Na terenie mojego miasta (Bielsko-Biała)

jest tylko jeden pomnik przyrody nieożywio-
nej. Ma za to prominentną lokalizację, bo na
trawniku przy miejskim Ratuszu w Białej.
Został uhonorowany metalową tabliczką in-
formacyjną, starannie oczyszczony i otoczo-
ny ozdobnym płotkiem. To głaz narzutowy,
który podlega prawnej ochronie od 1962 r.

Kto spodziewa się widoku okazałego frag-

mentu skały, zawiedzie się, gdyż głaz jest
nieduży, o wysokości 1 m, długości 90 cm,
szerokości 60 cm. Waży ok. tony. Jeden bok
głazu jest wypolerowany, z wyrytą infor-
macją o jego pochodzeniu, ale tekst jest już
mocno zatarty, dlatego powtórzono go na
metalowej tabliczce. Ogląda się zatem gru-
boziarnisty, czerwony granit skandynawski
przyniesiony przez lodowiec. W paździer-
niku 1908 r. ofiarował go Muzeum Miasta
Biała Krakowska niejaki W. Schlesinger.
Głaz ten znaleziony został w Lipniku, w ło-
żysku potoku Niwka.

Hołubienie niedużego głazu jest w pełni

uzasadnione, bo na południu Polski nie ma
tak wielu granitowych głazów narzutowych, jak na północy. Pod górami
lodowiec gościł przed ok. milionem lat, w młodszym czwartorzędzie.
Było to tzw. zlodowacenie krakowskie. Lądolód dochodził wtedy do pod-
nóży Beskidów, czyli tu właśnie przebiegała południowa granica zlodo-
wacenia. Natomiast ostatnie zlodowacenie na północy cofnęło się przed
ponad 10 tys. lat, dlatego spotyka się tam więcej przyniesionych ze Skan-
dynawii głazów.

W innych miejscach regionu udało się odszukać nieco więcej głazów

narzutowych. Trochę skalnych pamiątek podrzucił skandynawski lodowiec
na Śląsk Cieszyński. Jeden z ciekawszych ich zestawów można oglądać w
Czeskim Cieszynie, na niewielkim skwerze przy ul. Frydeckiej. Ulokowano
tu 11 różnej wielkości głazów narzutowych (po czesku to bludné balvany)
odnalezionych w okolicy miasta. Na największym z nich widnieje tablica
informacyjna z objaśnieniami w językach czeskim i polskim.

Najwspanialszy głaz pochodzący z epoki lodowcowej, zarazem najoka-

zalszy w tej części Polski i w ogóle największy odkryty na terenie Niziny
Morawskiej, zobaczymy w Raciborzu. Ulokowany jest na trawniku na
Placu Wolności. Waży aż 430 ton! Mieszkańcy Raciborza są niezwykle
dumni ze swego pomnika przyrody nieożywionej i w rozmowach z na-
ciskiem podkreślają, że tak okazałego głazu
narzutowego nie ma żadne inne miasto.

Na olbrzymi głaz natrafiono w piaskowni

K. Popelli w 1929 r. Wzbudził tak powszech-
ne oszołomienie swym ogromem, że szybko
uznano go za pomnik przyrody. W 1933 r.
430-tonowy głaz postanowiono przewieźć
do Raciborza, co na tamte czasy i możliwości
techniczne było niebywałym wyzwaniem.
Musiano układać mocne podkłady kolejo-
we i szyny, od różnych firm wypożyczo-
no: potężne podwozie wozu transportowego,
podnośniki, uchwyty, liny, dwa ciężkie paro-
wozy. Akcja transportowania zakończyła się
powodzeniem i tak głaz trafił na obecne miej-
sce (przed wojną był to pl. Adolfa Polko).

Każdy z tych pomników przyrody warto

zobaczyć, ale imponujący głaz w Racibo-
rzu szczególnie polecam miłośnikom geo-
logii.

Tekst i fot.

Krzysztof Wojtasiński

CIEKAWOSTKI

PREZENTY OD

OD LODOWCA

RACIBÓRZ: IMPONUJĄCY, 430-TONOWY GŁAZ NARZUTOWY ZNAJDUJE SIĘ NA PLACU WOLNOŚCI.

WSPANIAŁY POMNIK PRZYRODY NIEOŻYWIONEJ!

GŁAZ NARZUTOWY KOŁO RATUSZA W BIAŁEJ

ZOSTAŁ WZOROWO OGRODZONY I OPISANY.

CZESKI CIESZYN: NAJWIĘKSZY Z GRANITOWYCH GŁAZÓW OPA-

TRZONO DWUJĘZYCZNĄ TABLICĄ INFORMACYJNĄ.

PAPIER

EKOLOGICZNY

26

LUTY 2005

NR 2 (139)