TEORIE RELACJI Z OBIEKTEM ORAZ PSYCHODYNAMICZNA TEORIA SELF

1. Ogólna charakterystyka nurtu - główni przedstawiciele, podstawowe założenia i cechy wspólne

- w centrum zainteresowania są relacje z obiektem uczuć rozumianym jako wewnętrzna, psychiczna reprezentacja osoby znaczącej, procesy wyodrębniania się własnego Ja i obiektu oraz oddziaływania relacji z obiektem na kontakty interpersonalne czł.

- najbardziej pierwotnym dążeniem czł. jest poszukiwanie obiektu a nie popęd biolog.

- pełny r-j czł. nie jest możliwy bez udziału innych ludzi

- wyrosła z teorii popędu Freuda, stanowi współczesną propozycję interpretacji psychoanalizy

- wspólne cechy odróżniające tę teorię od klasycznej psychoanalizy

1) akcent pada w nich na wzorce relacji interpersonalnych a nie na biolog. popędy

2) większą wagę przypisuje się najwcześniejszym kontaktom z matką niż roli ojca w kompleksie Edypa

3) u podłoża motywacji do określ. zach. leżą wczesne kontakty i relacje, a nie przyjemności zmysłowe o podłożu seksualnym

2. Koncepcja M. Klein

- w formowaniu relacji z obiektem kluczową rolę pełnią: LĘK wywodzący się z konfliktu między instynktem życia a śmierci; oraz FANTAZJE, będące psychicznym wyrazem popędów

- fantazje umożliwiają ROZSZCZEPIENIE, dzięki któremu tolerujemy przyjemne i nieprzyjemne dośw. związane z matką i rozdzielać je na dobre i złe

( gdy dziecko jest głodne to pierś matki jest dobra, gdy nasycone, to zła)

- 2 części rozszczepionej psychicznej reprezentacji obiektu:

1) POZYCJA SCHIZOIDALNO - PARANODIDALNA

-> rys schizoidalny -> fantazje dot. rozszczepienia zarówno Ja jak i obiektu

-> rys paranoidalny -> lęk przed unicestwieniem przez nieprzychylny obiekt (jest to projekcja)

-> na mocy PROJEKCJI dziecko przypisuje matce moc dawania pełnego szczęścia, jak i moc niszczenia

-> dominują tutaj mechanizmy PROJEKCJI (rzutowania uczuć na obiekt)

2) POZYCJA DEPRESYJNA

-> 5/6 m-c życia

-> r-jowe osiągnięcie polega na integracji miłości i nienawiści do obiektu, połączenie jego dobrych i złych aspektów

-> lęk przed utratą obiektu miłości połączony z poczuciem winy za destrukcyjne uczucie pod jego adresem

-> dominują tutaj mechanizmy INTROJEKCJI -> wchłanianie i włączanie w self właściwości obiektów

- IDENTYFIKACJA PROJEKCYJNA

-> wydzielanie nieakceptowanej części samego siebie

-> rzutowanie na obiekt

-> introjektowanie jej z powrotem w zmienionej lub zniekształconej formie

-> identyfikacja z obiektem obdarowanym tą treścią

3. Koncepcja separacji-indywiduacji M. Mahler

- proces separacji-indywiduacji -> proces wyodrębniania się self ->stopniowe uzyskiwanie przez dziecko świadomości, że jest istotą oddzielną od matki, przy jednoczesnym uzyskiwaniu poczucia własnej indywidualności i kształtowania się własnego Ja

- SEPARACJA -> różnicowanie siebie od matki

- INDYWIDUACJA -> rosnąca świadomość własnych zdolności, postrzeganie siebie jako istotę niezależną i autonomiczną

- proces ten rozgrywa się w pierwszych 3 latach życia dziecka

- Stadia procesu:

1 m-c życia - STADIUM AUTYZMU - prawie całkowite skupienie dziecka na procesach fizjologicznych

2-5 m-c życia - STADIUM SYMBIOZY - całkowita zależność dziecka od matki

5/6 - 30/36 m-c życia - STADIUM SEPARACJI-INDYWIDUACJI okres krytyczny dla uzyskania poczucia odrębności

4 fazy:

a) 5-10 m-c faza różnicowania -> ciekawość wobec obcych, lęk przed rozdzieleniem z matką

b) 10-15 m-c faza praktyki -> poczucie więzi, oddalanie się od rodziców, poznawanie otoczenia, dziecko zaczyna chodzić i mówić; staje się bardziej niezależne w wielu czynnościach

c) 16-23 m-c faza ponownego zbliżenia -> świadomość odrębności od matki, ambiwalencja emocji, matka raz dobra, raz zła, konflikt między autonomią a zależnością

d) 24-30/36 m-c faza konsolidacji -> tworzenie się zintegrowanego obrazu obiektu i kształtowania się jego stałości

4. Teoria H. Kohuta - narcyzm, rozwój osobowości

- człowiek winny - dąży do przyjemności i zmaga się z klasycznymi konfliktami

- człowiek tragiczny - jego problem dot. integracji Ja, podejmuje działania autonomiczne, jednak częściej spotykają go porażki niż sukcesy

- SELF wyodrębnia się wewn. umysłowej reprezentacji osoby, z którą dziecko jest silnie związane emocjonalnie

- wczesne relacje między dzieckiem a rodzicami decydują o przebiegu procesów rozwoju self, prowadzących do utworzenia całościowego i zintegrowanego self albo wystąpienia zaburzeń narcystycznych

- optymalny poziom frustracji -> sprzyja r-jowi

- zdrowy r-j -> w warunkach empatycznego zrozumienia i emocjonalnego wsparcia

- ważne jest istnienie trwałych, stabilnych obiektów wspierających self w okresie adolescencji (self-obiekty)

-> relacja dwustronna: my chcemy być podziwiani ale też potrzebujemy osób, które będziemy podziwiać

- NARCYZM -> zwrócenie popędu libido ku sobie

- niemowlę -> przekonanie o byciu w centrum

- dziecko z natury skoncentrowane na sobie i narcystyczne

- RDZENNE SELF krystalizuje się wokół 2 potrzeb narcystycznych:

• ujawniania swojej wielkości i doskonałości (potwierdzeniem są reakcje rodziców)

• przyswojenia sobie wyidealizowanego obrazu rodziców poprzez podziwianie ich

- między ambicjami a ideałami powstaje łuk napięcia, a ukształtowane w ten sposób self jest dwubiegunowe

- 2 właściwości self charakterystyczne dla zdrowia psychicznego i dojrzałości:

• poczucie własnej wartości i zaufanie do siebie

• zdolność do bezinteresownej troski o innych

- narcyzm -> konieczny etap i warunek r-ju osobowości

- zaburzenia relacji z obiektem powodują DEFEKT STRUKTURY JA

-> w zależności od nasilenia może być kompensowany mech. obronnymi albo zaznacza się w postaci zaburzeń zachowania, osobowości lub w formie psychozy

-> self każdego człowieka nosi znamiona defektu (bo każde dziecko doświadcza braków w empatycznym zrozumieniu)

-> poważniejsze defekty -> prowadzą do wybujałej seksualności lub destrukcyjnej agresji

- zaburzenia narcystyczne

• brak potwierdzenia ważności dziecka przez rodziców -> uporczywe dążenie do doskonałości i próby wywołania zachwytu wśród otoczenia; zależność od uznania innych ludzi

• brak możliwości idealizowania rodzica -> niezdolność do troszczenia się o innych i nawiązywania stałych zw. interpersonalnych

-> połączenie obydwu: trwała koncentracja na sobie i instrumentalne traktowanie świata jako publiczności, której trzeba imponować i która ma odpowiadać uznaniem i podziwem

5 O. Kernberg - tożsamość ego.

- r-j osobowości zależy od wczesnej relacji matka-dziecko

- zdrowe relacje z obiektem skutkują zintegrowanym ego, surowym superego, stabilną koncepcją siebie i korzystnymi relacjami interpersonalnymi

- na wszystkich poziomach organizacji osobowości są te same zinternalizowane relacje z obiektem: obraz siebie, obraz obiektu, pewne uczucie zabarwiające każdy z tych obrazów

(np. dobry ja, dobra matka i pozyt. uczucia lub złe ja, zła matka i negat. uczucia)

- psychika oddziela przeciwstawne aspekty obiektu, rozszczepiając jednocześnie ego

- ważna rola mechanizmów INTROJEKCJI (obrazy jednoznaczne, niezróżnicowane, odseparowane od siebie na zasadzie dobre - złe) i IDENTYFIKACJI (synteza zróżnicowanych elementów, dziecko dostrzega role społ., identyfikuje się z określ. rolą)

- SELF -> suma wszystkich reprezentacji siebie w relacjach i reprezentacji obiektu; funkcje:

-> integracyjna - organizuje doświadczenie

-> antycypacyjna - integruje dośw. przeszłe z oczekiwaniami

- kształtowanie się zbioru identyfikacji -> znaczący krok w kierunku TOŻSAMOŚCI OSOBISTEJ

-> porządkuje różne obrazy siebie, pozwala w sposób spójny spostrzegać różne obiekty i ułatwia stabilne relacje interpersonalne

- najwyższy poziom organizacji self -> TOŻSAMOŚĆ EGO

- u podłożą rozszczepienia ego leży brak stabilnej tożsamości

---