WPŁYW POLITYKI

STABILIZACYJNEJ NA

PRZEDSIĘBIORSTWA

Ryszard Rapacki

ZAŁOŻENIA:

1. Mała gospodarka, analizowana w dwóch wariantach:

• Gospodarka zamknięta,
• Gospodarka otwarta.

2

. Typowe przedsiębiorstwo, prowadzące działalność

gospodarczą zarówno na rynku krajowym, jak i
zagranicznym (eksport towarów, import nakładów
produkcyjnych).

3. Cztery etapy analizy:

• szok (zmiany w polityce makroekonomicznej - lub ),
• wpływ na sytuację makroekonomiczną (reakcja),
• wpływ na sytuację przedsiębiorstwa,
• niezbędne dostosowania w przedsiębiorstwie.

Ryszard Rapacki

Wpływ polityki stabilizacyjnej na przedsiębiorstwa

POLITYKA FISKALNA

Ryszard Rapacki

Wpływ polityki stabilizacyjnej na przedsiębiorstwa

Obniżka podatków

(gospodarka zamknięta)

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna

Reakcja makroekonomiczna

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna - obniżka podatków

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - reakcja makroekonomiczna

podatki (T)

popyt globalny (AD)

produkcja (Y)

stopy procentowe

wypieranie inwestycji prywatnych (poprzez

konsumpcję)

deficyt budżetowy

Reakcja makroekonomiczna w ujęciu

keynesowskim (model IS-LM)

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - reakcja makroekonomiczna

0

1

2

i

i

i

Y

Y

Y

LM

LM

E

E

E

E

IS

IS

Y

1

0

0

1

2

1

0

0

G

1

Y < G

Szkoła klasyczna (model AD-AS)

Szok spowoduje zmiany jedynie wielkości nominalnych
(płace, ceny, nominalne stopy procentowe), natomiast
wielkości realne (produkcja, płace realne, realne stopy
procentowe, itd.) nie zmienią się. Dostosowanie jest
natychmiastowe. Obniżka podatków doprowadzi m. in. do
wyższych cen (inflacji).

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - reakcja makroekonomiczna

Model eklektyczny (MDS-SAS-AS)

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - reakcja makroekonomiczna

P

Y

Y

P

AS

MDS

0

MDS

1

SAS

1

SAS

2

SAS

3

E

0

E

1

E

2

E

3

P

0

P

1

P

3

Ekonomia podażowa

(zmiany w zachowaniu podmiotów mikroekonomicznych)

Czasowy wzrost skłonności do konsumpcji

Obniżka podatku dochodowego Obniżka podatku akcyzowego

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - reakcja makroekonomiczna

C

0

C

1

C

t

C

t+1

C

C

0

C

1

Ścieżka budżetowa
po obniżce podatku

C

t+1

Krzywa

obojętności

Ścieżka

budżetowa po

obniżce podatku

C

Krzywa

obojętności

Silniejsze bodźce skłaniające do podjęcia pracy

Wpływ obniżki podatków na rynek pracy

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - reakcja makroekonomiczna - ekonomia podażowa

E

AJ

LF

LD

N

w

w

0

w

1

w

2

N

0

N*

Zachęty do inwestowania a bodźce skłaniające do

oszczędzania

Wpływ obniżki podatków na wielkość inwestycji i oszczędności

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - reakcja makroekonomiczna - ekonomia podażowa

i

I= S

I

1

i

1

I, S

I

S

E

i*

A

B

BD

Konsekwencje dla przedsiębiorstw

1. Wzrost popytu.

2. Droższy kredyt.

3. Obniżenie skłonności do inwestycji.

4. Wzrost podaży pracy.

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna - obniżka podatków

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna - obniżka podatków

Działania dostosowawcze

1. Zwiększenie stopnia wykorzystania zdolności

produkcyjnych (spadek poziomu zapasów).

2. Wykorzystanie odwrotnej dźwigni finansowej

(zwiększenie udziału finansowania kapitałami

własnymi).

3. Przejście na bardziej pracochłonne metody produkcji.

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna - obniżka podatków

Komplikacje

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - komplikacje

Wpływ obniżki podatków zależy od rodzaju obniżanego

podatku

1. Podatek dochodowy (PIT): niejednoznaczny wpływ na popyt
konsumpcyjny.

2. Podatki pośrednie: mogą znacznie pobudzić konsumpcję.

3. Ulga inwestycyjna: podwyższa popyt inwestycyjny.

4. Podatek od przedsiębiorstw może się odnosić do:

/i/ dywidend,

/ii/ zysków nie podzielonych (zatrzymanych),
/iii/ obydwu;

a zatem może wpływać na konsumpcję i inwestycje.

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - komplikacje

Czynniki niepewności związane z podatkiem

dochodowym

1. Hipotezy dochodu permanentnego (Friedman) i cyklu życia
(Modigliani).

2. Sposób postrzegania obniżki podatków – przejściowa czy
trwała.

3. Ograniczenie płynności (Tobin) – może spowodować wzrost
wydatków.

4. Ricardiańska równoważność.

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - komplikacje

Ograniczona skuteczność polityki fiskalnej

Opóźnienia w polityce stabilizacyjnej

Realny PNB

Czas

Cykl wraz z
interwencją państwa

A

B

C

D

Cykl bez interwencji
państwa

AB - opóźnienie w rozpoznaniu,

BC - opóźnienie w zastosowaniu,

CD - opóźnienie efektów.

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna

Obniżka podatków

(gospodarka otwarta)

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna - obniżka podatków

Reakcja makroekonomiczna

(STAŁY KURS WALUTOWY I DOSKONAŁA MOBILNOŚĆ KAPITAŁU )

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - reakcja makroekonomiczna

podatki itd..

stopy procentowe

napływ kapitału

interwencja banku centralnego

podaż pieniądza

stopy procentowe

wzrost wewnętrznego popytu konsumpcyjnego i

inwestycyjnego

1.

Okresowy wzrost kosztu pożyczonego kapitału powoduje

“utwardzenie” ograniczenia budżetowego i zmniejszenie
inwestycji.
2.

Zagrożenie wyższą inflacją prowadzi do spadku

międzynarodowej konkurencyjności, wywołanego nadmiernym
wzrostem podaży pieniądza i deficytem budżetowym.
3. Wyższa skłonność do importu w połączeniu z coraz
silniejszymi barierami wzrostu eksportu.
4. Silniejsze bodźce do pozytywnej reakcji podażowej i wzrostu
inwestycji, po zakończeniu procesu dostosowań na rynku
pieniądza.

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna - obniżka podatków

Konsekwencje dla przedsiębiorstw

(STAŁY KURS WALUTOWY)

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna - obniżka podatków

Reakcja makroekonomiczna

(PŁYNNY KURS WALUTOWY I DOSKONAŁA

MOBILNOŚĆ KAPITAŁU )

Ryszard Rapacki

Obniżka podatków - reakcja makroekonomiczna

podatki itd..

stopy procentowe

napływ kapitału

aprecjacja waluty krajowej

konkurencyjność międzynarodowa

eksport netto

popyt globalny i produkcja

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna - obniżka podatków

Konsekwencje dla przedsiębiorstw

(PŁYNNY KURS WALUTOWY)

1. Słabnące tempo wzrostu lub spadek eksportu (ze
względu na aprecjację waluty).

2. Zwiększenie importu (taniejących) surowców.

3. Prawdopodobieństwo obniżek cen w kraju i wzrostu
przewagi konkurencyjnej.

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna - obniżka podatków

Działania dostosowawcze

1. Przesunięcie sprzedaży na rynek krajowy.

2. Obniżka kosztów w celu podtrzymania eksportu.

3. Zabezpieczenie się przed ryzykiem kursowym (hedging).

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna

Symetryczna, do opisanej powyżej,

sekwencja zdarzeń wystąpi w

przypadku podwyżki podatków

Ryszard Rapacki

Polityka fiskalna

Przykład:

W

latach

1997-99

podatek

dochodowy

od

przedsiębiorstw został w Polsce obniżony do,
odpowiednio, 38%, 36% i 34% (z 40% w 1996 r.).
Podatek dochodowy od osób fizycznych został
obniżony, odpowiednio, do 20-32-44% i 19-30-40% (z
21, 33 i 45%). W latach 2000-02 podatek od
przedsiębiorstw został obniżony do 30 i 28%. Jednakże
podwyższono przeciętne stawki podatku VAT.

Ryszard Rapacki

POLITYKA PIENIĘŻNA

Wpływ polityki stabilizacyjnej na przedsiębiorstwa

Ryszard Rapacki

Wzrost podaży pieniądza

(gospodarka zamknięta)

Polityka pieniężna

Ryszard Rapacki

Reakcja makroekonomiczna

Polityka pieniężna - wzrost podaży pieniądza

Ryszard Rapacki

Wzrost podaży pieniądza - reakcja makroekonomiczna

Ekspansywna polityka pieniężna

Y

0

Y

1

IS

0

LM

0

LM

1

Y

i

i

0

i

1

E

0

E

1

Ryszard Rapacki

Polityka pieniężna - wzrost podaży pieniądza

Konsekwencje dla przedsiębiorstw

1. Tańszy kredyt; wzrost relatywnego kosztu kapitału
własnego.

2. Silniejsze bodźce do inwestowania.

3. Wzrost popytu konsumpcyjnego i większe
możliwości sprzedaży.

4. Rosnąca presja inflacyjna w średnim okresie (ze
względu na wzrost podaży pieniądza i ograniczenia po
stronie podaży).

Ryszard Rapacki

Polityka pieniężna - wzrost podaży pieniądza

Działania dostosowawcze

1. Wzrost sprzedaży, jeśli to możliwe, bez zwiększania

zdolności wytwórczych.

2. Uzupełnienie zapasów.

3. Rozbudowa zdolności produkcyjnych.

4.

Wykorzystanie dźwigni finansowej.

5.

Obniżka kosztów w przewidywaniu wystąpienia

inflacji.

Ryszard Rapacki

Polityka pieniężna

Wzrost podaży pieniądza

(gospodarka otwarta)

Ryszard Rapacki

Polityka pieniężna - wzrost podaży pieniądza

Reakcja makroekonomiczna

(STAŁY KURS WALUTOWY I DOSKONAŁA MOBILNOŚĆ KAPITAŁU )

Ryszard Rapacki

Wzrost podaży pieniądza - reakcja makroekonomiczna

podaż pieniądza

stopy procentowe

AD

Y

odpływ kapitału

interwencja banku centralnego

M

powrót do początkowego stanu równowagi

Ryszard Rapacki

Polityka pieniężna - wzrost podaży pieniądza

Reakcja makroekonomiczna

(PŁYNNY KURS WALUTOWY I DOSKONAŁA MOBILNOŚĆ KAPITAŁU )

Ryszard Rapacki

Wzrost podaży pieniądza - reakcja makroekonomiczna

podaż pieniądza

stopy procentowe

AD

Y

odpływ kapitału

deprecjacja waluty krajowej

konkurencyjność międzynarodowa

eksport netto

dalszy oraz Y

Ryszard Rapacki

Polityka pieniężna - wzrost podaży pieniądza

Konsekwencje dla przedsiębiorstw

1. Wzrost popytu i rosnące możliwości sprzedaży.
2. Malejący koszt kredytu.
3. Silniejsze bodźce do inwestowania.
4. Głębsza penetracja rynków zagranicznych (kurs płynny).
5. Wyższy koszt importowanych nakładów (kurs płynny).
6. Groźba wyższej inflacji (deprecjacja waluty krajowej).
7. Groźba obniżenia się konkurencyjności międzynarodowej w

długim okresie.

Ryszard Rapacki

Polityka pieniężna - wzrost podaży pieniądza

Działania dostosowawcze

1. Zwiększenie produkcji eksportowej kosztem rynku
krajowego.

2. Substytucja importu.

3. Wykorzystanie dźwigni finansowej.

4. Obniżka kosztów ze względu na możliwy spadek
konkurencyjności eksportu w średnim okresie.

5. Wdrożenie nowych technologii, zapewniających niższe
koszty produkcji.

Ryszard Rapacki

Polityka pieniężna

Symetryczna, do opisanej powyżej,

sekwencja zdarzeń wystąpi w przypadku

zacieśnienia polityki pieniężnej

Ryszard Rapacki

Wpływ polityki stabilizacyjnej na przedsiębiorstwa

POLITYKA KURSOWA

Ryszard Rapacki

Polityka kursowa

Rewaluacja waluty krajowej

(bądź jej realna aprecjacja)

Ryszard Rapacki

Polityka kursowa - rewaluacja (realna aprecjacja) waluty krajowej

Reakcja makroekonomiczna

Ryszard Rapacki

Rewaluacja (realna aprecjacja) waluty krajowej - reakcja makroekonomiczna

aprecjacja waluty itd.

konkurencyjność międzynarodowa

eksport netto

produkcja

stopy procentowe

ceny

Ryszard Rapacki

Polityka kursowa - rewaluacja (realna aprecjacja) waluty krajowej

Konsekwencje dla przedsiębiorstw

1. Wolniejsze tempo wzrostu lub spadek eksportu.

2. Tańszy import; wypieranie z rynku krajowych nakładów

produkcyjnych.

3. Niższy koszt kapitału pożyczkowego.

4. Zmniejszenie popytu krajowego.

Ryszard Rapacki

Polityka kursowa - rewaluacja (realna aprecjacja) waluty krajowej

Działania dostosowawcze

1. Obniżka kosztów w celu odzyskania konkurencyjności
międzynarodowej.

2. Zwiększone wykorzystanie kapitału pożyczkowego jako
źródła finansowania.

3. Zwolnienia pracowników, w razie konieczności.

4. Wdrożenie nowych, bardziej pracochłonnych technologii
(tańsza siła robocza).

Ryszard Rapacki

Polityka kursowa - rewaluacja (realna aprecjacja) waluty krajowej

Symetryczna, do opisanej powyżej,

sekwencja zdarzeń wystąpi w przypadku

dewaluacji (bądź realnej deprecjacji)

waluty krajowej

Ryszard Rapacki

Wpływ polityki stabilizacyjnej na przedsiębiorstwa

REGULACJA RYNKU PRACY

Ryszard Rapacki

Regulacja rynku pracy

PRZYKŁADY

1. Wzrost składki na ubezpieczenia
społeczne (45% ZUS w Polsce).

2. Wzrost zasiłków dla bezrobotnych.

3. Wprowadzenie na szeroką skalę
możliwości wcześniejszego przejścia na
emeryturę.

Ryszard Rapacki

Regulacja rynku pracy

Reakcja makroekonomiczna

Ryszard Rapacki

Regulacja rynku pracy - reakcja makroekonomiczna

Wyższe koszty pracy

(także w stosunku do kosztów kapitału)

Ryszard Rapacki

Regulacja rynku pracy - reakcja makroekonomiczna

Wzrost bezrobocia

N

1

N*

E

AJ

LF

LD

N

w

w

2

w

1

w

0

Ryszard Rapacki

Regulacja rynku pracy - reakcja makroekonomiczna

Obniżenie konkurencyjności międzynarodowej

(ze względu na rosnące koszty)

Ryszard Rapacki

Regulacja rynku pracy - reakcja makroekonomiczna

Możliwość wystąpienia histerezy

N’

N’’

N*

E’’

AJ

1

LD

0

N

w

w*

LD

1

AJ

0

E*

E’

Ryszard Rapacki

Regulacja rynku pracy

Konsekwencje dla przedsiębiorstw

1. Wyższe koszty pracy.

2. Spadek popytu na siłę roboczą.

3. Możliwość zmiany kierunku bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (np. inwestycji w przemysł lekki z Polski na
Ukrainę lub Białoruś).

Ryszard Rapacki

Regulacja rynku pracy - reakcja makroekonomiczna

Działania dostosowawcze

1. Wdrożenie nowych, bardziej kapitałochłonnych
technologii.

2. Niebezpieczeństwo pojawienia się “szarej strefy” w
gospodarce.