Małgorzata Radziak T7

Ergonomia dla ludzi starszych

Starzenie się społeczeństwa polega na wzroście liczebnego udziału osób starszych

ogólnej liczbie ludności. Jest zwykle konsekwencją wydłużania się czasu życia i jednocze-

snej malejącej liczbie urodzeń. Przyjmuje się, że demograficznie „stare” społeczeństwo to

takie, w którym odsetek ludzi po 60 roku życia przekroczył 12%.

Organizm osób starszych nie nadąża z procesami odnowy i regeneracji zniszczonych komórek

i tkanek. Na proces starzenia, oprócz czynników genetycznych oraz procesów fizjologicznych

odbywających się na poziomie komórki, tkanki czy narządu, wpływają również czynniki spo-

łeczne i psychologiczne, które maja wpływ na osobowość człowieka oraz jego życie emocjo-

nalne i duchowe. Mimo, że procesy starzenia się, szczególnie fizycznego można spowolnić

odpowiednim treningiem, racjonalnym trybem życia, odżywianiem się, to istnieją określone

charakterystyczne objawy obniżonej wraz z wiekiem wydolności fizycznej, fizjologicznej i

psychicznej.

Cechami charakterystycznymi starzenia są między innymi:



utrata sił i wytrzymałości fizycznej,



pogorszenie wzroku,



pogorszenie pamięci krótkotrwałej,



upośledzenie słuchu, wzroku, degradacja zmysłu dotyku, maleje zdolność

rozpoznawania zapachów,



następuje spadek masy kośćca,



zmniejsza się całkowita objętość wody w organizmie,

zmniejsza się wysokość ciała,



zmiany w układzie mięśniowo-szkieletowym,



starzenie się skóry,



zmniejszenie wydolności układu krążeniowo-płucnego,



zmiany biochemiczne i degeneracyjne komórek w tkankach i narządach,



organizm staje się podatny na choroby,



zmiany w układzie sercowo-naczyniowym,



zmiany w układzie odpornościowym ,



pogorszenie funkcjonowania układu nerwowego,



pogorszenie sprawności umysłowej,



wolniejsza reakcja w złożonych sytuacjach.

Ergonomia zmierza do dostosowania narzędzi, maszyn, urządzeń, technologii materialnego

środowiska pracy i życia oraz przedmiotów powszechnego użytku do wymogów fizycznych i

psychicznych człowieka. Zainteresowanie ergonomii problemami ludzi starszych obejmuje

analizę napotykanych przez nich trudności przy wykonywaniu pracy zawodowej i rozwiązy-

waniu problemów życia codziennego.

Ergonomia propaguje zatrudnianie do pracy osób w starszym wieku. Jednak wymaga to od-

powiedniego przygotowania materialnego środowiska pracy do odmiennych potrzeb psycho-

fizycznych. Osoby starsze mogą zadowalająco wykonywać obowiązki na specjalnie przysto-

sowanych stanowiskach pracy. Zatrudniając osoby w starszym wieku powinno się uwzględnić

wszystkie wyżej wymienione cechy starzenia oraz stosować następujące zasady:

●

organizację stanowiska i miejsc pracy dostosować do zmniejszonych możliwości

psychofizycznych pracownika;

●

obniżyć wymagania pracy w stosunku do pracownika;

●

nie zatrudniać w systemie akordowym;

●

nie zatrudniać przy pracach wykonywanych na wysokościach;

●

nie zatrudniać przy pracach w wymuszonym tempie;

●

nie zatrudniać przy pracach wiążących się z koniecznością zachowania jednostajnej

postawy ( stojąca lub siedząca);

●

nie zatrudniać przy pracach wymagających bardzo szybkich lub szybkich i

precyzyjnych ruchów oraz bardzo dobrej koordynacji wzrokowo-ruchowej;

●

zapewnić odpowiedni komfort widzenia komfort w zakresie warunków

mikroklimatycznych, szczególnie temperatury i wilgotności powietrza;

●

odsuwać od prac na stanowiskach „zimnych” i „gorących”;

●

odsuwać od prac, które mogą powodować choroby zawodowe, choroby skóry oraz

odsuwać prac wiążących się z ekspozycją na promieniowanie elektromagnetyczne

wysokiej częstotliwości, jonizujące;

●

nie zatrudniać przy pracach wymagających uczenia się, bądź rozwiązywania nowych i

złożonych zadań oraz konieczności szybkiego reagowania;

●

tempo pracy - powinno być ustalane przez pracownika, nie powinno być narzucane

przez maszynę lub grupowe wymagania;

●

dostosować odpowiednie godziny pracy z uwagi na gorsze tolerowanie wydłużonego

czasu pracy;

●

wprowadzenie przerw wypoczynkowych;



zadbanie o zróżnicowanie czynności.

Ponadto starsi pracownicy powinni mieć możliwość regulowania swojej pracy, zmieniania i

dostosowywania kolejności zadań, metod i szybkości pracy.

Bardzo ważne są w przypadku pracowników starszych działania promocyjne dotyczące zdro-

wia, a więc propagowanie wśród tych osób prawidłowych zachowań mających na celu utrzy-

manie jak najdłużej dobrej kondycji fizycznej i zapobieganie powszechnie w tym wieku wy-

stępującym schorzeniom przewlekłym.

Mimo coraz częstszego zatrudniania do pracy starszych ludzi, wśród większości

społeczeństwa nadal dominuje przekonanie, że osoby w starszym wieku są niezdatne do wy-

konywania jakiejkolwiek pracy. Jednakże tworzenie miejsc pracy dla ludzi starszych przynosi

ogromne korzyści dla gospodarki kraju.

Duża liczba ludzi starszych przebywa w domach opieki. Przyjmowane są tam osoby,

które nie mogą lub nie potrafią normalnie funkcjonować w społeczeństwie.

Najczęstsze powody to:

• zniedołężnienie związane z wiekiem, demencja starcza, reumatyzm, miażdży ca, choroba

Alzheimera, kalectwo, choroby układu krwionośnego, oddechowego,

• utrata sił i odporności uniemożliwiająca samodzielne życie,

• brak pomocy i opieki ze strony rodziny lub krewnych,

• zła sytuacja materialna,

• złe warunki mieszkaniowe,

• konflikty rodzinne.

We wszystkich placówkach tego typu bardzo ważne jest dostosowanie pomieszczeń i wypo-

sażenie ich w odpowiednie urządzenia do stanu zdrowia swoich podopiecznych.

Dla pensjonariuszy Domów Opieki Społecznej szczególne znaczenia ma sypialnia, pełniąca

również rolę pokoju dziennego. Podstawowym meblem jest tu łóżko lub tapczan, na którym

wielu seniorów spędza większość czasu.

Często łóżka, tak jak fotele, mają wadliwą, nieergonomiczną konstrukcję, co powoduje bóle

kręgosłupa, bezsenność, drętwienie nóg przy długotrwałym siedzeniu w fotelu.

Innymi częstymi błędami w domach opieki są również:

• przewaga liczebna sypialni i pokoi wieloosobowych, nie zapewniających niezbędnego mi-

nimum prywatności i intymności,

• zbyt niskie i wąskie łóżka, utrudniające zmianę pozycji,

• brak wymaganego dostępu do łóżka z trzech stron,

• brak poręczy lub uchwytów przy łóżkach, które ułatwiałyby wstawanie lub

zmianę pozycji,

• niewłaściwe wyprofilowanie „rusztu” łóżka i brak materaców

antyodleżynowych,

• nadmierny hałas przenikający do sypialni z zewnątrz,

• brak właściwej regulacji temperatury i wilgotności powietrza oraz przewietrzania (ludzie

starsi wymagają wyższej temperatury powietrza, niż ludzie młodzi),

• brak balkonów lub loggi, zwłaszcza w pokojach osób mających trudności

z przemieszczaniem się,

• niewłaściwe, niefunkcjonalne oświetlenie sztuczne w pokojach,

• konstrukcja półek i szafek dostosowana do osób chodzących, lecz utrudniająca

korzystanie z nich ludziom na wózkach inwalidzkich,

• brak w łazienkach tzw. baterii termostatycznych, dostarczających ciepłej wody o temperatu-

rze bezpiecznej, uniemożliwiających poparzenie się,

• brak w łazienkach i toaletach zaworów uruchamianych łokciem, kolanem, stopą lub po-

przez najechanie kołem wózka (alternatywnie – stosownie do potrzeb),

• występowanie barier komunikacyjnych (progi, schody, wysokie krawężniki).

Dużym i często powtarzanym błędem jest projektowanie dużych budynków wielokondygna-

cyjnych, które muszą być wyposażane w windy i podjazdy, na które często brakuje funduszy.

Jednak lepszym rozwiązaniem jest zespół kilku parterowych pawilonów dla kilkunastu osób

każdy, połączonych krytym ciągiem komunikacyjnym z budynkiem jednopiętrowym (dla

osób mobilnych), usytuowanych w parku, w niedużej odległości od centrum miasta, z dobrą

komunikacją miejską.

Większość domów opieki usytuowana jest na obrzeżach miast, w lasach. Pensjonariusze do-

znają tam spokoju, ale jednocześnie czują się odizolowani od społeczeństwa. Powoduje to

lęki, osamotnienie, intensyfikuje myśli o śmierci. Lepszym rozwiązaniem, spotykanym w

krajach zachodnich, byłoby sąsiedztwo tętniących życiem i radością przedszkoli, szkół lub

domów dziecka. Stwarzałoby to szansę na nawiązywanie więzi między seniorami i dziećmi.

Starsi ludzie czuliby się potrzebni.

Pensjonariusze powinni mieszkać w pokojach jedno- lub dwuosobowych, z łazienką

i aneksem kuchennym dla dwóch lub trzech pokoi. Wyposażenie pokoi w sprzęty powinno

uwzględniać rodzaj i stan niepełnosprawności mieszkańców (inne są wymagania np. osób

niedowidzących, a inne - osób na wózkach inwalidzkich).

Bibliografia:

1.

Wróblewska M, Ergonomia, Opole 2004

2.

http://www.ergonomia.org.pl/

3.

http://ergonomia.ioz.pwr.wroc.pl/

4.

http://idn.org.pl/Lodz/Mken