistów i emerytów w systemie
pracowniczym; liczba świadczeniobiorców w systemie KRUS od kilku lat maleje co roku o
ponad 3%, tak na Mazowszu, jak i w skali kraju. W 2010 r. firmy w województwie jeszcze
bardziej ograniczyły wzrost średniej płacy (co doprowadziło do jej realnego spadku o 1,2%),
obok powolnego zwiększania zatrudnienia. Indeksacja świadczeń była niższa w obydwu
systemach niż w 2009 r., a w ZUS dodatkowo nieznacznie spadła liczba świadczeniobiorców.
Szacujemy, że pozostałe dochody kontynuowały niewielki realny spadek czwarty rok z rzędu.
W rezultacie tempo wzrostu dochodów nie przekroczyło inflacji (realny spadek o 0,2%). W I
półroczu 2011 r. obserwujemy wyraźną odbudowę dochodów z tytułu zatrudnienia oraz rent
i emerytur – suma tych dochodów wzrosła nominalnie o 4,9%, ale z powodu przyspieszającej
inflacji dynamika realna wyniosła zaledwie 1,4% r/r. Impuls wzrostowy wiąże się wyłącznie z
dalszym wzrostem zatrudnienia w przedsiębiorstwach (2,1% r/r), ponieważ średnie
wynagrodzenie w ujęciu realnym nawet nieznacznie spadło. Nadal jednak średnia płaca na
Mazowszu jest wyższa niż w pozostałej części kraju (o ok. 24‐25%). Z uwagi na jeszcze niższą
waloryzację rent i emerytur w roku bieżącym niż w latach poprzednich (3,1%)

, dynamika

Obecny zakres dostępu do danych umożliwia jedynie częściową analizę strony popytowej wzrostu

gospodarczego na Mazowszu, tj. dochodów gospodarstw domowych i inwestycji. Po udostępnieniu przez Urząd
Statystyczny w Warszawie danych o wymianie handlowej przedsiębiorstw lokalnych z zagranicą zostanie
podjęta próba oszacowania wszystkich składowych PKB od strony popytu.

Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych to suma wszystkich dochodów gospodarstw domowych po

opłaceniu składek na ubezpieczenie społeczne w swoim imieniu i wszystkich rodzajów podatków od osób
fizycznych (od dochodów i majątku).

Rząd przy jej ustalaniu bierze pod uwagę dwa wskaźniki:

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

średniego świadczenia w KRUS wyhamowała w I półroczu do zera, a w ZUS była niewiele
wyższa od inflacji (1,8% realnie), zaś liczba świadczeniobiorców dalej malała w obydwu
systemach. W efekcie przychody rencistów i emerytów w ujęciu realnym praktycznie się nie
zmieniły.

Tabela 6. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych w woj. mazowieckim w podziale na

wynagrodzenia z rentami i emeryturami oraz pozostałe dochody, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

I kw.

I‐II kw.

I‐III kw. I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

Dochody do dyspozycji brutto

mln PLN

139 652

145 529

‐

148 752

‐

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

108,4

104,2

‐

102,2

‐

dynamika realna

poprzedni rok=100

104,3

100,8

‐

99,8

‐

udział w dochodach dla Polski

17,4

16,9

16,3

Wynagrodzenia oraz renty i emerytury

mln PLN

79 918

84 698

21 472

43 369

64 543

87 193

22 701

45 505

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

114,8

106,0

102,8

103,5

102,3

102,9

105,7

104,9

dynamika realna

poprzedni rok=100

110,5

102,5

99,7

100,8

99,8

100,5

102,6

101,4

Pozostałe dochody

mln PLN

59 734

60 831

‐

61 559

‐

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

100,9

101,8

‐

101,2

‐

dynamika realna

poprzedni rok=100

97,1

98,5

‐

98,8

‐

2011

2010

Uwaga: wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z powyżej 9 zatrudnionymi.

Źródło: Dochody do dyspozycji: 2008: ”Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne 2008 r.” – GUS 2010, 2009‐

2010 – szacunki własne (modelowe); wynagrodzenia oraz emerytury i renty – obliczenia własne na
podstawie różnych wydań kwartalnego „Biuletynu Statystycznego województwa mazowieckiego” – US w
Warszawie; pozostałe dochody – obliczenia własne na podstawie ”Produkt krajowy brutto. Rachunki
regionalne 2008 r.” – GUS 2010 i różnych wydań kwartalnego „Biuletynu Statystycznego województwa
mazowieckiego” – US w Warszawie; CPI dla I półrocza 2011 r. – szacunek własny.

Tabela 7. Wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w woj. mazowieckim, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

I kw.

I‐II kw.

I‐III kw. I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

Wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw

mln PLN

61 712

64 561

16 285

32 816

48 628

65 912

17 275

34 535

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

116,2

104,6

101,5

102,7

101,2

102,1

106,1

105,2

dynamika realna

poprzedni rok=100

111,8

101,2

98,4

100,0

98,8

99,7

103,0

101,7

Zatrudnienie

tys.

1 299

1 287

1 290

1 291

1 299

1 317

1 318

dynamika

poprzedni rok=100

104,7

99,1

99,8

100,2

100,3

100,9

102,1

Średnie wynagrodzenie

PLN / miesiąc

3 958

4 179

4 209

4 238

4 185

4 228

4 373

4 366

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

111,0

105,6

101,8

102,5

100,9

101,2

103,9

103,0

dynamika realna

poprzedni rok=100

106,8

102,1

98,6

99,8

98,5

98,8

100,9

99,5

2011

2010

Uwaga: wynagrodzenia i zatrudnienie dotyczą sektora przedsiębiorstw z powyżej 9 zatrudnionymi.

Źródło: obliczenia własne na podstawie różnych wydań kwartalnego „Biuletynu Statystycznego województwa

mazowieckiego” – US w Warszawie; CPI dla I półrocza 2011 r. – założenie własne.

* wysokość inflacji tzw. emeryckiej, czyli wzrost cen w gospodarstwach emeryckich;
* 20 proc. wzrostu realnego wynagrodzenia w przedsiębiorstwach.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tabela 8. Renty i emerytury w woj. mazowieckim, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

I kw.

I‐II kw.

I‐III kw. I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

Renty i emerytury

mln PLN

18 205

20 138

5 187

10 553

15 915

21 281

5 426

10 970

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

110,3

110,6

107,2

106,2

105,8

105,7

104,6

104,0

dynamika realna

poprzedni rok=100

106,2

107,0

103,9

103,4

103,3

103,2

101,6

100,4

Renty i emerytury ZUS

mln PLN

16 012

17 886

4 623

9 412

14 203

19 001

4 858

9 828

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

111,5

111,7

107,9

106,8

106,4

106,2

105,1

104,4

Liczba emerytów i rencistów ZUS

tys.

951

972

969

968

967

961

960

dynamika

poprzedni rok=100

101,8

102,2

100,1

99,8

99,6

99,5

99,1

Średnia renta i emerytura ZUS

PLN / miesiąc

1 403

1 534

1 589

1 618

1 630

1 638

1 685

1 706

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

109,6

109,3

107,8

107,0

106,8

106,0

105,4

dynamika realna

105,5

105,7

104,4

104,2

104,3

102,9

101,8

Renty i emerytury KRUS

mln PLN

2 193

2 252

564

1 141

1 713

2 280

568

1 143

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

102,4

102,7

101,8

101,4

101,3

101,2

100,6

100,1

Liczba emerytów i rencistów KRUS

tys.

223

215

210

209

208

203

202

dynamika

poprzedni rok=100

96,5

96,4

96,5

96,6

Średnia renta i emerytura KRUS

PLN / miesiąc

820

873

895

908

913

915

933

942

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

106,1

106,4

105,6

105,1

104,9

104,2

103,7

dynamika realna

102,1

102,9

102,3

102,4

101,2

100,2

2011

2010

Źródło: obliczenia własne na podstawie różnych wydań kwartalnego „Biuletynu Statystycznego województwa

mazowieckiego” – US w Warszawie; CPI dla I półrocza 2011 r. – założenie własne.

Tendencje w handlu detalicznym były bardzo zbliżone do tempa dochodów do dyspozycji. W
2009 r., w którym pomimo globalnego kryzysu na Mazowszu utrzymywał się relatywnie
wysoki wzrost gospodarczy, silna była także konsumpcja, aczkolwiek jej wzrost – podobnie
jak dynamika dochodów – mógł być o połowę niższy niż w 2008 r. Dynamicznie rosła
sprzedaż w sklepach z żywnością (24%), z farmaceutykami i kosmetykami (29%) oraz z
odzieżą i obuwiem (19%). Dość dziwnym zjawiskiem był spadek sprzedaży w placówkach
niewyspecjalizowanych (a więc supermarketach: ‐5%), ponieważ w skali kraju ten segment
handlu rósł najbardziej dynamicznie (w czasie spowolnienia gospodarczego konsumenci
poszukiwali towarów o niskiej inflacji). Po dynamicznym wzroście w poprzednich latach
gospodarstwa domowe na Mazowszu ograniczyły popyt na sprzęt RTV/AGD i meble (spadek
o 5%). Z kolei po znacznym spadku popytu na samochody w 2008 r., w 2009 r. nadal
notowano spadek ich sprzedaży, ale na mniejszą skalę. W 2010 r. wraz z dalszym
spowolnieniem dochodów (do 2% w cenach bieżących) obserwowaliśmy wyhamowanie
dynamiki sprzedaży do zera, jednak popyt na poszczególne grupy towarów był silnie
zróżnicowany. Gospodarstwa domowe chętnie nabywały dobra trwałego użytku, zaś
ograniczały zakup dóbr nietrwałych (za wyjątkiem paliw). Nastąpił silny wzrost zakupu mebli i
sprzętu RTV/AGD (o 50%!), tak jakby konsumenci realizowali odłożone zakupy i korzystali ze
stagnacji cen tych towarów, jaka miała miejsce w skali kraju. Utrzymywał się także silny
wzrost sprzedaży w sklepach z odzieżą i obuwiem, a także farmaceutykami i kosmetykami
(18‐19%). Natomiast silnie spadł popyt na prasę i książki oraz towary w pozostałych
wyspecjalizowanych sklepach (‐32%), choć waga tego agregatu na poziomie kraju jest
relatywnie mała. W sytuacji przyspieszenia inflacji cen żywności nastąpił spadek sprzedaży w
sklepach ją oferujących, a w to miejsce zaczęła się odbudowywać sprzedaż w placówkach

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

niewyspecjalizowanych. Wraz z przyspieszeniem tempa wzrostu dochodów ludności z tytułu
pracy oraz rent i emerytur w I półroczu nastąpił boom zakupów w supermarketach (wzrost
obrotów o 107%), który częściowo może także odzwierciedlać wzrost liczby placówek tego
typu (jeśli miał on miejsce). Silny wzrost zakupów w supermarketach najprawdopodobniej
przyczynia się w 2011 r. do znacznego spadku obrotów w placówkach specjalizujących się w
handlu żywnością (‐17% r/r w I półroczu). W pozostałych segmentach wzrost sprzedaży był
bardziej zrównoważony (7‐20%) i wskazuje na utrzymywanie się silnego popytu
konsumpcyjnego, nawet nieco silniejszego niż w skali kraju (wzrost obrotów w
województwie nieco niższy jedynie w przypadku paliw oraz farmaceutyków i kosmetyków, a
także żywności, ale w tym przypadku najwyraźniej miało miejsce znacznie silniejsze
przeniesienie zakupów do supermarketów).

Wykres 3. Dynamika obrotów handlu detalicznego w cenach bieżących r/r w woj. mazowieckim

według rodzajów działalności placówek handlowych, 2008‐2011

107

137

‐40

‐30

‐20

‐10

2008

2009

2010

I kw.

I‐II kw.

2011

Handel ogółem

Pojazdy, motocykle, części

Paliwa

Żywność, napoje i wyr.tytoniowe

Pozostała sprzedaż detaliczna w
niewyspecjalizowanych sklepach
Farmaceutyki, kosmetyki, sprzęt ortopedyczny

Włókno, odzież, obuwie

Meble, RTV, AGD

Prasa, książki, pozostała sprzedaż w
wyspecjalizowanych sklepach
Pozostałe

Uwagi: klasyfikacja sprzedaży placówek zgodna z ich dominującą działalnością.

Źródło: kwartalny „Biuletyn Statystyczny województwa mazowieckiego” – US w Warszawie (1/2009–2/2011).

1.2.2. Inwestycje

W 2008 r. inwestycje ogółem zwiększyły się w woj. mazowieckim o 12% w cenach bieżących.
Jednocześnie, po bardzo silnym wzroście w 2007 r. i być może wskutek pierwszych oznak
kryzysu światowego, średnie i duże firmy ograniczyły nakłady inwestycyjne o 14%. Z tego
wynika, że dynamicznie rosły pozostałe inwestycje (publiczne, w tym związane z
ogólnokrajowymi projektami unijnymi oraz gospodarstw domowych). O korzystnej dynamice
inwestycji indywidualnych świadczy duża liczba mieszkań oddana do użytku (wzrost o 26%).
W Tabeli 9 przedstawiono dane dotyczące wykorzystania środków unijnych w ramach RPO
(Regionalnego Programu Operacyjnego) z perspektywy finansowej 2007‐13. RPO w skali

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

kraju stanowi jedynie 25% całego budżetu unijnego. Pozostałe środki, jak też fundusze ze
starej perspektywy finansowej (wydatkowanej efektywnie do połowy 2011 r.) nie są
publikowane w podziale na województwa, a ich rola może być znacząca. Dlatego chociaż w
2008 r. ramach RPO 2007‐13 wydano jedynie 2 mln PLN w województwie, faktyczna wielkość
inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych była najwyraźniej dużo większa.

Tabela 9. Inwestycje w woj. mazowieckim, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

I kw.

I‐II kw.

I‐III kw. I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

Inwestycje ogółem*

62 016

‐

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

112,0

‐

udział w inwestycjach Polski

21,8

‐

Inwestycje przedsiębiorstw 50+ **

mln PLN

32 386

31 804

‐

11 331

18 096

29 917

‐

12 168

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

85,5

98,2

‐

78,4

84,4

94,1

‐

107,4

udział w inwestycjach przeds.50+ dla Polski

30,8

33,8

33,5

32,5

Wykorzystanie środków unijnych (RPO) ***

mln PLN

381

184

416

1 333

1 933

204

560

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

‐

15473

5651

2519

875

508

111,2

134,5

Mieszkania oddane do użytku

38 154

38 985

7300

13618

21 650

28 961

4635

10 156

dynamika

poprzedni rok=100

126,1

102,2

‐

72,5

75,3

74,3

‐

74,6

2011

2010

Uwagi: * Nakłady brutto na środki trwałe; ** Inwestycje przedsiębiorstw 50+ to nakłady inwestycyjne

podmiotów zatrudniających powyżej 49 pracowników, uwzględniające nakłady brutto na środki trwałe i
pozostałe inwestycje (pierwsze wyposażenie inwestycji oraz inne koszty związane z realizacją inwestycji;
nakłady te nie powiększają wartości inwestycji); *** Wartość wydatków uznanych za kwalifikowalne z
uwzględnieniem kontrybucji krajowej w ramach RPO (regionalnego programu operacyjnego).

Źródło: ”Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne 2008 r.” – GUS 2010; różne wydania kwartalnego

„Biuletynu Statystycznego województwa mazowieckiego” – US w Warszawie (1/2009 – 2/2011); miesięczne
Biuletyny Statystyczne Polski; miesięczne sprawozdania Ministerstwa Rozwoju Regionalnego z
wykorzystania środków unijnych.

W 2009 r. tempo inwestycji, pomimo kryzysu światowego, było zbliżone do 2008 r. Z jednej
strony miał miejsce znacznie mniejszy niż w 2008 r. spadek nakładów inwestycyjnych dużych
i średnich firm (‐1,8%), a realizacja projektów unijnych z nowej perspektywy budżetowej
nabrała tempa (wzrost z 2 mln PLN do 381 mln PLN). Ponadto, poziom wykorzystywania
starego budżetu na poziomie kraju był niemal taki jak w 2008 r. Z drugiej strony najwyraźniej
osłabły inwestycje indywidualne, ponieważ dynamika oddawanych mieszkań zmalała do
zaledwie 2%.

Szacujemy natomiast, że osłabienie inwestycji nastąpiło w 2010 r. Co prawda wykorzystanie
środków unijnych z RPO nadal dynamicznie rosło (o 500% do 1,9 mld PLN), ale stare środki
unijne w skali kraju zaczęły wyraźnie wygasać. Ponadto, spadek inwestycji średnich i dużych
firm pogłębił się (‐6%), a w sferze budownictwa mieszkalnego nastąpiła zapaść (spadek liczby
mieszkań oddanych do użytku o 26%).

Kontynuacja słabych wyników w budownictwie mieszkaniowym miała miejsce również w I
półroczu 2011 r. (‐25% r/r). Natomiast dodatnią dynamikę osiągnęły inwestycje dużych i

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

średnich firm (7,4% r/r), a wykorzystanie środków unijnych z mazowieckiego RPO rosło w
tempie ponad 30% r/r. W planie budżetowym dla RPO 2007‐13 woj. mazowieckie otrzymało
1,8 mld EUR (11% kwoty ogólnokrajowej na RPO). Do końca czerwca 2011 r. wykorzystano
więc 28% tej wielkości, co dało jednak dość słaby wynik w porównaniu z innymi
województwami (pozycja 3‐cia od końca; najwyższy wskaźnik 51% osiągnięto w woj.
opolskim). Podsumowując, szacujemy, że w I półroczu 2011 r. nastąpiło ożywienie w
inwestycjach na Mazowszu.

1.3.

Tendencje zbieżne i rozbieżne z sytuacją na poziomie kraju

Województwo mazowieckie jest najbogatsze ze wszystkich 16 województw: PKB stanowi
ponad 21% wielkości krajowej (Tabela 10). Mazowsze przyciąga nie tylko wysoki odsetek
ogółu pracujących (ponad 16%), ale ich wydajność (PKB / pracującego) jest o ponad 30%
wyższa niż średnia w kraju. Jednocześnie liczba osób nieaktywnych zawodowo (starsi, dzieci i
bierne zawodowo osoby w wieku produkcyjnym), jaka przypada na 1 pracującego, jest
najwyraźniej niższa w woj. mazowieckim niż w pozostałej części kraju, ponieważ
PKB /mieszkańca przewyższa średnią krajową (ważoną) jeszcze silniej: o blisko 60%. W tym
miejscu pojawia się podejrzenie o niedoszacowanie faktycznej liczby mieszkańców
Mazowsza, jednak rozstrzygnięcie tej kwestii wykracza poza zakres prezentowanych tu
badań.

Odkąd dostępne są spójne dane o wielkości PKB dla województw (tj. od 1999 r.) gospodarka
Mazowsza rozwijała się w tempie dość zbliżonym do PKB krajowego, na przemian: raz
szybciej, raz wolniej. Wyraźne wyprzedzenie pozostałych województw miało miejsce w
2005 r., kiedy to odnotowano na Mazowszu wzrost PKB w cenach stałych o 7,5% wobec 3,6%
dla Polski ogółem, związane najprawdopodobniej z wejściem do UE, a objawiające się
dynamicznym rozwojem usług. Wówczas udział PKB woj. mazowieckiego w PKB krajowym
wzrósł o prawie 1 punkt procentowy i na zbliżonym poziomie utrzymywał się aż do 2010 r.
(21,7% ‐ szacunek CASE‐Doradcy).

Spowolnienie wzrostu gospodarczego w okresie światowego kryzysu (2008‐2010) dotknęło
Mazowsze w stopniu nieco mniejszym niż całą Polskę i inaczej rozłożyło się w czasie.
W 2009 r. pomimo zapaści wzrostu gospodarczego w UE i wyraźnego spowolnienia w kraju
(do 1,6%) tempo wzrostu PKB na Mazowszu spowolniło tylko nieznacznie (do 4,2%). Wyższe
było przede wszystkim tempo wzrostu wartości dodanej w przemyśle (o ponad 16% w
cenach bieżących wobec blisko 7% w skali kraju), z powodu wspomnianego utrzymywania
zwiększonych zapasów oraz spadku zużycia pośredniego. Szacujemy, że dynamikę znacznie
wyższą niż w kraju odnotowano także dla wartości dodanej w usługach nierynkowych i
rolnictwie (15% wobec blisko 8%). W przypadku wartości dodanej w budownictwie i
usługach rynkowych wzrost był nieznacznie tylko niższy niż w Polsce ogółem (odpowiednio 9‐

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

10% i ok. 6%). Silniejsze spowolnienie wzrostu gospodarczego objęło Mazowsze z
opóźnieniem 1‐rocznym, podczas gdy gospodarka całej Polski już przyspieszała – szacujemy,
że w 2010 r. wzrost wojewódzkiego PKB był wolniejszy niż krajowego (odpowiednio 2,8% i
3,8%), z powodu niższego niż w Polsce ogółem wzrostu w usługach rynkowych (blisko 4% w
porównaniu z blisko 5%) oraz nierynkowych i w rolnictwie (1,0% versus ponad 3%), a także
nieco głębszego spadku w budownictwie (‐1,8% versus ‐0,8%). Szacujemy, że gospodarka
Mazowsza rozwijała się wolniej niż krajowa także w I kw. 2011 r. (odpowiednio o 3,1% i 4,4%
r/r), ale już w II kw. nastąpiło najprawdopodobniej przyspieszenie tempa do 5,5% za całe I
półrocze wobec ustabilizowania się krajowego tempa PKB na poziomie 4,4% z I kw. Lepsze
wyniki Mazowsza w I półroczu wynikają z wyższego wzrostu wartości dodanej w
budownictwie (blisko 10% versus ponad 7%) i usługach rynkowych (blisko 9% versus ponad
7%), a także usługach nierynkowych i rolnictwie (10% versus blisko 3%), które z nadwyżką
zrekompensowały aż o połowę niższy wzrost wartości dodanej w przemyśle (niecałe 6%
versus ponad 12%).

Z powodu szacowanej przez nas niższej dynamiki cen w woj. mazowieckim niż w pozostałej
części kraju

, nominalny PKB rósł odpowiednio wolniej. W rezultacie udział mazowieckiego

PKB w PKB krajowym lekko się zmniejszył (21,1% w I połowie 2011 r.).

Niewielkie dostosowanie aktywności zawodowej na Mazowszu do globalnej sytuacji
gospodarczej miało miejsce w 2009 r., w którym wzrost łącznej liczby pracujących o 1,5% w
2008 r. wyhamował w 2009 r. do zera. W efekcie produktywność pracy (PKB / pracującego)
zwiększyła się realnie o 4%, podczas gdy w całym kraju było to zaledwie 1,4%. W 2010 r.
miała miejsce sytuacja odwrotna: pomimo spowolnienia wzrostu gospodarczego w woj.
mazowieckim nastąpił lekki wzrost liczby pracujących (o 1,9%), a produktywność pracy rosła
znacznie wolniej niż średnio w kraju (0,9% wobec 4,0%). Chociaż w cenach bieżących
przewaga PKB przypadającego na 1 pracującego na Mazowszu nad odnotowanym dla całego
kraju nieco się skurczyła (ze 133% w 2008 r. do 128% w I połowie 2011 r.), to w cenach
stałych – po skoku w 2009 r. – powróciła do poziomu z 2008 r. i nadal jest wyższa o 37%.

wzrost deflatora PKB o 2,9% r/r w I kw. i w II kw. 2011 r. w ślad za wzrostem CPI o 3,0% i 3,5% r/r w I i II kw. ,

wobec wzrostu krajowego deflatora PKB odpowiednio o 3,2% i 3,1% r/r w poszczególnych kwartałach w ślad za
dynamiką CPI o 3,8% i 4,2% r/r.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tabela 10. PKB w woj. mazowieckim na tle całego kraju, 2005‐2011

Wskaźnik

j.m.

2005

2006

2007

2008

2009

I kw.

I‐II kw.

I‐III kw.

I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

WOJ. MAZOWIECKIE

PKB (ceny bieżące)

mln PLN

210 219

229 212

255 893

274 142

294 768

66 689

139 725

218 948

306 905

70 724

151 608

dynamika realna

poprzedni rok=100*

107,5

108,3

108,5

104,7

104,2

102,1

102,0

102,7

102,8

103,1

105,5

udział w PKB Polski

21,4

21,6

21,7

21,5

21,9

20,6

21,0

21,5

21,7

20,3

21,1

PKB / mieszkańca

tys. PLN

40,8

44,4

49,4

52,8

56,5

12,8

26,7

41,9

58,7

13,5

28,9

dynamika realna

poprzedni rok=100*

107,3

108,0

108,2

104,4

103,8

101,7

101,6

102,4

102,7

105,1

relacja do PKB/mieszkańca

158

160

159

158

161

150

153

157

158

148

154

PKB / pracującego

tys. PLN

101,7

108,3

115,3

121,7

130,6

29,2

61,0

95,4

133,5

30,4

65,1

dynamika realna

poprzedni rok=100*

105,3

105,8

103,5

103,1

104,0

101,5

100,7

101,1

100,9

101,0

103,8

relacja do PKB/pracującego

133

134

133

136

125

127

130

131

123

128

POLSKA

PKB (ceny bieżące)

mln PLN

983 302 1 060 031 1 176 737 1 275 432 1 343 366 324 054 666 943 1 016 663 1 415 385 349 019 717 909

dynamika realna

poprzedni rok=100*

103,6

106,2

106,8

105,1

101,6

103,0

103,2

103,5

103,8

104,4

PKB / mieszkańca

tys. PLN

25,8

27,8

31,0

33,5

35,2

8,5

17,5

26,6

37,1

9,1

18,8

dynamika realna

poprzedni rok=100*

103,7

106,3

107,3

104,7

101,5

102,9

103,1

103,4

103,7

104,3

PKB / pracującego

tys. PLN

76,4

81,1

86,8

91,6

96,2

23,4

48,0

73,1

101,6

24,7

50,8

dynamika realna

poprzedni rok=100*

102,1

104,5

103,0

102,3

101,4

104,0

103,9

104,0

102,4

102,6

2011

2010

Uwagi: * dla kwartałów: analogiczny kwartał poprzedniego roku = 100; ** wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z powyżej 9 zatrudnionymi

Źródło: Woj.mazowieckie: 2005‐2008: obliczenia własne na podst.różnych wydań ”Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne”–GUS; 2009‐2011 – szacunki własne (statystyczne i modelowe);

Polska: oficjalne szacunki PKB–GUS, obliczenia własne na podst. oficjalnych szacunków PKB–GUS, oficjalnych szacunków GUS (Bank Danych Regionalnych).

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tabela 11. Wskaźniki dla przemysłu w woj. mazowieckim na tle całego kraju, 2005‐2011

Wskaźnik

j.m.

2005

2006

2007

2008

2009

I kw.

I‐II kw.

I‐III kw.

I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

WOJ. MAZOWIECKIE

Wartość dodana w przemyśle (ceny bieżące)

mln PLN

30 973

33 325

34 893

35 984

41 827

10 740

21 559

32 386

44 122

11 341

22 769

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

103,4

107,6

104,7

103,1

116,2

106,5

106,7

105,5

105,6

udział w wartości dodanej przemysłu Polski

14,5

13,8

13,3

14,4

15,3

15,2

14,4

13,5

14,4

Wartość dodana w przemyśle / pracującego

tys. PLN

90,5

97,3

98,1

100,7

124,1

‐

63,9

‐

130,2

‐

66,3

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

104,8

107,4

100,9

102,6

123,2

‐

105,7

‐

103,8

relacja do PKB/pracującego dla Polski

123

124

119

115

128

‐

Produkcja sprzedana przemysłu**

mln PLN

‐

157 857

168 995

177 211

176 421

47 139

94 934

144 818

194 036

51 957

104 665

dynamika nominalna

‐

107,1

104,9

99,6

112,2

112,7

110,0

110,2

110,3

dynamika realna

poprzedni rok=100

‐

114,6

106,8

103,9

101,3

113,5

112,1

110,6

106,4

98,9

98,7

Produkcja sprzedana przemysłu** / zatrudnionego

tys. PLN

‐

512

526

528

554

148

297

451

604

160

321

dynamika realna

poprzedni rok=100

‐

109,6

102,5

99,4

106,7

114,3

111,6

109,8

105,5

96,7

97,0

relacja do prod.sprz.przemysłu/zatrudn. dla Polski

‐

169

160

159

165

159

158

156

154

POLSKA

Wartość dodana w przemyśle (ceny bieżące)

mln PLN

213 836

229 903

252 225

271 036

289 798

70 277

140 689

213 316

305 944

83 801

157 812

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

103,2

107,5

109,7

107,5

106,9

94,6

101,3

104,0

105,6

119,2

112,2

Wartość dodana w przemyśle / pracującego

tys. PLN

73,6

78,3

82,7

87,3

96,6

‐

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

102,9

106,4

105,6

105,5

110,7

‐

Produkcja sprzedana przemysłu**

mln PLN

‐

739 691

826 021

860 820

854 935

217 460 452 473

695 299

945 307

254 126 520 285

dynamika nominalna

‐

111,7

104,2

99,3

106,4

108,9

110,6

116,9

115,0

dynamika realna

poprzedni rok=100

‐

112,0

109,7

102,5

96,8

109,5

110,6

110,7

109,8

109,1

107,4

Produkcja sprzedana przemysłu** / zatrudnionego

tys. PLN

‐

303

328

331

348

186

286

387

102

209

dynamika realna

poprzedni rok=100

‐

109,4

106,3

99,4

102,4

113,2

112,9

112,0

110,4

106,0

104,7

2011

2010

Uwagi: * dla kwartałów: analogiczny kwartał poprzedniego roku = 100; ** wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z powyżej 9 zatrudnionymi.

Źródło: Woj.mazowieckie: 2005‐2008: obliczenia własne na podst. różnych wydań ”Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne”–GUS; 2009‐2011 – szacunki własne (statystyczne i modelowe);

Polska: oficjalne szacunki PKB–GUS, obliczenia własne na podst. oficjalnych szacunków PKB–GUS, oficjalnych szacunków GUS (Bank Danych Regionalnych).

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tabela 12. Wskaźniki dla budownictwa w woj. mazowieckim na tle całego kraju, 2005‐2011

Wskaźnik

j.m.

2005

2006

2007

2008

2009

I kw.

I‐II kw.

I‐III kw.

I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

WOJ. MAZOWIECKIE

Wartość dodana w budownictwie (ceny bieżące)

mln PLN

8 270

9 772

12 160

13 740

15 033

1 971

5 755

10 035

14 765

2 329

6 313

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

110,4

118,2

124,4

113,0

109,4

76,6

92,4

97,4

98,2

118,1

109,7

udział w wartości dodanej przemysłu Polski

15,8

16,3

16,6

16,9

15,9

17,1

16,7

18,9

17,5

Wartość dodana w budownictwie / pracującego

tys. PLN

80,0

88,3

99,2

106,3

112,8

‐

44,7

‐

112,6

‐

44,8

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

111,1

110,3

112,3

107,2

106,1

‐

106,2

‐

100,1

relacja do PKB/pracującego dla Polski

106

108

‐

Produkcja sprzedana budownictwa**

mln PLN

27 284

33 642

41 917

48 247

49 501

6 933

19 954

34 693

50 997

8 486

22 789

dynamika nominalna

‐

123,3

124,6

115,1

102,6

81,7

97,3

102,3

103,0

122,4

114,2

Prod. sprzedana budownictwa** / zatrudnionego

tys. PLN

352

416

475

563

564

238

411

596

248

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

‐

118,1

114,3

118,4

100,3

84,6

100,9

105,9

105,6

114,1

104,2

relacja do produkcji sprzedanej/zatrudn. dla Polski

163

166

172

161

162

171

165

166

162

POLSKA

Wartość dodana w budownictwie (ceny bieżące)

mln PLN

52 207

59 777

73 459

81 074

89 047

12 366

33 660

58 549

88 351

12 315

36 099

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

115,0

114,5

122,9

110,4

109,8

86,8

94,8

97,9

99,2

99,6

107,2

Wartość dodana w budownictwie / pracującego

tys. PLN

85,9

90,8

99,8

100,0

104,1

‐

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

114,2

105,7

109,8

100,3

104,1

‐

Produkcja sprzedana budowlano‐montażowa**

mln PLN

74 551

90 103

112 573

135 696

152 444

21 654

59 381

104 386

160 404

26 091

70 895

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

111,3

120,9

124,9

120,5

105,7

84,2

94,7

100,4

105,2

120,5

119,4

Prod. sprzedana budowl.‐montaż.** / zatrudnionego

tys. PLN

216

250

287

328

350

139

241

362

153

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

‐

115,7

114,5

114,4

100,4

84,8

95,0

100,1

103,5

111,2

110,2

2011

2010

Uwagi: * dla kwartałów: analogiczny kwartał poprzedniego roku = 100; ** wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw z powyżej 9 zatrudnionymi.

Źródło: Woj.mazowieckie: 2005‐2008: obliczenia własne na podst. różnych wydań ”Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne” – GUS; 2009‐2011 – szacunki własne (statystyczne i

modelowe); Polska: oficjalne szacunki PKB – GUS, obliczenia własne na podst. oficjalnych szacunków PKB – GUS, oficjalnych szacunków GUS (Bank Danych Regionalnych).

Źródło: Woj.mazowieckie: 2005‐2008: obliczenia własne na podst. różnych wydań ”Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne” – GUS; 2009‐2011 – szacunki własne (statystyczne i

modelowe); Polska: oficjalne szacunki PKB – GUS, obliczenia własne na podst. oficjalnych szacunków PKB – GUS, oficjalnych szacunków GUS (Bank Danych Regionalnych).

Wskaźnik

j.m.

2005

2006

2007

2008

2009

I kw.

I‐II kw. I‐III kw. I‐IV kw.

I kw.

I‐II kw.

WOJ. MAZOWIECKIE

Wartość dodana w usługach rynkowych (ceny bieżące)

mln PLN

116 283

126 629

141 940

152 519

161 331

‐

167 122

‐

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

112,8

108,9

112,1

107,5

105,8

103,4

102,6

103,0

103,6

104,7

108,9

udział w wartości dodanej usług rynk. Polski

26,9

27,2

27,7

27,2

27,1

‐

26,8

‐

Wartość dodana w usługach rynkowych / pracującego

tys. PLN

123,5

130,0

139,4

142,5

147,5

‐

151,3

‐

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

110,3

105,2

107,2

102,2

103,5

‐

102,6

‐

107,7

relacja do PKB/pracującego dla Polski

131

134

131

128

‐

POLSKA

Wartość dodana w usługach rynkowych (ceny bieżące)

mln PLN

431 834

465 856

512 340

560 353

595 236 144 662 299 898 455 424 624 517 151 020 321 081

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

106,5

107,9

110,0

109,4

106,2

105,0

104,4

104,5

104,9

104,4

107,1

Wartość dodana w usługach rynkowych / pracującego

tys. PLN

94,6

99,0

104,2

108,7

114,9

‐

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

105,0

104,7

105,2

104,3

105,7

2011

2010

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tabela 13. Wskaźniki dla usług rynkowych w woj. mazowieckim na tle całego kraju, 2005‐2011

Uwagi: * dla kwartałów: analogiczny kwartał poprzedniego roku = 100.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2. Tendencje na rynku pracy w woj. mazowieckim

Powyższe analizy uzupełniamy niezbędną charakterystyką rynku pracy.

2.1. Zatrudnienie

Łączna liczba osób pracujących w woj. mazowieckim w 2010 r. i 2011 r. kształtuje się
na poziome ok. 2,3 mln osób (wynikających z oficjalnej liczby bezrobotnych i stopy
bezrobocia) lub średnio ok. 2,4 mln osób wg BAEL

; główną różnicę pomiędzy

statystykami stanowią pomagający członkowie rodzin. W I kw. 2011 r. miał miejsce
wzrost liczby pracujących szacowanej przez GUS o 2,0% r/r, ale wg BAEL aż o 6%.
Według wstępnych danych w II kw. w 2011 r. nastąpiło jednak spowolnienie tej
dynamiki o ponad połowę (do 1,3% r/r wg statystyki bezrobocia i 2,8% wg BAEL).

Wykres 1. Pracujący w woj. mazowieckim w tys., I kw. 2010 – II kw. 2011

2 312

2 412

2 511

2 388

2 480

2 452

2 280

2 301

2 305

2 309

2 327

2 331

2 150

2 200

2 250

2 300

2 350

2 400

2 450

2 500

2 550

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

II kw.

2010

2011

Pracujący wg BAEL

Pracujący wg statystyki bezrobocia

Źródło: obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych BAEL (GUS) oraz oficjalnej statystyki

bezrobocia

2.1.1. Pracujący wg statusu na rynku pracy

W całym województwie największy udział (blisko 77%) w zasobie pracujących mają
pracownicy najemni, następna jest grupa pracujących na własny rachunek, w skład
której wchodzą pracodawcy i osoby samozatrudnione (prowadzące jednoosobową
działalność), zaś najmniejszą grupę stanowią tzw. pomagający członkowie rodziny,

BAEL (Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności) – badanie ankietowe poświęcone zagadnieniom

rynku pracy, prowadzone przez GUS w cyklu kwartalnym na reprezentatywnej próbie osób w wieku od
15 lat.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

głównie w rolnictwie. Taka struktura wg statusu na rynku pracy odzwierciedla niemal
dokładnie tę dla Polski.

Wykres 2. Pracujący wg statusu na rynku pracy w województwie mazowieckim

I kw. 2010 – II kw. 2011

76,9%

76,8%

76,4%

76,9%

76,5%

19,5%

18,9%

19,2%

19,8%

3,6%

4,3%

4,4%

3,9%

3,7%

76,5%

19,5%

4,1%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

II kw.

2010

2011

pracownicy najemni

pracujący na własny rachunek

pomagający członkowie rodziny

Źródło: obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych BAEL (GUS)

Wysoki wzrost liczby pracujących w I kw. 2011 r. odzwierciedlał wysokie tempo
przyrostu wszystkich trzech grup. Najszybciej rosła liczba pomagających członków
rodziny (10% r/r), co należy jednak traktować jako epizod, ponieważ w II kw. nastąpił
powrót do dynamiki ujemnej (‐3%). Dynamicznie rosła w obydwu kwartałach liczba
osób pracujących na własny rachunek (8% i 6% r/r), co należy traktować jako
pozytywny sygnał o rosnącej aktywności społeczeństwa na Mazowszu. Najwolniej rosła
liczba pracowników najemnych (ponad 5% i spowolnienie do ponad 2% r/r w II kw.).

2.1.2. Pracujący w podziale na branże

BAEL umożliwia podział na pracujących w przemyśle, budownictwie, handlu i
pozostałych usługach oraz rolnictwie. W woj. mazowieckim zatrudnienie ma relatywnie
bardziej nowoczesną strukturę: dominuje zatrudnienie w usługach (łącznie ok. 65%), w
tym w handlu 16% (tyle samo, co w przemyśle), a rolnictwo stanowi zajęcie jedynie dla
11% ogółu (17% w skali kraju). Pracujący w budownictwie stanowią 7%.

Analiza danych pokazuje, że sezonowo (w II i III kwartale roku) zwiększa się popyt na
pracę oraz liczba pracujących w usługach i rolnictwie. Nowe technologie pozwalają na
zmniejszenie zależności zatrudnienia w budownictwie od pory roku.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

W I kw. 2011 r. odnotowano wzrost liczby pracujących we wszystkich analizowanych
branżach. Szczególnie silny wzrost zatrudnienia miał miejsce w budownictwie (blisko
16% r/r) w ślad za dynamicznym wzrostem produkcji sprzedanej. Nieco mniej
dynamicznie rosła liczba pracujących w przemyśle i tzw. pozostałych usługach, a także
rolnictwie (po 8% r/r). Najwolniej rosło zapotrzebowanie na siłę roboczą w handlu (4%
r/r).

Wykres 3. Liczba pracujących w woj. mazowieckim wg branż (w tys.),

I kw. 2010 – I kw. 2011

366

361

373

377

396

156

169

174

171

181

325

376

350

351

1 196

1 268

1 282

1 222

1 242

258

278

294

235

277

500

1 000

1 500

2 000

2 500

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

2010

2011

rolnictwo

pozostałe usługi

handel

budownictwo

przemysł

Źródło: obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych BAEL GUS

Liczba pracujących w samym sektorze przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9 osób
rosła zarówno w I, jak i w II kw. o 2% r/r. Branżami, które zwiększyły liczbę pracujących
o przynajmniej 10% w obydwu kwartałach, były w tym okresie branża budowlana
(budowa obiektów inżynierii lądowej i wodnej (największy wzrost liczby pracujących o
ponad 25% r/r), branże przemysłowe: górnictwo, poligrafia i reprodukcja zapisanych
nośników informacji, produkcja metali, pobór, uzdatnianie i dostarczanie wody, a także
usługi związane z obsługą rynku nieruchomości oraz administrowania i działalności
wspierającej.

Liczba pracowników zmniejszyła się natomiast o przynajmniej 5% w: produkcji
pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (największy spadek o 10,7% r/r w II kw.),
produkcji wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny, produkcji komputerów, wyrobów
elektronicznych i optycznych, wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz,
parę wodną i gorącą wodę, maszyn i urządzeń.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wykres 4. Liczba pracujących w sektorze przedsiębiorstw (> 9 zatrudnionych) w woj.

mazowieckim (w tys.), I kw. 2010 – I kw. 2011.

200

400

600

800

1000

1200

1400

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

2010

2011

pozostałe

administrowanie i działlność
wspierająca

obsluga rynku nieruchomości

informacja i komunikacja

zakwaterowanie i gastronomia

transport i gospodarka magazynowa

handel; naprawa pojazdów
samochodowych

budownictwo

przemysł

Źródło: Biuletyn statystyczny GUS, woj. mazowieckie

2.1.3. Typ umowy o pracę

W grupie pracowników najemnych prawie co czwarty ma umowę o pracę na czas
określony. Wzrost udziału umów tego typu od 2001 r. i jego obecny wysoki poziom jest
charakterystyczną cechą całego polskiego rynku pracy. Średni odsetek w woj.
mazowieckim wyniósł w I kw. 2011 r. 22% i był o pięć punktów procentowych niższy niż
przeciętnie w Polsce.

Pracownicy zatrudnieni na czas określony to ci, którzy najczęściej pierwsi tracą pracę w
okresach złej koniunktury. Ten typ umów pozwala natomiast pracodawcom na
relatywnie tanie dostosowanie zatrudnienia do sezonowego albo cyklicznego
zapotrzebowania na pracę, co w długim okresie pozytywnie wpływa na
konkurencyjność branż stosujących takie umowy.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wykres 5. Zatrudnieni wg typu umowy o pracę (tylko pracownicy najemni) w województwie

mazowieckim, I kw. 2010 – I kw. 2011.

21,3

22,9

24,4

23,6

22,2

78,7

77,1

75,6

76,4

77,8

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

2010

2011

na czas określony

na czas nieokreslony

Źródło: obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych BAEL GUS

2.1.4. Czas pracy

Inną cechą charakterystyczną dla Polski jest niski udział zatrudnienia w niepełnym
wymiarze czasu pracy (8,2% zatrudnionych wg BAEL w I kw. 2011 r.). Co piąta
pracująca tak osoba deklaruje ponadto, że wolałaby pracować w pełnym wymiarze, ale
nie mogła znaleźć takiej pracy. W woj. mazowieckim w niepełnym wymiarze czasu
pracowało w I kw. 2011 r. 6,8% zatrudnionych, czyli mniej niż przeciętnie w Polsce, a
wzrost ogółu pracujących w I kw. dotyczył wyłącznie osób zatrudnionych w pełnym
wymiarze (6,5% r/r).

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wykres 6. Pracujący wg wymiaru czasu pracy (wg deklaracji respondentów)

w województwie mazowieckim, I kw. 2010 – I kw. 2011.

92,8%

92,6%

92,7%

93,2%

7,2%

7,4%

7,3%

6,8%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

2010

2011

w pełnym wymiarze

w niepełnym wymiarze

Źródło: obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych BAEL GUS

2.1.5. Popyt na pracę

Zapotrzebowanie pracodawców na siłę roboczą, czyli popyt na pracę, można szacować
na podstawie kwartalnego badania popytu na pracę prowadzonego przez GUS. Do
2007 r. badanie to obejmowało podmioty, w których liczba pracujących wynosiła
powyżej 9 osób, od 2007 r. podmioty gospodarki narodowej o przynajmniej jednej
osobie zatrudnionej. Mówić można przy tym o popycie zrealizowanym i
niezrealizowanym, czyli o liczbie zatrudnionych i o wolnych miejscach pracy.

W 2010 r. liczba wolnych miejsc pracy w Polsce wynosiła przeciętnie 69 tysięcy, więcej
w pierwszej połowie roku, mniej w drugiej. Najwięcej wolnych miejsc pracy
zarejestrowano w województwie mazowieckim – średnio 18,2 tysięcy, największy w
mazowieckiem był również zaspokojony popyt na pracę (tj. liczba pracujących).

Niezaspokojony popyt na pracę, czyli relacja liczby zgłoszonych wolnych miejsc pracy
do sumy pracujących i wolnych miejsc pracy, jest relatywnie mały. W ciągu kolejnych
kwartałów 2010 r. wskaźnik ten spadał w Polsce z 0,73% do 0,54%, zaś w
województwie mazowieckim z 0,9% do 0,79%.

Badania GUS (2011) popytu na pracę w Polsce i województwach w poszczególnych
kwartałach 2010 r. pokazały ponadto, że największy popyt na pracę (zaspokojony i
niezaspokojony razem) zgłaszają duże firmy z sektora prywatnego, prowadzące

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

najczęściej działalność w zakresie przetwórstwa przemysłowego. Natomiast najwięcej
nowych miejsc pracy utworzono w 2010 r. w prywatnych firmach małych i dużych
prowadzących działalność w zakresie handlu oraz napraw pojazdów samochodowych.

Tabela 14. Popyt na pracę ‐ stan na koniec kwartału, I – IV kw. 2010.

I kw. 2010

II kw. 2010

III kw. 2010

IV kw. 2010

Liczba pracujących (w tys.)

Polska

10 810,6

10 917,2

10 859,5

10 828,0

woj. mazowieckie

2 113,8

2 121,1

2 112,7

2 133,3

Wolne miejsca pracy (w tys.)

Polska

79,6

69,7

67,8

58,9

woj. mazowieckie

19,1

18,1

18,6

17,0

Źródło: GUS (2011), Popyt na pracę w 2010 r., GUS, Warszawa.

Niestety, nie ma równie dokładnych danych dla poszczególnych powiatów.
Przybliżonych informacji może dostarczyć przeciętna liczba ofert pracy i ofert
aktywizacji zawodowej zgłoszonych do powiatowych urzędów pracy. Zauważyć można
spadek średniej liczby ofert na powiat w pierwszych dwóch kwartałach 2011 r. w
porównaniu z pierwszymi dwoma kwartałami 2010 r. i większe zróżnicowanie między
powiatami w kwartałach, w których sezonowo popyt na pracę obniża się.

2.2. Wynagrodzenia

Źródłem informacji o wynagrodzeniach w województwie mazowieckim są zbierane
przez GUS dane o wynagrodzeniach nominalnych brutto w przeliczeniu na zatrudnienie
w pełnym wymiarze czasu. Te dane są dostępne dla firm zatrudniających więcej niż 9
pracowników w sektorze przedsiębiorstw (bez poczty publicznej oraz operatorów
telekomunikacyjnych sieci publicznej). Baza danych indywidualnych BAEL pozwala na
analizy dotyczące wynagrodzeń netto (wg deklaracji respondentów) także w firmach
zatrudniających 9 i mniej pracowników. Dane dostępne w BAEL zawierają dość duży
odsetek braków odpowiedzi, jednak przy założeniu, że struktura respondentów
odmawiających odpowiedzi jest stała w czasie, pozwalają na oszacowanie relacji
zarobków kobiet i mężczyzn do przeciętnych zarobków w całym województwie albo w
danej branży.

Jak wspomniano, przeciętne wynagrodzenie w województwie mazowieckim jest
wyższe niż średnia krajowa. W sektorze przedsiębiorstw zatrudniających powyżej 9
osób zarabiano w 2010 r. 24,6% więcej niż w średnio Polsce. Podregionami, w których
zarobki były wyższe od średniej krajowej jest podregion miasta stołecznego Warszawy
(wynagrodzenie brutto w 2010 r. na poziomie 36,7% powyżej średniej krajowej) oraz

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

podregion warszawski zachodni (106,5%). Najmniej zarabia się w podregionie
ostrołęcko‐siedleckim (85,9% średniej krajowej) i radomskim (88,9%).

Wykres 7. Przeciętne miesięczne wynagrodzenia brutto* w woj. mazowieckim (w złotych), I

kw. 2010 – I kw. 2011.

4 206

4 214

4 196

4 360

4 393

2763

2550

2760

2730

2702

1 000

2 000

3 000

4 000

5 000

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

2010

2011

ś redni e wyna grodzeni e brutto w s ektorze przeds i ębi ors tw (> 9 pra cujących)

os za cowa ne wyna grodzeni e brutto wg BAEL

Uwaga: *Wynagrodzenia brutto wg BAEL zostały oszacowane przy założeniu odprowadzania składek do

ZUS na poziomie odpowiadającym osobie zatrudnionej na podstawie umowy o pracę, która objęta
jest 18% składką podatku dochodowego PIT.

Źródła: Biuletyn Statystyczny GUS, : obliczenia własne na podstawie indywidualnych danych BAEL GUS

Zgodnie z danymi dla sektora przedsiębiorstw w I kw. wynagrodzenie brutto rosło w
tempie blisko 4% r/r, po czym spowolniło w II kw. do 3% r/r. Po uwzględnieniu inflacji
w woj. mazowieckim wzrost okazuje się w II kw. lekko ujemny. Średnie oszacowane
przez CASE‐Doradcy wynagrodzenie brutto wg BAEL w I kw. nominalnie malało (ponad
2% r/r, co oznacza realny spadek o ok. 5% r/r). Tendencja ta w zestawieniu z danymi
rejestrowymi z sektora przedsiębiorstw może oznaczać, że średnia płaca w szarej
gospodarce malała i/lub w sektorze przedsiębiorstw relatywnie szybciej rosły płace
lepiej zarabiających (którzy mogą być w mniejszym stopniu reprezentowani w badaniu
BAEL).

2.2.1. Średnie wynagrodzenie w podziale na branże

Wynagrodzenia w woj. mazowieckim w sektorze przedsiębiorstw są dość istotnie
zróżnicowane w podziale na branże. Największe odchylenie w górę od średniej dla
województwa (por. Wykres 11) ma miejsce w przypadku działalności profesjonalnej,
naukowej i technicznej (59% wyższe niż przeciętnie w województwie w II kw. 2011 r.)
oraz w budownictwie (14% wyższe), zaś największe odchylenie od średniej w dół

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

odnotowano w branży zakwaterowania i gastronomii (30% niższe) oraz
administrowania i działalności wspierającej (38% niższe).

W I i II kw. 2011 r. relatywnie szybciej rosły płace w branżach, w których są one
najniższe (o blisko 7% r/r w I półroczu w zakwaterowaniu i gastronomii, blisko 6% w
administrowaniu i działalności wspierającej). Szybciej niż wzrost cen rosły
wynagrodzenia także w przemyśle (ponad 5%), choć zróżnicowanie pomiędzy
poszczególnymi branżami przemysłu było znaczne, a najwyższe wzrosty niekoniecznie
związane z wysoką dynamiką produkcji sprzedanej. Spadki średniego wynagrodzenia
odnotowano natomiast w branżach o relatywnie wysokich płacach (o ponad 5% r/r w
działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej, o 2% w budownictwie, pomimo
bardzo dobrej koniunktury).

Wykres 8. Odchylenie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w sektorze

przedsiębiorstw w różnych branżach od przeciętnego dla województwa (w % średniej dla
województwa), I kw. 2010 – II kw. 2011.

‐60%

‐40%

‐20%

20%

40%

60%

80%

ł og

łem

ł ‐

łow

udo

ów

i ga

sł

ruc

ści

łal

ść

icz

i dz

łal

ść

ją

I kw.2010

II kw.2010

III kw.2010

IV kw.2010

I kw.2011

II kw.2011

Uwaga: średnie wynagrodzenie za II kw. 2011 r. obliczone jako średnia arytmetyczna z danych

miesięcznych.

Źródła: Biuletyn Statystyczny GUS

2.2.2. Zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć

Według danych BAEL o wynagrodzeniach netto w analizowanym województwie
mazowieckim mężczyźni w 2010 r. i I kw. 2011 r. zarabiali od 7 do 14% więcej niż
kobiety, jednak ta przewaga różniła się w zależności od branży i kwartału. Największa
różnica wynagrodzeń na korzyść mężczyzn w I kw. 2011 r. występowała w handlu (30%

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

więcej niż średnie zarobki kobiet) a najmniejsza w przemyśle (10% więcej), chociaż rok
wcześniej najmniejsza przewaga (8%) była notowana w sektorze usług

2.3. Bezrobocie

2.3.1. Liczba bezrobotnych

W województwie mazowieckim w grudniu 2010 r. zarejestrowanych było 238,3 tys.
bezrobotnych. Bezrobocie liczone wg metodologii stosowanej w Badaniu Aktywności
Ekonomicznej Ludności

w ostatnim kwartale 2010 r. wynosiło 189 tys. osób. Różnice

– oprócz odmiennego wieku populacji uwzględnianej w statystykach – wynikają z
jednej strony z zatrudnienia części zarejestrowanych bezrobotnych w szarej strefie lub
faktycznej bierności zawodowej innych zarejestrowanych, a z drugiej strony z braku
rejestracji części osób spełniających kryteria bycia bezrobotnymi wg definicji BAEL.

W monitoringu rynku pracy analizujemy informacje dotyczące wielkości, zmienności i
struktury bezrobocia rejestrowanego.

Na koniec II kw. 2011 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła 239,6 tys.
osób; w ujęciu BAEL było ich nieco mniej (221,2 tys.). O ile w I kw. 2011 r. nastąpił
sezonowy wzrost liczby bezrobotnych zgodnie z obydwoma statystykami, to w II kw.
tendencje były odmienne: w wyniku pojawiania się sezonowych prac bezrobocie
rejestrowane zmniejszyło się, zaś w ujęciu BAEL nieoczekiwanie wzrosło. Powiązanie
tej obserwacji z osłabieniem dynamiki liczby pracujących wg BAEL umacnia
przypuszczenie, że w II kw. nastąpiło osłabienie popytu na pracę w szarej strefie. W
celu wyeliminowania efektu sezonowości analizujemy zmianę roczną w liczbie
bezrobotnych. W obydwu kwartałach liczba bezrobotnych zarejestrowanych w ujęciu
rocznym nadal rosła, choć ze słabnącą tendencją (6,1% r/r w I kw., 5,1% r/r w II kw.).
Wg BAEL w II kw. miał miejsce skok liczby osób bez pracy o ponad 11% r/r po spadku w
I kw. o ponad 2% r/r (a więc średni wzrost za całe I półrocze zbliżony do bezrobocia

Ze względu na niewielką reprezentację w BAEL kobiet zatrudnionych w budownictwie nie

prezentujemy oszacowania relacji zarobków wg płci w tej branży.

Bezrobocie rejestrowane dotyczy kobiet w wieku 18‐59 lat i mężczyzn w wieku 18‐64 lata, którzy

spełniają dodatkowe warunki określone w ustawie z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.) i są zarejestrowani w
odpowiednim powiatowym urzędzie pracy. Bezrobocie wg BAEL dotyczy osób w wieku 15+, które nie
pracują, aktywnie poszukują pracy i są gotowe ją podjąć w ciągu dwóch tygodni następujących po
tygodniu, w którym je ankietowano.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

rejestrowanego). Być może częściowym tego wytłumaczeniem jest przesunięcie pracy
w szarej strefie między kwartałami z powodu nieco łagodniejszej zimy na początku
2011 r. niż przed rokiem – stąd mniejszy przyrost liczby bezrobotnych w 1 kw. b.r. i
brak spadku w 2 kw. oraz zaburzenie rocznej statystyki ogółu pracujących i
bezrobotnych. Istotną informacją będzie zatem liczba pracujących i bezrobotnych wg
BAEL w III kw. b.r.

2.3.1.1. Zróżnicowanie w podregionach i powiatach

Dane pokazują spore zróżnicowanie dynamiki zmian liczby bezrobotnych w powiatach
województwa mazowieckiego. Istnieją powiaty, w których bezrobocie rosło nawet w
kwartałach notujących zwykle sezonowy spadek przeciętnej liczby bezrobotnych w
kraju i województwie (tj. w II i III kw.), a z drugiej strony powiaty, gdzie liczba
bezrobotnych spadała nawet w kwartałach o mniejszym przeciętnym popycie na pracę
(tj. w I i IV kw.). To zróżnicowanie było znaczne zarówno w przypadku mężczyzn, jak i
kobiet (Wykresy 12 i 13).

Tabela 15. Względne zmiany liczby bezrobotnych w powiatach kwartał do poprzedniego

kwartału (w %), I kw. 2010 – II kw. 2011.

Minimum Maksimum

Mediana

Średnia

III 2010

‐2,8

20,6

9,0

8,5

VI 2010

‐23,1

3,2

‐9,6

‐9,3

IX 2010

‐8,2

5,6

‐1,4

‐0,9

XII 2010

‐1,8

20,1

5,6

7,0

III 2011

2,3

23,2

10,2

10,8

VI 2011

‐17,1

1,3

‐9,2

‐9,3

Źródło: Informacja o bezrobociu rejestrowanym GUS

Zróżnicowanie rocznej dynamiki liczby bezrobotnych pomiędzy powiatami jest również
wysokie. Dotyczy ono nie tylko różnic w ramach całego województwa, ale także na
terenie poszczególnych podregionów, co świadczy o strukturalnych problemach rynku
pracy zawężonych do dość niewielkich obszarów. Zróżnicowanie rocznej dynamiki
liczby bezrobotnych pomiędzy podregionami jest natomiast relatywnie niewielkie.
Najsłabszy (i słabnący) wzrost w II kw. 2011 r. odnotowano w podregionach
warszawskich (nieco ponad 3% r/r); niewiele większy w podregionie radomskim (blisko
4% r/r) i m.st. Warszawie (ponad 4% r/r). Największy przyrost osób bezrobotnych (i
nasilający się) miał miejsce w podregionach ostrołęcko‐siedleckim (blisko 7% r/r) i
ciechanowsko‐płockim (8,5% r/r).

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wykres 9. Procentowa zmiana liczby bezrobotnych kwartał do poprzedniego kwartału –

mężczyźni, I kw. 2010 – II kw. 2011.

Siedlecki

Radomski

Legionowski

Makowski

Łosicki

Lipski

Pułtuski

M. Płock

Płocki

Warszawski

zachodni

M. st. Warszawa

‐30,0

‐20,0

‐10,0

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

II kw.

2010

2011

mediana

min

max

Źródło: obliczenia własne na podstawie informacji o bezrobociu rejestrowanym GUS

Wykres 10. Procentowa zmiana liczby bezrobotnych kwartał do poprzedniego kwartału ‐

kobiety, I kw. 2010 – II kw. 2011.

Lipski

Sokołowski

Makowski

Wyszkowski

Przasnyski

Gostyniński

Pułtuski

Makowski

Ostrołęcki

Lipski

Miński

M. st. Warszawa

‐30,0

‐20,0

‐10,0

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

II kw.

2010

2011

mediana

min

max

Źródło: obliczenia własne na podstawie informacji o bezrobociu rejestrowanym GUS

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

2.3.1.2. Zróżnicowanie ze względu na płeć

Ostatni kryzys spowodował w 2009 r. relatywnie szybszy przyrost liczby bezrobotnych
mężczyzn, co można wytłumaczyć pogorszeniem się sytuacji szczególnie w branżach
zatrudniających mężczyzn (np. budownictwo) i relatywnie stabilnym zatrudnieniem w
sektorze publicznym. Od II kw. 2010 r. znów można zaobserwować przewagę kobiet
wśród zarejestrowanych bezrobotnych w skali kraju, ale w województwie
mazowieckim udział ten nie przekracza 50%.

Wykres 11. Udział bezrobotnych kobiet w liczbie zarejestrowanych bezrobotnych w Polsce i

w woj. mazowieckim (w %), I kw. 2010 – II kw. 2011.

III 2010

VI 2010

IX 2010

XII 2010

III 2011

VI 2011

Polska

woj. mazowieckie

Źródło: Informacja o bezrobociu rejestrowanym GUS

Zróżnicowanie między powiatami widać również w przypadku tego wskaźnika. Cechy
powiatowych rynków pracy powodują, że na niektórych z nich kobiety stanowią
niewiele ponad 40% bezrobotnych a na innych – nawet 56%. Większe miasta regionu –
Ostrołęka, Płock i Siedlce, to obszary z liczbą kobiet w rejestrach bezrobotnych
przewyższającą liczbę mężczyzn. W Radomiu i Warszawie sytuacja jest odwrotna.
Wpływ na to ma m.in. struktura lokalnego popytu na pracę w połączeniu ze strukturą
kwalifikacji siły roboczej i jej małą mobilnością.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wykres 12. Zróżnicowanie udziału kobiet wśród zarejestrowanych bezrobotnych w

powiatach (w %), I kw. 2010 – II kw. 2011.

Garwoliński

M. Ostrołęka

M. Płock

35,0

40,0

45,0

50,0

55,0

60,0

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

II kw.

2010

2011

mediana

min

max

Źródło: obliczenia własne na podstawie informacji o bezrobociu rejestrowanym GUS

2.3.2. Stopa bezrobocia

2.3.2.1. Zróżnicowanie w podregionach i powiatach

Stopa bezrobocia rejestrowanego w trzech niewarszawskich podregionach
województwa mazowieckiego

jest wyższa niż średnia dla kraju. Na niższą stopę dla

całego województwa (9,3% na koniec II kw. 2011 r. w porównaniu z 11,8% dla Polski)
wpływa niski odsetek bezrobotnych w Warszawie (3,5%) i dwóch okalających ją
podregionach, szczególnie w warszawskim zachodnim (7,9%). Widać także utrwalone
wysokie bezrobocie w określonych miejscach, np. od lat niezmiennie powiatami o
szczególnie wysokiej stopie bezrobocia są powiaty szydłowiecki (33,9%) i radomski
(28%) w podregionie radomskim.

Podobnie jak omawiane powyżej wskaźniki rynku pracy, także bezrobocie rejestrowane
charakteryzuje się sezonowością, przy czym w I i IV kw. 2010 r. i I kw. 2011 r. rosło
bezrobocie tam, gdzie było relatywnie wysokie także w pozostałych kwartałach, zaś w
powiatach z najniższą stopą pozostawało na podobnym poziomie.

radomski, ostrołęcko‐siedlecki i ciechanowsko‐płocki

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tabela 16. Stopa bezrobocia w powiatach woj. mazowieckiego (%) – statystyki opisowe, I kw.

2010 – II kw. 2011.

Miesiąc/rok

Minimum

Maksimum

Średnia

powiatowa*

Średnia w

województwie

III 2010

3,4

35,1

15,0

9,7

VI 2010

3,5

32,8

13,8

9,0

IX 2010

3,4

32,9

13,8

8,9

XII 2010

3,4

35,1

14,6

9,4

III 2011

3,6

37,0

15,7

10,1

VI 2011

3,5

33,9

14,5

9,3

Uwaga: * ‐ średnia arytmetyczna stóp bezrobocia w powiatach

Źródło: Informacja o bezrobociu rejestrowanym GUS

Wykres 13. Zróżnicowanie stopy bezrobocia w powiatach, I kw. 2010 –

II kw. 2011

m.st.Warszawa

Szydłowiecki

Radomski

Warsz. zach.

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

II kw.

2010

2011

mediana

min

max

Źródło: Informacja o bezrobociu rejestrowanym GUS

2.3.3. Bezrobocie długookresowe

Mimo relatywnie niskiej stopy bezrobocia w porównaniu z całym krajem,
województwo mazowieckie ma wyższy przeciętny udział bezrobocia długotrwałego,
które można zdefiniować jako pozostawanie w rejestrach bezrobotnych przynajmniej
12 miesięcy (34% w marcu 2011 r.).

Powiaty, w których odsetek bezrobotnych powyżej 12 miesięcy jest najniższy, to te
okalające Warszawę, zaś te z największym udziałem bezrobotnych długookresowych –

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

to powiaty z podregionu radomskiego, a także od lat powiat makowski (podregion
ostrołęcko‐siedlecki) i żuromiński (podregion ciechanowsko‐płocki). Co ciekawe,
Warszawa między I kw. 2010 r. a I kw. 2011 r. „awansowała” z obszaru o jednym z
najniższych udziałów bezrobocia długotrwałego do wysokiego udziału 38%. Oznacza to,
że znaczna część spośród bezrobotnych zarejestrowanych w stolicy nie potrafi sama
znaleźć zatrudnienia na rynku pracy, na którym popyt na nią jest duży. Przyczyną mogą
być zbyt wysokie płace progowe tych bezrobotnych lub ich szczególnie niskie
kwalifikacje.

Wpływ na odsetek bezrobotnych długo pozostających w rejestrach ma m.in. aktywna
polityka rynku pracy. W okresie rosnących wydatków na programy aktywizacyjne, co
miało miejsce w Polsce do 2010 r., osoby bezrobotne były częściej wyłączane z rejestru
w związku z podejmowaniem zatrudnienia subsydiowanego ze środków publicznych. W
związku z ograniczeniem wydatków publicznych od 2011 r. zmniejszono środki z
Funduszu Pracy przeznaczane na aktywną politykę rynku pracy.

Tabela 17. Udział bezrobocia powyżej 12 mies. w bezrobociu ogółem w powiatach woj.

mazowieckiego (%) – statystyki opisowe, I kw. 2010 – I kw. 2011.

Miesiąc/rok

Minimum

Maksimum

Średnia

powiatowa*

Średnia w

województwie

I kw. 2010

II kw. 2010

III kw. 2010

IV kw. 2010

I kw. 2011

Uwaga: * ‐ średnia arytmetyczna stóp bezrobocia w powiatach

Źródło: Informacja o bezrobociu rejestrowanym GUS

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wykres 14. Zróżnicowanie udziału długookresowych bezrobotnych wśród zarejestrowanych

bezrobotnych w powiatach (w %), I kw. 2010 – I kw. 2011.

Miński

Grodziski

Miński

Grodziski

Szydłowiecki

Przysuski

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

2010

2011

mediana

min

max

Źródło: Informacja o bezrobociu rejestrowanym GUS

2.4. Tendencje zbieżne i rozbieżne z sytuacją na poziomie kraju

Pod koniec 2008 r. polski rynek pracy zaczął odczuwać skutki światowego kryzysu.
Skończył się rozpoczęty w 2003 r. okres jednoczesnego spadku bezrobocia, wzrostu
wskaźnika zatrudnienia i płac realnych, obserwowany we wszystkich regionach kraju.
W latach 2009 i 2010 średnioroczna stopa bezrobocia wzrosła, wyraźniej było widać jej
sezonowość, ale jednocześnie rosło też zatrudnienie, co w sumie oznaczało
zwiększenie aktywności zawodowej populacji.

Niezależnie od fazy cyklu koniunkturalnego, sytuacja na mazowieckim rynku pracy jest
korzystniejsza w porównaniu z przeciętną dla Polski, przy czym zmiany idą w tym
samym kierunku. Liczba wszystkich zarejestrowanych bezrobotnych stanowi 12‐13%
bezrobotnych w kraju. Niższa jest stopa bezrobocia i wyższe wskaźniki zatrudnienia
osób w wieku produkcyjnym, choć można zauważyć, że zatrudnienie na Mazowszu
charakteryzuje się większą sezonowością. Można to tłumaczyć zatrudnieniem przy
usługach związanych z turystyką, w budownictwie i pracach sezonowych w rolnictwie.
Ważne są szczególnie sektory pozarolnicze, ponieważ w miastach mieszka 87,3%
wszystkich pracujących w województwie

, zaś struktura zatrudnienia pokazuje, że

GUS (2010), Rynek pracy w woj. mazowieckim w 2009 r.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

większy odsetek w woj. mazowieckim niż w Polsce pracuje w usługach, zaś niższy w
sektorze przemysłowym

Wykres 15. Stopa bezrobocia rejestrowanego w Polsce i województwie mazowieckim (w %), I

kw. 2007 – II kw. 2011.

I kw

III

kw.

I k

kw.

III

kw.

I kw

III

kw.

I kw

III

kw.

I kw

2007

2008

2009

2010

2011

Polska

woj. mazowieckie

Źródło: Biuletyn Statystyczny dla Polski i województwa mazowieckiego

Inną cechą wyróżniającą omawiane województwo na tle kraju jest relatywnie lepsza
sytuacja kobiet w porównaniu z mężczyznami. W Polsce stopa bezrobocia kobiet
przewyższa stopę dla mężczyzn, ale w woj. mazowieckim jest odwrotnie (dopiero
w II kw. 2011 r. stopa dla kobiet była nieznacznie wyższa od stopy dla mężczyzn).
Ponadto, wskaźnik zatrudnienia mężczyzn na Mazowszu przewyższa co prawda ten dla
kobiet, ale dystans pomiędzy nimi jest nieco mniejszy niż dla Polski ogółem.

GUS (2010), Pracujący w gospodarce narodowej w 2009 roku.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Wykres 16. Różnica w stopie bezrobocia kobiet i mężczyzn wg BAEL (w punktach

procentowych) w Polsce i województwie mazowieckim I kw. 2010 – II kw. 2011.

‐1,5

‐1,0

‐0,5

0,0

0,5

1,0

1,5

I kw.

II kw.

III kw.

IV kw.

I kw.

II kw.

2010

2011

Polska

woj. mazowieckie

Źródło: baza danych BAEL, „Aktywność ekonomiczna ludności w woj. mazowieckim w II kw. 2011 r.” –

GUS.

Wykres 17. Wskaźnik zatrudnienia mężczyzn (M) i kobiet (K) w wieku 20‐64 lata w Polsce i

województwie mazowieckim, I kw. 2007 – I kw. 2011.

I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw.

2007

2008

2009

2010

2011

M‐Polska

M‐woj.mazowieckie

K‐Polska

K‐woj.mazowieckie

Źródło: baza danych BAEL, „Aktywność ekonomiczna ludności w woj. mazowieckim w II kw. 2011 r.” –

GUS.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Większym problemem niż średnia stopa bezrobocia jest długość pozostawania na
bezrobociu, która pokazuje łatwość znalezienia pracy po jej utracie albo przez
absolwentów i mówi o dynamice rynku pracy. W marcu 2011 r. udział osób
bezrobotnych przez dłużej niż 12 miesięcy w bezrobociu rejestrowanym w Polsce
wynosił 29% (2 p.p. więcej niż rok wcześniej), zaś w woj. mazowieckim 34% (3 p.p.
więcej niż rok wcześniej). Największy wzrost długotrwałego bezrobocia
zaobserwowano w Warszawie, gdzie liczba bezrobotnych dłużej niż rok wzrosła ponad
dwukrotnie, zaś ich udział w bezrobociu ogółem zwiększył się z 19% do 38% w ciągu
roku między I kw. 2010 r. a I kw. 2011 r.

Mazowieckie na tle kraju wyróżnia się wyższymi zarobkami, przeciętne wynagrodzenia
brutto w przedsiębiorstwach zatrudniających powyżej 9 osób są o 25% wyższe niż w
Polsce ogółem. Wpływ na to mają przede wszystkim wysokie wynagrodzenia w
Warszawie, gdzie pracuje ponad połowa wszystkich zatrudnionych w sektorze
przedsiębiorstw w województwie mazowieckim, zaś zarobki są o 10% wyższe niż
średnio w województwie (tj. o ponad 30% wyższe niż w pozostałych podregionach).

Z analizy bezrobocia na poziomie podregionów i powiatów wynika, że mazowieckie jest
jednym z najbardziej zróżnicowanych województw w kraju, i to nie tylko z powodu
usytuowania w nim wielkiego ośrodka aglomeracyjnego, jakim jest Warszawa.

3. Warszawa i pozostałe podregiony

Na zakończenie analizy przedstawiamy specyfikę podregionu miasta stołecznego
Warszawy.

Na podstawie oficjalnych danych o PKB Warszawy do 2003 r. i dostępnych wskaźników
gospodarki realnej, przy użyciu modelu CASE‐Doradcy szacujemy, że PKB w Warszawie
rozwijało się w tempie bardzo zbliżonym do PKB całego województwa. W efekcie, być
może wbrew oczekiwaniom – ich relacja poddana jest niewielkim tylko wahaniom w
przedziale 61–63%.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tabela 18. PKB Warszawy na tle województwa, 1999‐2010

Wskaźnik

j.m.

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

PKB (ceny bieżące)

Woj.mazowieckie

mln PLN

134 783 150 182 163 262 167 333 176 073 189 565 210 219 229 212 255 893 274 142 294 768 306 905

dynamika nominalna

poprzedni

rok=100

111,4

108,7

102,5

105,2

107,7

110,9

109,0

111,6

107,1

107,5

104,1

Warszawa (m.st.)

mln PLN

84 155

93 592

98 180 104 096 110 365 117 236 128 813 141 153 156 465 169 726 182 345 191 735

dynamika nominalna

poprzedni

rok=100

122,3

111,2

104,9

106,0

106,2

109,9

109,6

110,8

108,5

107,4

105,1

relacja do PKB województwa

62,4

62,3

60,1

62,2

62,7

61,8

61,3

61,6

61,1

61,9

62,5

Pozostałe podregiony

mln PLN

50 628

56 590

65 082

63 237

65 708

72 329 81 406

88 059

99 428 104 416 112 423 115 170

dynamika nominalna

poprzedni

rok=100

111,8

115,0

97,2

103,9

110,1

112,5

108,2

112,9

105,0

107,7

102,4

PKB / pracującego

Warszawa (m.st.)

tys. PLN

‐

120,0

130,9

137,8

146,9

160,1

168,1

174,6

relacja do PKB/prac. województwa

‐

128,2

128,7

127,2

127,3

131,5

128,7

130,8

relacja do PKB/prac. Polski

‐

164,6

171,2

169,9

169,1

174,8

174,6

171,9

Pozostałe podregiony

tys. PLN

‐

67,5

74,5

79,3

85,2

86,3

94,2

95,6

relacja do PKB/prac. województwa

‐

72,1

73,2

73,9

70,9

72,1

71,6

relacja do PKB/prac. Polski

‐

92,6

97,5

97,8

98,2

94,2

97,9

94,1

Uwagi: PKB dla Warszawy 1999‐2003 – GUS, 2004‐2010 – szacunek CASE‐Doradcy; PKB dla

woj.mazowieckiego 1999‐2008 – dane GUS, 2009‐2010 – szacunek CASE‐Doradcy; pozostałe
podregiony obejmują: warszawski wschodni, warszawski zachodni, ciechanowsko‐płocki, ostrołęcko‐
siedlecki, radomski.

Źródło: różne wydania ”Produkt krajowy brutto. Rachunki regionalne” – GUS; obliczenia i szacunki

własne (modelowe).

Wydajność pracy w pozostałych podregionach województwa łącznie jest zbliżona do
średniej w kraju (w 2010 r. stanowiła 94%). Natomiast wydajność pracy w samej
Warszawie jest prawie dwukrotnie wyższa od wydajności w pozostałych podregionach i
o ok. 80% wyższa od średniej krajowej. Taki wynik dla stolicy jest zgodny z
oczekiwaniami – tu są skoncentrowane nowoczesne usługi i częściowo przemysł oraz
nie występuje działalność rolnicza, która znacząco obniża wydajność polskiej siły
roboczej. W 2010 r. wydajność pracy w Warszawie nieznacznie obniżyła się w stosunku
do reszty województwa i średniej krajowej.

Czynniki wzrostu PKB w stolicy w porównaniu z pozostałymi podregionami
charakteryzują się w ostatnim czasie odmiennymi tendencjami. W latach 2009‐2010
obserwowaliśmy w stolicy znacznie gorsze wyniki produkcji sprzedanej przemysłu niż w
pozostałych podregionach (w 2009 r. spadek o 11% w cenach bieżących versus wzrost
o 12%; w 2010 r. wzrost o niecałe 4% wobec wzrostu o blisko 16%, Tabela 19).
Ponadto, w obydwu latach odnotowano w Warszawie spadek sprzedaży detalicznej
wobec znacznego wzrostu w pozostałej części województwa (‐5% i ‐6% w porównaniu z
9% i 7%). Z pewnością wpłynął na to relatywnie słabszy wzrost dochodów z pracy w
Warszawie, w ślad za stagnacją zatrudnienia, a w 2010 r. – także średniej płacy (w
ujęciu nominalnym, Tabela 21). Należy jednak pamiętać, iż nadal średnie
wynagrodzenie w stolicy jest o ok. 30% wyższe niż średnio w innych podregionach. W

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

handlu hurtowym spadek obrotów był w 2009 r. nieznacznie głębszy w stolicy niż w
pozostałych podregionach, ale w 2010 r. poziom wzrostu prześcignął wyniki z obszarów
poza Warszawą (8% wobec 3%, Tabela 20). W 2009 r. ponadto dynamicznie rozwijało
się budownictwo (wzrost sprzedaży budownictwa o 12% wobec spadku dla innych
podregionów o ponad 18%). Najwyraźniej wyniki te były związane z inwestycjami w
infrastrukturę (współfinansowane ze środków unijnych), ponieważ liczba mieszkań
oddanych do użytku wzrosła nieznacznie (podobnie jak w pozostałej części
województwa). Jednakże w 2010 r. nastąpiło załamanie produkcji budowlanej w stolicy
(spadek o 12%), pomimo, iż w pozostałych podregionach rozwijała się ona bardzo
dynamicznie (wzrost o blisko 50%). Po części wyniki te odzwierciedlały także głęboki
spadek liczby mieszkań oddanych w stolicy do użytku (‐36%). Szacujemy, że w wyniku
wzrostu w budownictwie i w usługach poza handlem (w tym, finansowych) PKB
Warszawy rósł w 2009 r. w tempie niewiele niższym niż w pozostałych podregionach
(7,4% w cenach bieżących wobec 7,4%). W 2010 r. wzrost PKB dwukrotnie wyższy niż w
pozostałych podregionach (5,1% wobec 2,4%) to efekt wyłącznie lepszej koniunktury w
pozostałych usługach.

Tabela 19. Wybrane wskaźniki dla Warszawy – gospodarka realna, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

2010

I kw.

I ‐ II kw.

Produkcja sprzedana przemysłu**

Warszawa (m.st.)

mln PLN

94 358

83 625

86 737

23 684

45 228

dynamika nominalna

103,4

88,6

103,7

102,9

106,2

Pozostałe podregiony

mln PLN

82 853

92 796

107 299

28 273

59 437

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

106,6

112,0

115,6

117,2

113,6

Produkcja sprzedana budownictwa**

Warszawa (m.st.)

mln PLN

33 372

37 316

32 862

5 852

14 954

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

110,5

111,8

88,1

125,9

115,2

Pozostałe podregiony

mln PLN

14 875

12 186

18 135

2 633

7 835

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

127,1

81,9

148,8

115,3

112,4

Mieszkania oddane do użytku

Warszawa (m.st.)

19 049

19 482

12 462

1 391

3 418

dynamika

poprzedni rok=100

121,1

102,3

64,0

52,2

139,3

Pozostałe podregiony

19 105

19 503

16 499

3 244

6 738

dynamika

poprzedni rok=100

131,5

102,1

84,6

70,0

60,4

2011

poprzedni rok=100

Uwagi: pozostałe podregiony obejmują: warszawski wschodni, warszawski zachodni, ciechanowsko‐

płocki, ostrołęcko‐siedlecki, radomski.

Źródło: różne wydania ”Przeglądu statystycznego. Warszawa”–‐US w Warszawie; obliczenia własne na

podstawie ”Przeglądu statystycznego. Warszawa” i kwartalnego „Biuletynu Statystycznego
województwa mazowieckiego” –‐US w Warszawie.

Wskaźniki dla gospodarki realnej Warszawy w porównaniu z pozostałą częścią
województwa za I półrocze 2011 r. są zróżnicowane. Nieco szybciej rosła produkcja

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

sprzedana budownictwa (15% wobec 12% r/r), w tym za sprawą dynamicznego skoku
liczby mieszkań oddanych do użytku (o 39% r/r). Wzrost obrotów handlu hurtowego
był także nieco wyższy (15% wobec 16% dla całego województwa

). Dochody z pracy

rosły w Warszawie prawie dwukrotnie szybciej niż w pozostałej części województwa
(blisko 6% r/r wobec ponad 3%), w wyniku przyspieszenia średniej płacy (do 4,5% r/r
wobec lekkiego spadku w pozostałych podregionach, gdzie z kolei szybciej rosło
zatrudnienie). Mimo to sprzedaż detaliczna rosła w stolicy wolniej niż w pozostałej
części województwa (o 5% r/r w porównaniu z ponad 7%) – najwyraźniej mieszkańcy
stolicy w większym stopniu przeznaczają wzrost dochodów na zakup usług i
oszczędności. Największa jednak różnica dotyczy wyników produkcji sprzedanej
przemysłu: w stolicy wzrost o 6% r/r (w cenach bieżących), podczas gdy pozostałych
podregionach o blisko 14%. Mniej korzystne wyniki odnotowano zwłaszcza dla
przemysłu spożywczego, poligraficznego, produkcji materiałów z surowców
niemetalicznych, maszyn i urządzeń. Oceniamy jednak, że – podobnie jak w
poprzednich latach i na podstawie tendencji w gospodarce krajowej – w wyniku
wzrostu w pozostałych usługach gospodarka stolicy rozwijała się w tempie co najmniej
na poziomie wzrostu w pozostałych podregionach łącznie.

Tabela 20. Wybrane wskaźniki dla Warszawy – handel, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

2010

I kw.

I ‐ II kw.

Handel detaliczny (obroty)

Warszawa (m.st.)

mln PLN

110 306

104 223

97 858

21 845

47 549

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

124,6

94,5

93,9

101,7

105,1

Pozostałe podregiony

mln PLN

450 047

491 013

526 660

129 175

273 532

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

106,2

109,1

107,3

104,9

107,4

Handel hurtowy (dyn.nominalna)

Woj. mazowieckie

poprzedni rok=100

104,6

90,9

107,8

117,8

115,4

Warszawa (m.st.)

poprzedni rok=100

100,3

93,3

103,3

118,6

116,3

2011

Uwagi: pozostałe podregiony obejmują: warszawski wschodni, warszawski zachodni, ciechanowsko‐

płocki, ostrołęcko‐siedlecki, radomski.

Źródło: różne wydania ”Przeglądu statystycznego. Warszawa” –‐US; obliczenia własne na podstawie

”Przeglądu statystycznego. Warszawa” –‐US.

Z powodu braku danych o wartości obrotów handlu hurtowego na poziomie podregionów nie jest

możliwe przedstawienie wzrostu obrotów handlu hurtowego w ujęciu: Warszawa versus pozostałe
podregiony łącznie.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Tabela 21. Wybrane wskaźniki dla Warszawy – dochody z pracy, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

2010

I kw.

I ‐ II kw.

Wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw

Warszawa (m.st.)

mln PLN

48 448

50 322

50 683

13 373

26 602

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

116,1

103,9

100,7

106,0

105,8

Pozostałe podregiony

mln PLN

13 265

14 239

15 229

3 902

7 932

dynamika nominalna

poprzedni rok=100

116,4

107,3

107,0

106,3

103,3

Zatrudnienie

Warszawa (m.st.)

tys.

960

941

942

949

948

dynamika

poprzedni rok=100

105,1

98,0

100,1

101,2

101,3

Pozostałe podregiony

tys.

340

346

357

368

370

dynamika

poprzedni rok=100

103,7

102,0

103,1

104,5

104,4

Średnie wynagrodzenie

Warszawa (m.st.)

PLN / miesiąc

4206

4456

4483

4699

4677

dynamika

poprzedni rok=100

110,5

105,9

100,6

104,8

104,5

Pozostałe podregiony

PLN / miesiąc

3256

3425

3554

3533

3572

dynamika

poprzedni rok=100

112,3

105,2

103,8

101,7

99,0

2011

Uwagi: pozostałe podregiony obejmują: warszawski wschodni, warszawski zachodni, ciechanowsko‐

płocki, ostrołęcko‐siedlecki, radomski.

Źródło: różne wydania ”Przeglądu statystycznego. Warszawa”–‐US w Warszawie; obliczenia własne na

podstawie ”Przeglądu statystycznego. Warszawa” i kwartalnego „Biuletynu Statystycznego
województwa mazowieckiego” –‐US w Warszawie.

Generalnie wskaźniki bezrobocia dla Warszawy były zawsze znacząco lepsze niż w
pozostałych podregionach Mazowsza, podobnie jak tendencje w ostatnich kilku
kwartałach. Stopa bezrobocia jest tu 4‐5‐krotnie niższa (na koniec II kw. odpowiednio
3,5% wobec 14,1% w pozostałej części województwa). Pomimo sygnałów o mniej
korzystnych w ostatnim czasie wskaźnikach wzrostu gospodarczego w Warszawie
sytuacja z bezrobociem wydaje się więc korzystniejsza niż w pozostałej części
województwa. W okresie kryzysu światowego i latach spowolnienia w polskiej
gospodarce liczba bezrobotnych w Warszawie (stanowiąca 16‐17% ogółu bezrobotnych
w województwie) dynamicznie rosła (na koniec I kw. 2011 r. była dwa razy większa niż
na koniec 2008 r.). W pozostałych regionach wzrost ten był niższy, chociaż należy
pamiętać, że w Warszawie liczba bezrobotnych zwiększała się z bardzo niskiego
poziomu. Tempo to jeszcze w I kw. 2011 r. przewyższało wzrost liczby bezrobotnych w
pozostałych podregionach łącznie, jednak w II kw. 2011 r. znacząco spowolniło (do
4,2% r/r, tj. poniżej dynamiki dla reszty województwa).

To spowolnienie przyrostu bezrobotnych sprawiło, że stopa bezrobocia w Warszawie
ustabilizowała się w ujęciu rocznym z końcem II kw. 2011 r. (zerowy wzrost w
porównaniu z 2 kw. 2010 r.). Stabilizacja nastąpiła po znaczącym wzroście w latach
spowolnienia gospodarczego 2009‐2010 (łącznie o 1,5 pkt. proc. i kolejne 0,2 pkt. proc.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

w I kw. 2011 r.) Tymczasem w pozostałych podregionach łącznie przyrost stopy
bezrobocia zaczął w 2011 r. przybierać na sile (wzrost o 0,6 pkt. proc. wobec 0,3 pkt.
proc. w 2010 r.).

Tabela 22. Wybrane wskaźniki dla Warszawy – bezrobocie, 2008‐2011

Wskaźnik

j.m.

2008

2009

2010

1 kw.

2 kw.

Liczba bezrobotnych

Warszawa (m.st.)

tys.

20,7

31,3

38,6

41,7

40,6

dynamika

poprzedni rok=100

64,8

151,3

123,4

110,6

104,2

Pozostałe podregiony

tys.

157,3

193,2

199,7

219,4

199,0

dynamika

poprzedni rok=100

83,7

122,8

103,4

105,3

Stopa bezrobocia

Warszawa (m.st.)

1,9

2,8

3,4

3,6

3,5

zmiana roczna

pkt.proc.

‐1,0

0,9

0,6

0,2

0,0

Pozostałe podregiony

11,5

13,9

14,2

15,3

14,1

zmiana roczna

pkt.proc.

‐2,4

2,4

0,3

0,6

2011

Uwagi: pozostałe podregiony obejmują: warszawski wschodni, warszawski zachodni, ciechanowsko‐

płocki, ostrołęcko‐siedlecki, radomski.

Źródło: różne wydania ”Przeglądu statystycznego. Warszawa”–‐US w Warszawie; obliczenia własne na

podstawie ”Przeglądu statystycznego. Warszawa” i kwartalnego „Biuletynu Statystycznego
województwa mazowieckiego” –‐US w Warszawie.

4. Główne wnioski

Główne wnioski wynikające z analizy sytuacji gospodarczej w woj. mazowieckim w
latach 2008‐2010 i w I półroczu 2011 r. są następujące.

1. Pierwsza fala światowego kryzysu w latach 2008‐2010 miała znacznie mniejszy

wpływ na gospodarkę Mazowsza niż Polski ogółem. Szacujemy, że osłabienie tempa
wzrostu PKB nastąpiło z rocznym opóźnieniem (tj. w 2010 r.), a jego skala była
mniejsza niż w Polsce ogółem. Najwyraźniej ocena perspektyw była tu
korzystniejsza. Analiza inwestycji średnich i dużych firm oraz tendencji w handlu
detalicznym w latach 2009‐2010 wskazuje, że mocną stroną gospodarki
województwa nie były w tym czasie ani popyt inwestycyjny, ani konsumpcyjny.
Wnioskujemy zatem, że relatywnie korzystniejsza koniunktura na Mazowszu w
porównaniu z resztą kraju wiązała się z poprawą sytuacji w handlu zagranicznym i

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

mniejszym spadkiem zapasów

. W I półroczu gospodarka Mazowsza dość mocno

przyspieszyła (realny wzrost PKB o 5,5% r/r), bardziej niż gospodarka krajowa, za
sprawą poprawy koniunktury w usługach. W całym analizowanym okresie usługi
rynkowe pozostają najsilniejszym czynnikiem wzrostu.

2. Relatywnie korzystniejsza ocena perspektyw na Mazowszu niż w pozostałych

województwach sprawiła, iż dostosowanie zatrudnienia w okresie kryzysu
dokonało się tu na mniejszą skalę. W znacznym stopniu dotyczyło przemysłu, w
mniejszym ‐ budownictwa. W usługach rynkowych natomiast zatrudnienie cały czas
rosło. W rezultacie tempo wydajności pracy było niższe, ale sytuacja na rynku pracy
korzystniejsza niż w kraju ogółem (zwłaszcza w 2010 r.).

3. Zróżnicowanie wyników produkcji sprzedanej w poszczególnych branżach

przemysłu mazowieckiego za I półrocze 2011 r. jest bardzo wysokie i dość znacząco
różni się w kilku przypadkach od wyników w skali kraju (chociaż wzrost produkcji
sprzedanej ogółem jest zbliżony). Różnice dotyczą jednak mniej istotnych branż, a
czynniki wzrostu produkcji na Mazowszu i w Polsce ogółem są podobne. W woj.
mazowieckim, podobnie jak w kraju ogółem, motorem wzrostu w przemyśle był
przemysł surowców niemetalicznych, motoryzacyjny, gumowy i produkcji metali.
Istotna różnica to przemysł spożywczy, który na Mazowszu wydaje się nie
wykorzystywać silnego popytu konsumpcyjnego w całym kraju.

4. Podobnie jak w całej Polsce, wykorzystanie środków unijnych napędza

zapotrzebowanie na usługi budowlane na Mazowszu. Ożywienie w budownictwie
obserwowane od IV kw. 2010 r. dotyczy głównie segmentu budowy obiektów
inżynierii lądowej i wodnej (a więc dróg, autostrad, mostów, linii przesyłowych,
obiektów sportowych itp.). Jednakże stopień wykorzystania środków unijnych z
perspektywy unijnej 2007‐2013 w województwie mazowieckim należy do
najniższych (28%).

5. Na korzystne wyniki usług rynkowych, zwłaszcza w I połowie 2011 r., wpływa

dynamiczny wzrost obrotów w handlu hurtowym i detalicznym, co wskazuje na
ożywienie gospodarki Mazowsza ogółem, a popytu konsumpcyjnego w
szczególności. Struktura wzrostu sprzedaży w poszczególnych segmentach rynku
detalicznego charakteryzuje się jednak znaczną zmiennością i odbiega dość istotnie
od tendencji w skali kraju. Na uwagę zasługuje zwłaszcza boom sprzedaży w

Uzupełnienie analizy o handel zagraniczny podmiotów gospodarczych województwa będzie możliwe

po uzyskaniu dostępu do danych US w Warszawie.

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

sklepach niewyspecjalizowanych (głównie supermarketach) w I półroczu 2011 r. (o
ponad 100% r/r), wypierający popyt w sklepach z żywnością. W skali kraju podobny
proces też ma miejsce, jednak na znacznie mniejszą skalę. Tak, jakby od początku
2011 r. mieszkańcy Mazowsza mieli do dyspozycji zwiększoną liczbę
wielkopowierzchniowych placówek; informacji tej nie jesteśmy jednak w stanie
potwierdzić.

6. Zgodnie z naszymi szacunkami dochody gospodarstw domowych w województwie

w latach 2009‐2010 realnie wyhamowały znacznie silniej niż w skali kraju. Wygląda
na to, że w sytuacji relatywnie wyższych płac na Mazowszu niż w pozostałych
województwach (średnio o 24%) przedsiębiorcom udało się ograniczyć wzrost
wynagrodzeń do wysokości inflacji. Realny wzrost dochodów z zatrudnienia wynikał
wyłącznie ze stopniowego zwiększania liczby miejsc pracy. Sytuacja ta ma miejsce
także w 2011 r. Elementem podtrzymującym dochody były renty i emerytury,
chociaż w I półroczu 2011 r. ich wzrost nadrabiał jedynie wzrost cen. Natomiast –
odmiennie niż w skali kraju – pozostałe dochody (a więc z pracy w małych firmach,
samozatrudnienia i szarej strefy, a także transferów z zagranicy) w latach 2008‐
2010 realnie malały. Przyspieszenie popytu konsumpcyjnego w I półroczu 2011 r.,
jakie wynika ze statystyki handlu detalicznego, to zatem głównie efekt dalszego
wzrostu zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw i – być może – początku
odbudowy wzrostu pozostałych dochodów.

7. W I półroczu – podobnie jak w skali kraju – następuje odbudowa popytu

inwestycyjnego średnich i dużych firm. Wydatki w ramach projektów unijnych RPO
(głównie inwestycyjne) rosły w wysokim tempie ponad 30% r/r, podobnie jak
wydatki w ramach wszystkich projektów unijnych w skali kraju. Dlatego, pomimo
dalszej zapaści w budownictwie mieszkaniowym szacujemy, że w I półroczu 2011 r.
mieliśmy do czynienia z ożywieniem w łącznym popycie inwestycyjnym na
Mazowszu.

8. Na Mazowszu niższa jest stopa bezrobocia i wyższe wskaźniki zatrudnienia osób w

wieku produkcyjnym niż w Polsce ogółem. Oprócz tego, że relatywnie więcej osób
pracuje, ich wydajność jest o ponad 30% wyższa niż średnia w kraju, co z nawiązką
tłumaczy przewagę średniej płacy (o 24%).

9. Inną cechą wyróżniającą omawiane województwo na tle kraju jest relatywnie

lepsza sytuacja kobiet na rynku pracy w porównaniu z mężczyznami. W Polsce
stopa bezrobocia kobiet przewyższa stopę dla mężczyzn, ale w woj. mazowieckim
jest odwrotnie, chociaż ma miejsce znaczne zróżnicowanie na poziomie powiatów.
Ponadto, z badania BAEL dla woj. mazowieckiego wynika, że kobiety są dość

„Mazowieckie Badania Regionalne” nr POKL.08.01.02-14-120/10

Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

wysoko wynagradzane, a przewaga średniego wynagrodzenia mężczyzn jest
relatywnie niewielka (7‐14% w okresie I kw. 2010 – I kw. 2011).

10. Zatrudnieni wydają się mieć w woj. mazowieckim większy komfort pracy w związku

z niższym niż średnio w Polsce i malejącym odsetkiem umów na czas określony.

11. W I połowie 2011 r. sygnały z mazowieckiego rynku pracy są zróżnicowane. Z jednej

strony przyspieszyło w ujęciu rocznym tempo wzrostu liczby zatrudnionych w
sektorze przedsiębiorstw i pracujących ogółem, zmalał także udział osób
pracujących w niepełnym wymiarze czasu. Natomiast w wyniku wzrostu liczby
aktywnych zawodowo, nadal rosła w ujęciu rocznym liczba bezrobotnych i stopa
bezrobocia. Na poziomie podregionów najsłabszy (i słabnący) wzrost liczby
bezrobotnych w II kw. 2011 r. odnotowano w obydwu podregionach warszawskich,
niewiele większy w radomskim i m.st. Warszawie. Największy przyrost osób
bezrobotnych (i nasilający się) miał miejsce w podregionach ostrołęcko‐siedleckim i
ciechanowsko‐płockim. Ponadto, liczba ofert pracy zgłaszanych do powiatowych
urzędów pracy, rosnąca jeszcze w 2010 r., zaczęła w I półroczu 2011 r. maleć
Niepokojącym sygnałem jest wzrost udziału długotrwałego bezrobocia (w stosunku
do 2010 r. i do średniej krajowej), w tym zwłaszcza w Warszawie. Zatem wyraźna
poprawa koniunktury w gospodarce mazowieckiej w I połowie 2011 r. przekłada się
na poprawę sytuacji na wojewódzkim rynku pracy w stopniu niewystarczającym.

12. Ogólnie zróżnicowanie wskaźników rynku pracy na poziomie powiatów jest bardzo

duże. Dotyczy ono nie tylko różnic w ramach całego województwa, ale także na
terenie poszczególnych podregionów, co świadczy o strukturalnych problemach
rynku pracy zawężonych do dość niewielkich obszarów.

13. Szacujemy, że PKB w Warszawie rozwijało się w tempie bardzo zbliżonym do PKB

dla całego województwa. W efekcie, być może wbrew oczekiwaniom – pozostaje w
dość stabilnej relacji do PKB całego województwa. W I połowie 2011 r.
publikowane wyniki gospodarki realnej stolicy wydają się ogólnie nieco mniej
korzystne niż w pozostałych podregionach, ale oceniamy, że – podobnie jak w
poprzednich latach – wzrost wyższy niż w pozostałych podregionach napędzają
pozostałe usługi (poza handlem detalicznym). Tempo przyrostu liczby bezrobotnych
w Warszawie znacząco spowolniło w II kw. 2011 r., a stopa bezrobocia w ujęciu
rocznym ustabilizowała się (wobec ponownego przyspieszenia jej wzrostu w
pozostałych podregionach).