Podejście
psychoanalityczne:
zmiana

Zygmunt Freud

(1856 – 1939)



Otto Kernberg

Teorie relacji z obiektem

Teorie relacji z obiektem

Główne założenia

Główne założenia

:

:



szczególne znaczenie dla rozwoju psychicznego mają zjawiska zachodzące

w okresie do 3 rż

(preededypalnym wg psychoanalizy)



zachodzące w tym okresie

interakcje z opiekunami

są uwewnętrzniane i

stają się

źródłem struktur psychicznych

(wczesnodziecięcej matrycy)



matryca ta ma znaczący wpływ na rozwój

wzorca późniejszych relacji

społecznych

Podstawowe pojęcia:

Podstawowe pojęcia:



JA (self)

– struktura intrapsychiczna zorganizowana

na bazie zbioru reprezentacji siebie (tj. umysłowych

obrazów siebie)

zinternalizowana percepcja własnej osoby



OBIEKT

– struktura intrapsychiczna zorganizowana

na bazie zbioru reprezentacji osoby znaczącej

zinternalizowana percepcja ważnej osoby z otoczenia



Psychiczny świat jednostki stanowi serię wewnętrznych interakcji

ja

ze

znaczącymi

obiektami

(reprezentacją matki, ojca, rodzeństwa,

partnera lub ważnego opiekuna)

Psychoterapia



Terapeuta przyjmuje

rolę matczynego obiektu

(emocjonalnego

kontenera), umożliwiając rozwój prawidłowej relacji pacjenta z drugą
osobą



Skupia się na zrozumieniu wewnętrznego świata reprezentacji
pacjenta poprzez diagnozę

powtarzających się wzorców

interakcji

z innymi ludźmi



Podstawowym punktem odniesienia w pracy terapeutycznej jest

korekcyjne doświadczenie interpersonalne

oraz

wgląd w

psychiczne mechanizmy

, tkwiące u źródeł relacji z innymi ludźmi

Proces psychoterapii
opiera się na…



Odtworzeniu

dobrego matczynego środowiska

,

tak aby wypełnić istniejący deficyt w tym zakresie



Wywołaniu

kontrolowanej regresji,

w której pacjent powraca do okresu

niespełnionych wcześniej potrzeb i błędów otoczenia i

odpowiednie na nią

zareagowanie

(przede wszystkim poprzez holding)



Terapeuta jest empatyczny, w bliskim kontakcie z pacjentem,

podąża za

jego przeżyciami i wspomnieniami



Szuka subtelnych emocji, wzorów wypowiadania się, które

sygnalizują

istniejące konflikty



Zachęca, aby głębsze kwestie dotyczące relacji z ważnymi osobami stały

się

świadome i zostały poddane refleksji

(1928 – …

Otto Kernberg

Rys biograficzny:

•Studiował biologię, a potem medycynę

•Skręcił na psychiatrię i na psychoanalizę

•Dyrektor szpitala, projektu badawczo-
terapeutycznego Fundacji Meninngera

•Profesor psychiatrii klinicznej, dyrektor
Instytutu Zaburzeń Osobowości w
szpitalu nowojorskim

•1997-2001: prezydent
Międzynarodowego Towarzystwa
Psychoanalitycznego

terapia zaburzenia osobowości border-line / koncepcja narcyzmu

Pojęcia



ja (self) – struktura intrapsychiczna
zorganizowana na bazie zbioru reprezentacji
(tj. umysłowych obrazów) siebie



obiekt – struktura intrapsychiczna
zorganizowana na bazie zbioru reprezentacji
innych, znaczących osób

Mechanizmy internalizacji



INTROJEKCJA

(w jej wyniku powstają

introjekty

:

niezróżnicowane ja-obiekt, afekty silne i proste,

rozdzielone wg. zasady: dobre – złe)



IDENTYFIKACJA

(w jej wyniku powstają

identyfikacje

: ja i obiekt zróżnicowane, rozdzielone

wg. ról)



TOŻSAMOŚĆ EGO

(w jej wyniku powstaje struktura

najbardziej złożona:

synteza introjektów i

identyfikacji

)

1 centralny mechanizm obronny ego:

ROZSZCZEPIENIE



Aktywny we wczesnych fazach rozwoju



Polega na

rozdzielaniu

lub aktywnym utrzymywaniu osobno

introjektów oraz identyfikacji



Chroni ego przed agresją (wynikającą z wczesnych konfliktów

intrapsychicznych)



Towarzyszą mu: prymitywna idealizacja, dewaluacja, projekcja,

identyfikacja projekcyjna



We wczesnych etapach rozwojowych niezbędny; gdy utrzymuje

się na późniejszych – jest podłożem poważnych patologii

2 centralny mechanizm obronny ego:

WYPARCIE



Charakterystyczny dla późniejszych faz rozwojowych



Polega na

odrzuceniu

impulsów (ich wyobrażeniowej reprezentacji)

od świadomego ego



Chroni ego przed agresją (poprzez eliminowanie konfliktów ze

świadomości – co konsoliduje ego i wzmacnia jego granice)



Towarzyszą mu: intelektualizacja, racjonalizacja, izolacja,, reakcja

pozorowana, wyższe formy projekcji



Skuteczniej chroni ego ale wymaga większych nakładów energii

Na czym polega mechanizm

identyfikacji projekcyjnej?



Fazy:



I: projekcja części self na obiekt zewnętrzny (reprezentacja self i

obiektu są zatarte)



II: interakcja interpersonalna, w której osoba projektująca

aktywnie wywiera nacisk na biorcę projekcji by myślał, czuł i

działał zgodnie z projekcją



III: reinternalizacja projekcji po tym, jak została ona przetworzona

psychicznie przez biorcę.



Funkcje:



obrona (tworzenie poczucia dystansu wobec niepożądanych,

budzących lęk aspektów ja)



sposób komunikacji (tworzenie poczucia bycia rozumianym lub

„bycia jednością” z obiektem poprzez odczuwanie tego samego)



prymitywna forma związku z obiektem

Goldstein (1991)

Faza normalnego autyzmu (1 miesiąc
życia)

JA

OBIEKT

+

Budowa introjektów (self-obiekt) pod wpływem

doświadczeń gratyfikujących i frustrujących

obsadzone energią libidinalną

obsadzone energią agresywną

JA OBIEKT

_

Faza normalnej symbiozy (2 – 6/8 m. życia)

JA

OBIEK

T

JA

OBIEKT

Integracja pozytywnych i negatywnych introjektów

ego pierwotne (później przejmie funkcje integracyjne)

Faza różnicowania (do końca 3 roku życia)

JA

OBIEKT

JA

OBIEKT

Różnicowanie się reprezentacji self i obiektu



dziecko

doświadcza wrogości do i od matki



lęk przed utratą obiektu

rozszczepienie

na tym etapie OK! (pozwala utrzymać dobrą relację z obiektem)

Faza integracji reprezentacji self i obiektu (3-6

r.ż.)

SUPE

R

EGO

ID

JA

1. Integracja wyodrębnionych reprezentacji self i obiektu

2. Rozwój struktur intrapsychicznych wyższego poziomu

wyparcie

jest OK! (pozwala łączyć dobre i złe reprezentacje self i obiektu)

1

2

OBIEKT

EGO

Faza konsolidacji

superego i integracji ego (w. szkolny)

EGO

SUPER

EGO

ID

Weryfikacja ego, depersonalizacja i abstrakcja superego

realistyczne

Zaburzenia i terapia wg.
Kernberga

Faza autyzmu: PSYCHOZA
AUTYSTYCZNA

Mało introjektów self-obiekt



problem z ustaleniem

normalnej symbiotycznej relacji z matką

Faza symbiozy: PSYCHOZY
SCHIZOFRENICZNE I AFEKTYWNE

Mało pozytywnych reprezentacji self-obiekt



słabe ego

pierwotne



słabe zróżnicowania granic ego

Faza różnicowania:
GŁĘBOKIE ZABURZENIA
OSOBOWOŚCI

JA

OBIEKT

JA

OBIEK

T

Dużo negatywnych dośw. relacji



utrzymywanie się

rozszczepienia



brak całościowej koncepcji self i obiektu

Osobowość borderline



Pograniczny poziom organizacji osobowości:



dyfuzja osobowości



silne wybuchy pierwotnych emocji



problemy z kontrolą impulsu



Prymitywne mechanizmy obronne (rozszczepienie,
projekcja)



rozszczepienie: rozszczepione są dobre i złe obrazy „ja” i
obiektów



projekcja: każdy z tych obrazów może być rzutowany na
siebie bądź na otoczenie zewnętrzne

Faza integracji:
PŁYTKIE ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

Nadmiar idealizacji



słabe SUPEREGO,

słaba integracja EGO



słabe mech. wyparcia



słabe ID

ID

EGO

SUP-

EGO

Faza konsolidacji:
ZABURZENIA NEUROTYCZNE

Wadliwa integracja SUPEREGO (wokół skrajnie negatyw.

obrazów relacji) przy względnie dobrej integracji EGO

EGO

SUPER

-EGO

ID

sadystyczne

Psychoterapia skoncentrowanej na przeniesieniu

(pacjenci borderline)



Cele terapii:

w FAZIE WCZESNEJ



ustabilizowanie relacji w ramach rozwijającego się przeniesienia



ustalenie z pacjentem takich ram terapii (na podstawie kontraktu

terapeutycznego), które określą warunki konieczne do

bezpiecznego odtwarzania w relacji z analitykiem

rozszczepionych reprezentacji dobrych self-obiektów i złych self-

obiektów

w FAZIE PÓŹNIEJSZEJ



integrowanie, ujawniających się w procesie przeniesienia,

zintrojektowanych pozytywnych i negatywnych reprezentacji

części self i części obiektu



Podstawowe techniki:



klaryfikacja, konfrontacja, interpretacja

Fazy rozwoju osobowości:



Osobowość człowieka kształtuje się w pięciu fazach (między 1mż a 7 rż)



Różne zaburzenia psychiczne stanowią rezultat zatrzymania rozwoju

psychicznego na określonej fazie

1)

Faza autyzmu (1mż):

niezróżnicowanie self i obiektu, pod wpływem doświadczeń gratyfikujących i

frustrujących budowa introjektów (self-obiekt): dobre vs złe

Zaburzenia autystyczne (mało introjektów self-obiekt)

2)

Faza symbiozy (2 – 6 mż):

niezróżnicowanie self i obiektu, integracja pozytywnych i negat. introjektów

tzw. OSOBOWOŚĆ PSYCHOTYCZNA

(zaburzenia afektywne i schizofrenia)

3)

Faza różnicowania (6mż- 3rż):

wyodrębnienie się self i obiektu (całościowa koncepcja siebie i matki) 

dziecko doświadcza wrogości do i od matki,

lęku przed utratą obiektu

(mech. rozszczepienia są jeszcze na tym

etapie prawidłowe)

Głębokie zaburzenia osobowości - OSOBOWOŚĆ BORDERLINE)

4)

Faza integracji (3 - 6 r.ż.)

integracja wyodrębnionych self i obiektu

(łączenie dobrych oraz złych

reprezentacji self i obiektu); powstają podstawowe struktury psychiczne:

id, ego i superego

Płytkie zaburzenia osobowości

5)

Faza konsolidacji ego i superego (w. szkolny)

powstają zintegrowane, realistyczne i stabilne obrazy siebie i

rzeczywistości (obiektów)

OSOBOWOSĆ NEUROTYCZNA
(zaburzenia lękowe)

OSOBOWOŚĆ BORDERLINE



Pograniczny poziom organizacji osobowości:



Zatrzymanie na 3-ciej fazie (między psychozą a neurozą) –

dziecko nie pamięta pozyt. uczuć, kiedy jest frustrowane i

zapomina o negat., kiedy jest zaspokojone



Silny podział na „dobre” i „złe”



Intensywne wybuchy pierwotnych emocji



Problemy z kontrolą impulsu



Prymitywne mechanizmy obronne



rozszczepienie

: rozszczepione są dobre i złe obrazy „ja” i

obiektów



projekcja:

każdy z tych obrazów może być rzutowany na siebie

bądź na otoczenie zewnętrzne

Psychoterapia skoncentrowana
na przeniesieniu

(pacjenci borderline):

W FAZIE WCZESNEJ:



ustalenie z pacjentem takich ram terapii (kontrakt terapeutyczny),

które zapewnią optymalne warunki do bezpiecznego odtwarzania

trudnych doświadczeń



przekształcenie chaotycznych doświadczeń pacjenta w dominującą

prymitywną relację z obiektem



interpretowanie przeniesienia dot. dominującej relacji z obiektem,

pokazywanie, w jaki sposób relacja ta aktywizuje się w innych

sytuacjach

W FAZIE PÓŹNIEJSZEJ:



uczenie się tolerowania ambiwalentnych uczuć wobec

self i obiektu



nowym wymiar spostrzegania siebie i innych - przekształcanie

częściowych relacji z obiektem w relacje całościowe

(zmniejsza się potrzeba stosowania mech. rozszczepienia,

projekcji, wyparcia)



zwiększanie zdolności do radzenia sobie poprzez

autorefleksyjność i werbalizacje

Podstawowe techniki:



Objaśnianie i interpretowanie mechanizmów obronnych w celu

lepszego dostosowania do rzeczywistości

(klaryfikacja, konfrontacja, interpretacja)

Dzisiejszy status psychologii

relacji z obiektem



Pozwalają opisać przede wszystkim psychopatologię



Dobrze opisują zaburzenia w relacjach intymnych

obejmujących miłość i seks (głównie Kernberg)

– jednocześnie zapraszają do nadinterpretacji, tzn. nie

proponują możliwego najprostrzego wyjaśnienia zjawisk

– zawiłe wyjaśnienia, a bywają prostrze (np. teoria stylów

przywiązania)



W porównaniu z psychoanalizą mocniej zajmują się sferą

świadomą, wolnością i wyborami jednostki



Struktura i funkcje Ja wywodzą się z wczesnych relacji

jednostki, a nie z popędów



Ja jako centralny mechanizm osobowości – dziś szeroko

rozwijane w nurtach poznawczym i narracyjnym

Heinz Kohut
Daniel Stern

Psychologia self

Psychologia self

(1913 – 1981)

Heinz Kohut

teoria narcyzmu / psychologia self

Rys biograficzny:

•jedynak

•Ojciec pianista – po służbie na froncie
wschodnim (I wojna św.) zrezygnował z kariery
muzycznej i został urzędnikiem; matka – silny
charakter, poświęciła się wychowaniu syna

•Z wykształcenia neurolog

•W 1937r. odczuł potrzebę terapii i tak
rozpoczęła się jego przygoda z psychoanalizą
oraz psychiatrią

•1964-1965: prezes Amerykańskiego
Towarzystwa Psychoanalitycznego

•Ostatnie 10 lat życia chorował i dużo pisał

Koncepcja self



SELF jest rdzeniem osobowości / nadrzędną strukturą psychiczną,

rozwijającą się wskutek empatycznej interakcji dziecka z „self-

obiektami” (początkowo z matką)



Normalny rozwój SELF odbywa się dzięki potwierdzaniu przez

pierwszych opiekunów dwóch kluczowych potrzeb narcystycznych

dziecka



potrzeby wielkości i doskonałości => ambicje



potrzeby fuzji z idealnym obrazem rodzica (self-obiektem) => ideały



Między ambicjami a ideałami powstaje łuk napięcia, który jest

motorem aktywności psychicznej



Prawidłowo ukształtowane SELF jest:



dwuwymiarowe:

1. poczucie własnej wartości i zaufanie do siebie
2. zdolność do tworzenia bliskich związków na bazie wzajemnego

poszanowania



spójne

(oba ww. bieguny wzajemnie się

pobudzają

i

równoważą

)

Patologia self



Gdy poziom frustracji z self-obiektem jest zbyt wysoki = > nie

zachodzi proces wzajemnego pobudzania i równoważenia obu

biegunów self, ale zachodzi proces

kompensacyjnego

rozwoju

jednego bieguna



W konsekwencji osoba:



albo nieustannie poszukuje u innych potwierdzenia swojej

wielkości i doskonałości (uzależniając się od nich)



albo nieustannie traktuje innych jako uzupełnienie swojego „ja”,

czyli self-obiekty (porzucając je, gdy staną się niepotrzebni)



Stopień patologii self zależy od etapu rozwoju self, na którym

nastąpiła frustracja empatycznego odzwierciedlania



przed okresem pełnego różnicowania self od obiektu =>

zniszczenie self (psychozy)



po okresie różnicowania self od obiektu => fragmentacja /

osłabienie spójności self (zaburzenia osobowości, afektywne)

Pojęcia kluczowe w terapii



Internalizacja

przekształcająca

(proces zarówno rozwojowy jak

i terapeutyczny:



powolna, stopniowa dekateksja bardziej archaicznych self-

obiektów



budowa struktur psychicznych regulujących, integrujących życie

popędowe



kateksja prawdziwych obiektów (oddzielonych od archaicznych,

posiadających autonomiczne struktury i zdolność do zmieniania

się)



„Przeniesienie”:



To nie kateksja analityka, ale włączenie go (jego reprezentacji) w

stan regresywny, na którym pacjent się zatrzymał



Dwa rodzaje:



lustrzane

(ożywienie potrzeby źródła akceptująco-potwierdzającego)



idealizujące

(ożywienie potrzeby fuzji ze źródłem wyidealizowanej

siły i łagodności

Psychoterapia:



Podstawowe znaczenie ma stworzenie terapeutycznego związku opartego
na

empatii



Terapeuta pełni rolę

obiektu self



Rolą terapeuty jest doprowadzenie do

przekształcającej internalizacji

(proces zarówno rozwojowy, jak i terapeutyczny): skuteczne
uwewnętrznianie zapoczątkowane przez optymalne, nie urazowe
frustrowanie pacjenta przez terapeutę



prowadzi do wyrównania deficytów wynikających z wczesnodzięcięcych relacji i
wzmacnia self – przekształca w dojrzalsze



Dochodzi do

„przeniesienia obiektu self”

– przeniesienia na terapeutę

potrzeb wobec obiektu self



lustrzane (ożywienie potrzeby akceptacji i potwierdzenia)



idealizujące (ożywienie potrzeby fuzji ze źródłem wyidealizowanej siły i
łagodności)



Dziękuję za uwagę