451

Krzysztof KRUSZKO
Uniwersytet Marii Curie Sk

łodowskiej w Lublinie

BEZPIECZNE WAKACJE DZIECI W WIEKU WCZESNOSZKOLNYM

Po d

ługich miesiącach szkolnej nauki, nadchodzi dla uczniów upragniony czas

wakacji. Wielu obiecuje sobie dobrze si

ę wyspać, wypocząć, poleniuchować… Gdy

rodzice maj

ą możliwość skorzystania z urlopu w okresie letnim, wówczas wiele

dzieci wspólnie z nimi wyje

żdża na wczasy, wycieczki, do rodziny. Wiele dzieci

korzysta z ró

żnych zorganizowanych form wypoczynku, takich jak kolonie, obozy

itp. Nie wszystkie jednak b

ędą miały możliwość wyjazdu na wakacje poza stałe

miejsce zamieszkania. W g

łównej mierze decydują o tym warunki ekonomiczne.

Nawet zorganizowany wypoczynek wyjazdowy trwa zwykle najwy

żej kilka tygodni.

Pozosta

ły czas dzieci spędzają w domu i najbliższym otoczeniu. Powstaje wtedy

wiele pomys

łów, jak urozmaicić sobie wolny czas. Nie zawsze pomysły dzieci są

rozs

ądne, a w wielu przypadkach przekraczają granice zdrowego rozsądku i nie-

jednokrotnie zagra

żają ich zdrowiu, a nawet życiu. Warto zatem pewne zdarzenia

niejako wyprzedza

ć i nie dopuścić do ich zaistnienia. Służyć temu będzie m.in.

wspólne omawianie z dzie

ćmi w szkole kwestii, które dotyczą ich bezpieczeństwa

podczas wakacji. By

łoby pożądane, aby kluczowe zagadnienia związane z proble-

matyk

ą różnorodnych zagrożeń zostały także uwzględnione na przedwakacyjnym

spotkaniu nauczycieli z rodzicami.

Analiza programów edukacji wczesnoszkolnej wskazuje na wyra

źny niedosyt

zamieszczanych w nich zagadnie

ń związanych z bezpieczeństwem dzieci. Zdecy-

dowana wi

ększość z nich ogranicza problematykę bezpieczeństwa do znajomości

zasad poruszania si

ę po drogach w roli pieszego, zaniedbując inne zagrożenia.

Akcentowanie tej tematyki jest uzasadnione, jako

że każdego roku na polskich

drogach dochodzi do oko

ło 7 tysięcy wypadków z udziałem dzieci, podczas których

kilkaset traci

życie, a jeszcze większy odsetek zostanie kalekami.

1

Oznacza to,

że

tylko z tego powodu w naszych szko

łach po wakacjach nie pojawi się tak liczne

grono dzieci,

że ich obrazowa liczba stanowiłaby kilkanaście, może nawet kilka-

dziesi

ąt klas. Niektóre z nich podczas letniego wypoczynku zostaną kalekami, do-

znaj

ąc trwałego uszczerbku na zdrowiu.

Jednym z ulubionych zaj

ęć dzieci w letnie dni jest jazda na rowerze. Obserwu-

j

ąc młodych rowerzystów nie trudno zauważyć, że nadal do rzadkości należą ci,

którzy dla w

łasnego bezpieczeństwa używają kasku. Badania w sposób czytelny

dowodz

ą, że stosowanie kasków zmniejsza ryzyko urazów głowy o 85%. Nie każdy

w por

ę uświadamia sobie, że nawet niewielkie uszkodzenie mózgu może trwale

ograniczy

ć zdolność do nauki, zapamiętywania, rozumienia, utrudniać dziecku

proces my

ślenia i wpłynąć na dalsze jego funkcjonowanie w życiu.

2

Rzecz ma si

ę podobnie w przypadku jazdy na rolkach, deskorolce i innym

sprz

ęcie, gdzie tylko nieliczni wyposażeni są w ochraniacze na kolana, łokcie

i nadgarstki, a s

ą to miejsca szczególnie narażone na urazy. Winę w znacznej

mierze ponosz

ą tu rodzice, którzy nabywając dzieciom taki sprzęt, nie kupują jed-

1

www.policja.pl/index.php?dzial=10&id=170

2

J. Mazur: Kaski rowerowe; w trosce o bezpiecze

ństwo dzieci i młodzieży, „Edukacja dla Bezpieczeń-

stwa” 2004, nr 3, s. 37

452

nocze

śnie akcesoriów poprawiających bezpieczne z nich korzystanie. Gdyby jesz-

cze konsekwentnie wymagano ich zak

ładania, jako warunku wyjścia na przejażdż-

k

ę, wypadków i kontuzji byłoby znacznie mniej. Zarówno rodzice, jak i dzieci, zdają

si

ę zapominać o prostej zasadzie, iż zdecydowanie rozsądniej i taniej jest wypad-

kom zapobiega

ć, niż leczyć ich skutki.

Nie trzeba dodawa

ć, że rower, z którego korzysta dziecko, musi być sprawny,

mie

ć odpowiednią wielkość ramy, właściwie ustawioną wysokość siodełka, która

pozwoli w ka

żdej chwili oprzeć na ziemi stopy, a szczególnie ważne są w nim do-

bre hamulce, dzwonek, odpowiednio napompowane ko

ła. Podczas jazdy trzeba

zabezpieczy

ć nogawki spodni oraz długie sznurówki obuwia, aby nie wkręciły się w

łańcuch. Przewożąc na bagażniku plecak trzeba zadbać o to, by nie zwisały swo-
bodnie paski b

ądź troki i nie zostały pochwycone przez szprychy. Na rower nie

nale

ży wsiadać boso i pamiętać, aby nogi były w stałym kontakcie z pedałami, a

kierownic

ę trzymały obie dłonie. Dzieci powinny rozumieć, że brawura i popisy

podczas jazdy zwykle ko

ńczą się w sposób bolesny i przykry.

Pomimo tego,

że wielu dziesięciolatków po wykazaniu się znajomością prze-

pisów obowi

ązujących rowerzystę, uzyskuje kartę rowerową zezwalająca na prze-

mieszczanie si

ę tym jednośladem po drogach publicznych, to trzeba zachęcać

dzieci do korzystania ze specjalnych

ścieżek rowerowych i miejsc, gdzie ryzyko

wypadku drogowego b

ędzie zminimalizowane. Przy jeździe o zmierzchu pojazd

rowerowy musi by

ć wyposażony we właściwie oświetlenie, a sam rowerzysta powi-

nien by

ć z daleka widoczny, stosując jasną odzież oraz elementy odblaskowe.

Akcesoria takie to wydatek rz

ędu kilku lub kilkunastu złotych, ale zdecydowanie

wartych zainwestowania dla potrzeb bezpiecze

ństwa.

Do wypadków dochodzi cz

ęsto, kiedy dzieci nagle wchodzą na jezdnię zza

stoj

ących pojazdów oraz innych przeszkód, a także gdy wsiadają lub wysiadają z

auta z niew

łaściwej strony. Czynność ta zawsze powinna odbywać się od strony

chodnika lub pobocza. Konsekwentne przestrzeganie tej zasady kszta

łtuje właści-

we nawyki i zapobiega przykrym zdarzeniom.

Dzieci gin

ą nie tylko na ruchliwych drogach. Toną na niestrzeżonych kąpieli-

skach, ulegaj

ą wypadkom podczas zabaw w niewłaściwym miejscu, na skutek

braku ostro

żności własnej, bądź niefrasobliwości ich opiekunów. To wielki dramat

dla nich, ich najbli

ższych i dla nas wszystkich, którym dobro dzieci leży na sercu.

Wielu tragediom mo

żna jednak zapobiec. Do bezpieczeństwa trzeba dzieci wy-

chowywa

ć, przygotowując je do właściwych zachowań przy różnych okazjach.

Niezb

ędnym elementem takiej edukacji jest wyposażenie dzieci w określoną wie-

dz

ę, uświadomienie im istniejących zagrożeń i wspólne zastanowienie się, jak kon-

kretnych zagro

żeń unikać, jak cało wyjść z opresji, kiedy już niebezpieczna sytu-

acja si

ę przytrafi.

W gor

ące letnie dni większość dzieci lubi spędzać czas nad wodą. Latem

rzadko korzysta si

ę z pływalni krytych. Do pluskania się w ogrzanych promieniami

s

łonecznymi wodach zachęcają pobliskie jeziora, zalewy, stawy i rzeki. Na tere-

nach wiejskich, niemal ka

żdy zbiornik wodny położony niedaleko domu jest miej-

scem, z którego ch

ętnie korzystają najmłodsi. Organizują zabawy bez nadzoru

doros

łych, a pozostawione bez opieki, mogą utonąć nawet w płytkiej, pozornie

bezpiecznej wodzie, w gliniankach, kana

łach, rowach melioracyjnych, torfowiskach,

453

basenach przeciwpo

żarowych i in. Każdego roku notuje się około stu przypadków

utoni

ęć dzieci i młodzieży.

3

Podczas k

ąpieli i zabaw nad wodą niektóre dzieci miewają skłonność do popi-

sywania si

ę przed kolegami. Wzorem starszych kolegów skaczą do wody z pomo-

stów, z konarów przybrze

żnych drzew, nawet nie mając rozeznania co do głęboko-

ści i rodzaju dna zbiornika wodnego. Nieraz chłopcy wzajemnie się popychają, albo
wrzucaj

ą koleżanki na głęboką wodę, nie wiedząc, czy potrafi ona pływać. Zimna

woda powoduje zw

ężenie naczyń krwionośnych i tym samym niedotlenienie pracu-

j

ących mięśni. Wstrząs termiczny wywołany nagłym kontaktem z chłodną wodą

ogrzanego w s

łońcu ciała może spowodować przykurcz mięsni, udar mózgu, zawał

serca. Aby temu zapobiega

ć, dzieci nie powinny wbiegać pędem do wody, ale

wchodzi

ć stopniowo, zwilżając kark, okolicę serca i krocze.

Pierwsze w sezonie k

ąpiele dzieci, gdy ich organizm nie jest jeszcze zaharto-

wany, powinny ogranicza

ć się do kilku minut. Nadmierne wyziębienie organizmu na

skutek d

ługiego przebywania w chłodnej wodzie może skończyć się nie tylko kata-

rem, ale nag

łym omdleniem i utonięciem. Nad wodą dzieci korzystają często z

dmuchanych materaców i innego sprz

ętu pływającego. Istnieje wówczas skłonność

do oddalania si

ę od brzegu i różnych wygłupów. Nie posiadając kamizelek ratun-

kowych, dzieci spychaj

ą się wzajemnie do wody, kołyszą pontonem, kajakiem,

nara

żając się na wypadnięcie do wody i zachłyśnięcie. Doświadczyła tego więk-

szo

ść kąpiących się dzieci. Krztuszenie się i kaszel utrudnia oddychanie, a brak

mo

żliwości sięgnięcia stopami dna lub uchwycenia się przedmiotu dla utrzymania

si

ę na wodzie może być powodem utonięcia. Dobrze jest wtedy położyć się na

plecach i staraj

ąc się spokojnie oddychać, kierować się do brzegu.

Szczególnie niebezpiecze

ństwo nad wodą (i to nie tylko dla dzieci), stanowią

wiry wodne, na które mo

żna natrafić zwłaszcza w rzekach, na ich zakolach, przy

nierównym dnie oraz przy mostach, wodnych zaporach,

śluzach i młynach. Wła-

ściwe zachowanie się w sytuacji natknięcia się na wodny wir może okazać się de-
cyduj

ące o życiu. Nie należy wówczas przyjmować pozycji wyprostowanej, ani

unosi

ć do góry rąk, ponieważ to sprzyja wciągnięciu pod wodę. Trzeba raczej sta-

ra

ć się utrzymać pozycję leżącą na piersiach i usiłować odpłynąć w bok.

Dzieci zdecydowanie powinny unika

ć kąpieli w pobliżu budowli hydrotechnicz-

nych reguluj

ących przepływ wody. W takich miejscach kąpiel jest zakazana, ale jak

wiemy, z dzie

ćmi bywa różnie. W pobliżu tych obiektów występują silne prądy i

zawirowania wody, a urz

ądzenia pracujące z olbrzymią mocą zagrażają każdemu,

kto znajdzie si

ę w zasięgu działania tych sił.

4

Ryzykowne mo

że być też pływanie w miejscach, gdzie występują wodorosty.

Ju

ż samo ocieranie się ciała o wodne rośliny podczas pływania u wielu osób wy-

zwala bardzo nieprzyjemne wra

żenie, a to sprzyja wpadaniu w panikę i stwarza

mo

żliwość zaplątania się w wodne zarośla. Trzeba też uważać na przybrzeżne

sitowie, którego ostre kraw

ędzie łatwo kaleczą skórę, pozostawiając krwawiące,

trudno goj

ące się rany.

Po

śród atrakcyjnych sposobów spędzania wakacyjnego czasu należy wska-

za

ć też na turystykę pieszą, zwłaszcza przez obszary leśne oraz w terenach gór-

skich. Do takich wypraw trzeba jednak dzieci nieco przygotowa

ć. Jest czymś

3

www.policja.pl/index.php?dzial=4&id=328

4

D. Skalski: Wypoczynek nad wod

ą dzieci i młodzieży, „Edukacja dla Bezpieczeństwa”, nr 3 (Dodatek),

s.12-13

454

oczywistym,

że kilkugodzinna wędrówka będzie wymagała pewnej kondycji (trasę

trzeba dostosowa

ć do możliwości i wydolności piechurów słabszych) oraz zaopa-

trzenia si

ę w prowiant i napoje, w odpowiedni strój oraz wygodne, dobrze trzymają-

ce si

ę podłoża obuwie. W warunkach górskich pogoda potrafi być zmienna, dlatego

warto pami

ętać o zabraniu przeciwdeszczowej peleryny i ciepłego swetra, zwłasz-

cza gdy trasa wiedzie przez wy

ższe partie gór.

W trakcie w

ędrówki należy zachować szczególną ostrożność podczas prze-

chodzenia w pobli

żu stromych zboczy i urwisk. Takie miejsca są na ogół w miarę

zabezpieczone por

ęczą, łańcuchem, ale niektórzy mogą mieć lęk wysokości i re-

agowa

ć wówczas zawrotami głowy, zachwianiem poczucia równowagi, trudnym do

opanowania strachem. Dla innych sytuacje takie mog

ą stanowić okazję do popisy-

wania si

ę odwagą, co w połączeniu z lekkomyślnością stwarza poważne niebez-

piecze

ństwo wypadku. Dzieci muszą rozumieć, że niedopuszczalne jest wzajemne

popychanie si

ę, straszenie i inne wygłupy, które w jakikolwiek sposób zagrażają

kolegom oraz im samym. Rzucanie kamieni oraz spychanie ich w dó

ł stromego

zbocza, stwarza zagro

żenie dla innych turystów, którzy mogą zostać nimi

ugodzeni.

Robi

ąc przerwy w trakcie wędrówki, nie należy zezwalać dzieciom na siadanie

na zimnych kamieniach, wyzi

ębionym podłożu, ani też na gaszenie pragnienia

mocno sch

łodzonymi napojami i lodami. Takie postępowanie często wywołuje an-

gin

ę, która uniemożliwia dalszy aktywny wypoczynek wspólnie z rówieśnikami.

Przygotowuj

ąc dzieci do bezpiecznego spędzenia wakacji, warto wskazać na

mo

żliwość nieoczekiwanego natknięcia się na dziką zwierzynę podczas wędrówek

na

łonie natury. Takie kontakty również mogą stanowić poważne zagrożenie,

zw

łaszcza gdy zwierzę opiekuje się młodym potomstwem, albo jest chore na

w

ściekliznę. Poruszając z dziećmi problematykę bezpieczeństwa w turystyce, do-

brze jest te

ż uwzględnić zagadnienie dotyczące postępowania na wypadek zgu-

bienia si

ę w obcym mieście, w hipermarkecie, w lesie, w górach itp. Dzieci nie po-

winny wybiera

ć się na spacery i przechadzki samotnie, ale w grupkach towarzy-

skich. Maj

ą wówczas większą pewność siebie i są mniej narażone na zaczepki

innych osób, ni

ż podczas samotnych wędrówek. Nawet będąc w grupie muszą

zachowa

ć rozwagę, unikać przechwalania się posiadaną gotówką, nowoczesnym

telefonem komórkowym, cyfrowym aparatem fotograficznym. W miejscach licznie
odwiedzanych przez turystów jest wielu amatorów cudzej w

łasności, a chwila nie-

uwagi, pozostawiony bez opieki na moment plecak, saszetka, torebka z zakupami,
potrafi szybko zmieni

ć właściciela.

Dzieci trzeba wyczuli

ć również na kontakty z nieznajomymi, którzy mogą mieć

wzgl

ędem nich różne intencje, na potrzebę zachowania czujności w różnych sytu-

acjach, by nie da

ć się skrzywdzić osobom wykorzystującym ufność i łatwowier-

no

ść, ani też nie stać się ofiarą własnej lekkomyślności. Stąd też zagadnienie uni-

kania zagro

żeń i właściwego dbania o własne bezpieczeństwo koniecznie powinno

sta

ć się przedmiotem wspólnych rozważań z dziećmi, zwłaszcza przed okresem

wakacyjnego wypoczynku, by po dwóch miesi

ącach beztroski wszyscy mogli spo-

tka

ć się w szkole, dzieląc się dobrymi wspomnieniami minionego lata.

5

5

Prezentowana w niniejszym artykule tematyka stanowi element szerszego opracowania zwartego

przygotowywanego przez autora